یافته کوه اسرارآمیز خرم‌آباد

به گزارش پایگاه خبری گلونی به نقل از سایت «کوه‌های لرستان» کوه یافته یکی از زیباترین کوه‌های استان لرستان است که در غرب شهر خرم‌آباد از کیلومتر ۱۰ تا ۱۵ جاده خرم‌آباد به کوهدشت با جهتی شرقی – غربی با ارتفاع ۲۷۶۲ متر از سطح دریاست واقع شده است.

این کوه زیبا و دیدنی از جمله رشته کوه‌های منفرد سفیدکوه است که دارای صخره‌های بسیار بلند و دیواره‌های سترگ است. کوه یافته دارای بهترین دیواره‌های صخره نوردی در غرب کشور است.

کوه یافته از دوردست در تمامی دره خرم‌آباد قابل دیدن است و امتداد شرق به غرب این کوه از محلی به نام دره باباعباس تا روستایی به نام میرزاوند کِی (کی به معنی سراب و چشمه) قریب به ۱۰ کیلومتر عرض دارد.

در جنوب کوه با عظمت و پرصلابت یافته روستای سرخه‌لیزه و مله‌شبانان و در شرق روستای چنگایی و در شمال دره باباعباس و منطقه هرور (دشت هرور بین یافته کوه و سفیدکوه واقع شده و دارای منظره خیلی زیبا و دلنشینی است) و در غرب روستای میرزاوند کی قرار دارد.

یافته کوهی است با دیواره‌های بلند و دره‌های مخوف که وصف آن تنها بعد از دیدارش مقدور است و بیشتر دیواره‌های سترگ و عظیم و بی‌نظیر در قسمت جنوبی کوه یافته قرار گرفته است.

بلندترین قله یافته به نام سرسرها ( سرسرخ‌ها ) و چال سبز است.

از فراز قله یافته می‌توان رشته کوه کبیر کوه در جنوب و گرین کوه در شمال و دیگر کوه‌های اطراف را مشاهده کرد.

کوه یافته از حیث زمین شناسی و از لحاظ ریخت شناسی جزء کوه‌های کارستی متکامل است. (به عبارت دیگر، این کوه از رسوب‌های دوران سوم زمین شناسی و چین خوردگی‌های آلپ در دوران چهارم بعد از پس روی آب در این ناحیه تشکیل شده است.)

این کوه‌ها متشکل از آهک‌های توده‌ای همراه با گسل‌ها و درزهای متعدد با روندهای افقی و عمودی است. وجود این گسل‌ها و درزها اغلب باعث می شود تا در دامنه چنین کوه‌هایی چشمه‌هایی به وجود آید.

همانند دیگر مناطق کارست جهان، کارست کوه یافته نیز تعداد فراوانی غار و پناهگاه صخره‌ای در دل خود دارد.

غارها و پناهگاه‌های صخره‌ای این مناطق با ثبات بالای زمین ریختی از قدمت زیادی برخوردارند و رسوبات درون آنها به خوبی حفظ شده است که معمولاً عمیق و گنبدی شکل هستند که از لحاظ باستان‌شناسی و حتی زندگی‌های اولیه بشر (عصر حجر) دارای اهمیت و ثبت جهانی است.

پوشش گیاهی یافته کوه کاملاً جنگلی است و انواع درختان بلوط، زالزالک کوهی، گلابی وحشی، پسته وحشی و انواع گیاهان خوراکی و دارویی در آن به وفور یافت می‌شود که تمرکز این پوشش در ضلع غربی (اَرجِسو – مِلَه شونو – گِلاکَه) به علت وجود دامنه‌های با شیب ملایم‌تر بیشتر است.

این منطقه از قدیم‌الایام محل زیست حیواناتی چون پلنگ ، خرس، گراز وحشی، سنجاب، کل و بز و پرندگانی مانند عقاب، شاهین، قرقی، زاغ، کبک، کبوتر و انواع دیگر پرنده بوده است.

این کوه بخشی از منطقه حفاظت شده سفیدکوه محسوب می‌شود.

کوه یافته با وجود نزدیکی به شهر خرم‌آباد و به علت داشتن دیوا‌رهای بلند و پوشش گیاهی مناسب همچنان یکی از معدود پناهگاه‌های بزکوهی در لرستان است.

یافته کوه از آن دسته کوه‌های است که در چهار فصل سال دارای آب قابل شرب است. چشمه غار قاژه در سمت شرق، چشمه غار مغار در سمت جنوب و در ارتفاع بالا (نزدیک قله)، چشمه آب ترک در سمت شمال در زیر دیواره شمالی در اول تنگه باریکه و چشمه آب غار طاق ارسلان در غرب کوه یافته و در دورن غار قرار دارد و آب این چشمه تا اوایل تابستان جهت شرب کافی است.

