چیت، نخستین زیرانداز بشر
چیتبافی یکی از صنایع دستی قوم لر و به نوعی دیگر عشایر ایران است. از صنایع دستی عشایر. این زیرانداز در حال فراموشی است اما بسیار برای بهروز شدن و استفاده در زندگیهای شهری پتانسیل دارد. به مناسبت ۲۰ خرداد، روز جهانی صنایعدستی نگاهی میکنیم به هنر چیتبافی
پایگاه خبری گلونی – چیت یا چیخ وسیلهای است برای حصار سیاهچادرهای عشایری. این نوع دستباف سنتی شبیه حصیر است، با این تفاوت که در چیت از نقوش سنتی و متنوع استفاده میشود، اما در حصیربافی ماده اولیه به صورت خام مورد استفاده قرار میگیرد و روی آن کاری انجام نمیشود، یعنی بدون طرح و نقش است.
در بافت چیت از پشمهای رنگی و نقوش مختلف و متنوع استفاده میگردد و برای انجام کار به تجربه کافی و مهارت نیاز است. علاوه بر این، نیهای به کار رفته برای بافت چیت، ضخامت بیشتری دارد و لازم است قبل از کار نیها با مهارت خاصی تراش داده شوند. چیت در زندگی عشایر از اهمیت خاصی برخوردار است. از ملزومات اصلی افراد بزرگ ایل به شمار میرود.
مواد و مصالح اولیه چیت، نی تراش داده شده است که در کنار سراب و برکهها میروید و از مصالح بومی محلی به شمار میرود. چیت را با استفاده از موی بز و پشمهای رنگی میبافند.
این هنر دستی عشایری از سوی زنان و به صورت گروهی و فردی بافته میشود و از صنایعدستی داری است که به صورت عمودی و از چوبهای محلی برای ساخت دار آن استفاده میشود.
انواع چیت
چیت یا چیخ یا چیغ انواع مختلف دارد و در اندازههای مختلف ریز، متوسط، بزرگ و بزرگتر، بنا به کاربرد آن، بافته میشود. هر اندازه چیت، برای کار خاصی، نظیر دور سیاهچادر، دور آغل برهها و… مورد استفاده قرار میگیرد.
قدمت و سابقه چیت
بر اساس بررسیهای به عمل آمده، نخستین زیراندازهای بشر نیهای بافته شده است که دقیقا چیت همین ویژگی را دارد. بنابراین، چیت نخستین زیرانداز بشری است. بعدها در تار آن، به جای نی، از نخ پشمی استفاده شد و گلیم به وجود آمد که شکل تکامل یافته آن، فرش است. بنابراین، چیت در ابتدا به عنوان زیرانداز مورد استفاده بود و سپس از آن به عنوان حصیر سیاهچادر استفاده شد. تداوم آن تا به امروز به این علت است که این صنعت دستی کاملا کاربردی است. علاوه بر این، این صنعت دستی از نی و موی بز و پشم بافته میشود. وجود موی بز در بافت چیت باعث میشود تا علاوه بر اینکه مقاومت آن در مقابل باد و باران و حمل و نقل بیشتر شود، تا حدودی از نفوذ حشرات موذی نظیر مار، عقرب و… نیز به نزدیکی سیاهچادر جلوگیری کند، بنابراین امنیت افراد در داخل آن تا حدودی تامین میشود.
نقشهای چیت
نقشهای چیت معمولا ذهنی است و با استفاده از تجربیات سایر بافتنیهای گذشته و آموزشهای استاد شاگردی است که فرا گرفته میشود. بسیاری از نقوش روی چیت نظیر نقوش دیگر هنرهای دستی، بی تاثیر از نقشهای محیطی و سایر بافتنیها نیست و الهام گرفته از طبیعت، محیط اطراف، آداب و رسوم و اعتقادات مردم منطقه است. از طرفی بسیاری از نقوش روی چیت برگرفته از مسائل روحی و روانی بافنده است. از نقوش مورد استفاده روی چیت، میتوان به نقشهای طاقهای طاووس، خروس، شکار عقاب، ستاره، غاز، آهو، گوزن، کبک و نقوش هندسی نام برد.
رنگ
رنگ چیتها معمولا طبیعی است. به همین دلیل سالها پس از بافت در مقابل آفتاب و باد و باران رنگ طبیعی آنها حفظ میشود. چیتهایی که حصار سیاهچادر و جایگاه نشستن مردان است، رنگی و به رنگهای قرمز، قهوهای، مشکی، سبز و نارنجی است. این امر در ایجاد فضای سنگین قسمت نشیمن مردان کمک بسزایی میکند. هر چند عشایر در میان گل و گیاه و رنگهای تند طبیعت زندگی میکنند، اما در بین عشایر مسائل اخلاقی به شدت رعایت میشود و به همین دلیل برای چیت قسمت نشیمن مردان و مهمانان معمولا از رنگهای سنگین استفاده میکنند تا وقار و متانت آن حفظ گردد. اما چیت حصار معمولا از نی تراش داده نشده و از پشم طبیعی و موی مشکی بز است. امروزه در روستاها هنوز در بین نوجوانان چیت بافته میشود و کاربرد دارد؛ هر چند روز به روز از تولید آن کاسته میگردد.
از: کتاب «هنر بومی بانوان ایران» نوشته شهرزاد دوستی
پایان پیام
کد خبر : 1295 ساعت خبر : 9:04 ب.ظ