آثار تاریخی و باستانی کوه یافته به این دیواره‌های صخره‌ای محدود نمی‌شود و دیرین شناسان تا کنون با مطالعه غارها و پناهگاه‌های باستانی موجود در این کوه بلند به آثار و شواهد ارزشمندی از حیات ده‌ها هزار ساله بشر دست یافته‌اند.

نخستین بار فرانک هول دیرین‌شناس آمریکایی در سال ۱۹۶۵ موفق شد ابزار و ادوات سنگی و نیز اسکلت گونه‌های مختلف جانوری را در غارها و پناهگاه‌های باستانی کوه یافته و دره خرم‌آباد کشف کند که از حیات ۴۰ هزار ساله بشر در این منطقه حکایت دارد.

در سال ۱۳۸۴ هم هیاتی ایرانی بلژیکی مطالعه غارهای باستانی این کوه را آغاز کرد که نتایج جالبی درباره بقایای فرهنگی دوره پارینه سنگی جدید به دست آمد.

دراین کاوش‌ها علاوه بر مصنوعات سنگی، تعدادی آویز و مهره‌های تزیینی از جمله ۲ صدف دریایی سوراخ شده، ۲ قطعه دندان گوزن و یک قطعه هماتیت به شکل آویز یافت شد که از کهن‌ترین آویزهای تزیینی یافت شده در ایران محسوب می‌شود.

این آثار نشانه‌های بارزی از وجود فرهنگ اوریناسی در این منطقه مقارن با حضور نخستین انسان‌های پارینه سنگی جدید در اروپا و خاور نزدیک محسوب می‌شود.

بر دامنه کوه وشمال روستای سرخه لیزه یکی از قدیمی‌ترین ترین سکونتگاه‌های بشر یعنی غار یافته واقع شده است.

غار یافته (وراشکفت) به گواه حفریات باستان شناسی که توسط باستان شناسان خارجی وایرانی بارها مورد مطالعه قرار گرفته است یکی از قدیمی‌ترین مکان‌های استقراری بشر در دوران پیش از تاریخ وپارینه سنگی جدید است. سابقه سکونت در این غار به بیش از ۳۸ تا ۴۰ هزار سال پیش باز می‌گردد.

علاوه بر غار یافته چندین پناهگاه ومحوطه دیگر مربوط به دوره پارینه سنگی میانه و جدید در اطراف غار ودامنه‌های جنوبی قله یافته وجود دارند که توسط باستان شناسان داخلی شناسایی و مورد بررسی و مطالعه نیز قرار گرفته‌اند.

ازغارهای معروف یافته کوه اشگفت چهار در، اشگفت رو به خدا، اشگفت حسیخونی است.

از غارهای منطقه که آثار باستانی در آنها کشف شده می‌توان غارهای طاق ارسلان، قاژه و گچی را نام برد.

با بررسی دقیق نهشته‌های به هم ریخته آیزنمن و دیگران یک دندان بزرگ متعلق به حیوان پیدا گردید. و آن برای شناسایی به مرجان مشکور باستان جانورشناس تحویل داده شد.

ایشان و همکارانش در مرکز مطالعات ملی فرانسه (cnrs) با بررسی‌ها وآزمایش‌هایی که روی دندان مذکور انجام دادند پی بردند که متعلق به گونه‌ای اسب عظیم‌الجسه بوده که امروز نسل آن منقرض شده است.

علاوه بر آثار پیش چند اثر تاریخی مهم در دل کوه یافته وجود دارد که وجود آنها در این محیط هنوز سوال برانگیز است .یکی از این آثار پلکانی است شگفت انگیز که از چندین پله سنگی بر روی دیواره‌ای کاملا عمودی و مخوف از کوه یافته به گونه عجیبی کنده شده‌اند وچشم هر بیننده‌ای را بهت زده می‌نماید.

دسترسی به این پلکان از طریق جاده‌ای خاکی که در کیلومتر ۱۲ جاده خرم‌آّباد – کوهدشت و شمال شرق روستای سرخه لیزه واقع شده امکان‌پذیر است.

از این جاده سنگلاخی حدود ۱۰۰۰ متر باید طی کرد تا به ابتدای تنگه‌ای معروف به تنگ گچی رسید.

پس از عبور از این تنگه به یک دو راهی در دامنه غار گچی در ارتفاع ۱۴۱۲ متر از سطح دریا می‌رسیم که راه شرقی به تنگه سوسن آو و سپس به دره باباعباس و راه شمالی به سمت پلکان یاستانی وغار قاژه امتداد دارد.

از این نقطه (غار گچی) به بعد جهت دسترسی به پله‌ها باید تا ارتفاع ۱۷۵۳ متری کوهپیمایی و در بعضی نقاط کوهنوردی نمود.

در طول مسیر از تنگ گچی تا رسیدن به پلکان از کنار آثاری همچون غار گچی، اِشکَفت قورچعلی، اشکف حسین خانی، و اشکفت سید عباس باید عبور نمود.

از میان این آثار غار گچی به دلیل انجام مطالعات و بررسی‌های باستان شناختی در آن و وجود آثار وابزار سنگی مربوط به دوران پارینه سنگی میانی از اهمیت خاصی برخوردار است.

پس از صعود از ارتفاعی در حدود ۴۵۰ متر از صخره‌ها و ارتفاعات دامنه کوه یافته به دامنه پلکان باستانی می‌رسیم.

پلکان یافته کوه در موقعیت جغرافیایی ۳۳ درجه و۳۰ دقیقه و۴۷ ثانیه عرض جغرافیایی و۴۸ درجه و۱۳ دقیقه و۲۷ ثانیه طول جغرافیایی قرار گرفته است.

ارتفاع این نقطه از سطح دریا ۱۷۵۳ متر واز دامنه کوه یافته حدود ۴۵۰ متر بلندتر است.

پلکان کوه یافته در گذشته‌های دور بر روی دیواره‌ای سنگی وعمودی کوه با موقعیت خاص ومنحصری در دل کوه کنده شده است.

این ۷۰ پله به سطحی هموار ختم می‌شود که در وسط آن گودالی مستطیل شکل در ابعاد حدود سه متر در ۶ متر و عمق حدود ۳ متر در دل سنگ حفر شده است.

در پایین دست پله‌ها هم بقایای یک گودال مستطیل شکل در ابعاد گودال واقع در بالای پله‌ها دیده می‌شود که درگذر زمان از رسوبات پر شده است وآثار خرابه‌هایی از سنگ ساخته شده به چشم می‌خورد که نشان می‌دهد معماری نسبتا بزرگ قبلا در این مکان وجود داشته است.

از بقایای سازه‌های معماری گذشته هم اکنون یک فضای کنده شده در دل صخره که احتمالاً آب انبار بوده است همچنان باقی است.

آثار موجود در اطراف این پلکان را می‌توان به سه قسمت تقسیم نمود: قسمت اول سازه‌های معماری و صخره‌ای پایین پلکان، قسمت دوم ۶۴ پله تراشیده شده با دست و قسمت سوم سازه‌های معماری وصخره‌ای بالای پلکان.

به راستی چه نیروی پشت سر سازندگان این پله‌ها بوده که توانسته از سنگ سخت، مسیری همواره بیافریند؟

آیا تحت فشارهای حکومتی زمان خود بوده یا فراتر از آن، یعنی اعتقادات و باورهای مذهبی باعث خلق چنین اثری شگرف شده است ؟

یافته‌های باستان شناختی که در اطراف این آب انبارها و در هر سه قسمت سازه‌های معماری به دست آمده از نمونه سفال‌های نخودی، چرخساز، بدون لعاب ودارای پخت کافی بودند که از بررسی سطحی این قسمت‌ها حاصل شده است.

مقایسات گونه شناسی و مطالعه بر روی یافته‌های سفالین از تعلق داشتن آنها به دوران تاریخی مخصوص اشکانی حکایت دارد.

در ارتباط با کاربرد این مجموعه می¬توان احتمال داد با توجه به اهمیت و تقدیس آب در میان مذاهب ایرانی خصوصا آئین پر رمز و راز مهر‌پرستی (میترائیسم)، وجود دو آب انبار بزرگ در این مجموعه، موقعیت قرار گیری (که در کوه ساخته شده‌اند) شیوه دسترسی به آنها و وجود سفال اشکانی این مجموعه آثار جهت پرستش آئین مهر ایجاد شده باشد.

درباره انگیزه سازندگان این اثر اطلاع دقیقی در دست نیست اما برخی کارشناسان با توجه به وجود یک معبد در نزدیکی کوه یافته بر این عقیده هستند که این پله‌ها نیز بخشی از یک معبد است که در حدود ۲ هزار سال قبل در دل یافته ایجاد شده است.

این کوه زیبا دیدنی دارای مناطقی دلپذیری چون مغار، قاژه، گلاکه، بوممیل ،تپه، تخت نقره، ترک، کلاه سیاه، کلنسو، آب شاه میرزا، تپه، چکلشره، سر سرخه، چال سب، ارجستان، ریواسکوه، بند خرس آب ، برف چال، گایر، تاق زرد، سیار، شترمل، سرکول ۱و۲،حسینخونی، مارلو، توحه، سوسن آو، تنگ گچی، توک توک، و غیره تشکیل شده است.

به طور کلی مسیرهای گشایش شده بر روی دیواره‌ی یافته بر دو قسمند

۱- مسیرهای قدیم
۲- مسیرهای جدید

مسیرها اعم از جدید و قدیم به ترتیب در امتداد ضلع شرقی – غربی (از راست به چپ) یافته به شرح زیراند:

۱- مانا m 240 ( جدید )
۲- دژ m 500( جدید )
۳- آفتاب(جدید، ناتمام)
۴- گرده حسین خانی (قدیم)
۵- چشمک ( جدید ناتمام )
۶- آریا m710 ( جدید )
۷- مادر ( قدیم، ناتمام )
۸- سایه m420 ( جدید )
۹- گرده طاق زرد یا سرخه لیزه ( قدیم )
۱۰- گاشو (جدید، ناتمام)
۱۱- خشایار (جدید )

مسیرهای کوهپیمایی یافته:

در کوه یافته بیش از ۱۰ مسیر نسبتاً سخت، عمومی و زیبا وجود دارد که مورد استفاده کوهنوردان واقع می‌شود.

به دلیل ساختار و فرم خاص یافته برای صعود و دسترسی به قله آن حتی از راه‌ها و مسیرهای معمولی و کوهپیمایی، مستلزم درگیری با سنگ و در برخی نقاط و مسیرهایی مانند دختر رَه، گلاکه، سیار، کول تاک و غیره صعودی معادل با درجه‌های ۵٫۷ و ۵٫۸ و ۵٫۹ است. در زیر به برخی مسیرها اشاره می‌شود:

۱- مسیر تنگ گچی (قاژه) : روستای سرخه لیزه.

پس از رسیدن به جاده فرعی که ورودی روستای سرخه لیزه است، در سمت شمال آن به طرف دامنه کوه حرکت کرده که بعد از نیم ساعت راهپیمایی اول به تنگه گجی ) تنگه قاژه) می‌رسیم و پس از اینکه به ورودی تنگه رسیدیم در سمت چپ حرکت کرده و مستقیم به سمت بالا می‌رویم تا به غار قاژه می‌رسیم و سپس از طریق دختر ره (دختر راه) به قله سرسرها (سرسرخها) (چال سبز) می‌رسیم . این مسیر به شکل گرده‌ای بوده و در برخی نقاط نیازمند به کارگیری حمایت برای افراد مبتدی است.

۲- مسیر سیار ( به معنی سه یار و یا برای یار) : بالاتر از روستای سرخه لیزه، غار وراشکفت.

پس از رسیدن به سمت چپ غار وراشکفت از طریق تنگه طاق زرد و سپس از سمت چپ به مسیر سیار و سپس از زیر تنگه آبروی مغار و بعد غار سیار و سپس کَل فالگَهَ و بعد به قله می‌رسیم که قله در سمت شرق (راست) این مسیر است این مسیر به صورت طاقچه طاقچه کاملاً صخره‌ای است که در برخی نقاط برای افراد مبتدی نیاز به حمایت دارد.

۳- مسیر گِلاکهَ: مِلَه شونو (گردنه شبانان)

بعد از رسیدن به روستای مله شبانان حرکت را از سمت شمال روستا آغاز کرده و بعد از چند ساعت کوهپیمایی آرام به دیواره کاملاً مشکل و صعب‌العبوری برخورد می‌کنیم که قبلاً با حفظ جوانب احتیاط و استفاده از طناب‌ها و چوب‌های مختلف به سختی قابل تردد و عبور بود و به همین خاطر نام گلاکه (یعنی چوب قلابدار) را بر آن نهاده بودند در ۲۹ آبانماه ۱۳۷۱ پلکانی فلزی به ارتفاع ۲۱ متر در دل کوه یافته از طرف کوهنوردان گروه کوهنوردی یافته و با همکاری جمعی از کوهنوردان خرم‌آباد نصب شد.

این اولین کار عمرانی جدی و قابل استفاده همگانی است که در یافته کوه صورت گرفت ولی متأسفانه در حال حاضر این پلکان تخریب شده و اثری از آن نمانده است.

بعد از عبور صخره و افتادن روی خط الراس از طریق شرق وارد منطقه ارجسو (ارجستان) (ارجن به معنی ارژن) (بادام وحشی ) و سپس کل مِغار و بعد قله چال سبز می‌شویم.

۴- مسیر دختر ره
۵- مسیر تنگ تُک تُک
۶- مسیر تنگ طاق زرد

مدت زمان برنامه‌ی صعود در تمام مسیرها یک روز است.

کوه یافته به علت داشتن آب و هوایی مطبوع، پوشش گیاهی انبوه و آثار تاریخی ارزشمند، قابلیت‌های فراوانی برای توسعه صنعت گردشگری دارد.

پایان پیام