فرق مختلف با گوناگون

فرق مختلف با گوناگون در چیست

پایگاه خبری گلونی، سیدرضا شکراللهی: می‌شود به اعتبار فرهنگ دهخدا و معین، کلمه‌ی «مختلف» را برای واژه‌هایی چون «گوناگون» و «جورواجور» و «متفاوت» هم به کار برد.

حتا برخی آن را به جای «متعدد» و «پرشمار» هم به کار می‌برند. بعضی هم بدون این‌که بدانند چرا، آن را می‌چسبانند به تهِ برخی واژه‌ها، بی آن‌که ضرورتی داشته باشد.

یک جور عادت است شاید. عادت به استفاده از کلمه‌هایی که به آن‌ها فکر نمی‌کنیم، ولی خیال می‌کنیم نفس به‌کاربردن‌شان به کلام ما سنگینی می‌دهد، یا قشنگ‌تر به نظر می‌رسد. ما هم که همه سنگین و قشنگ!

«مختلف» یکی از همین واژه‌ها ست. البته پیشاپیش بگویم که به کارگیری یک واژه در معناهای گوناگون به خودی خود اشکالی ندارد.

فرقی هم نمی‌کند که این «کاربرد» در گذشته‌ و تاریخچه‌ی زبان ریشه داشته باشد یا از محصولات امروزی ما باشد.

ولی اگر این کاربردهای چندمنظوره صرفاً از روی عادت و نیز تنبلی زبان باشد، داستان فرق می‌کند.

کسانی که نمی‌خواهند دایره‌ی واژگان‌شان روزبه‌روز تنگ‌تر شود، می‌توانند با همین کلمه‌ی «مختلف» خود را بسنجند و برای تمرین هم که شده، آن را در جای خودش به کار ببرند.

یعنی در مفهوم اصلیِ آن که ریشه در «اختلاف، ناموافق بودن و تضاد» دارد. مثل اختلاف و تضاد بین عاشقی و عافیت، که هیچ وقتِ خدا با هم جور نبوده‌اند:

عشق و دوام عافیت، مختلف اند سعدیا / هر که سفر نمی‌کند دل ندهد به لشکری

از این منظر، کلمه‌ی «مختلف» حتا با «متفاوت» هم در معنا یکسان نیست.

هم‌چنان‌که مثلاً دو نویسنده یا دو روزنامه‌نگار می‌توانند نظریات «متفاوتی» در باره‌ی یک موضوع داشته باشند، ولی این دو نظریه الزاماً به معنای دقیق کلمه «مختلف» و در تضاد با هم نباشند.

فرق مختلف با گوناگون

حالا ببینیم چه کلمه‌های دیگری هستند که همه را وامی‌گذاریم و از روی عادت به جای همه‌ی آن‌ها می‌نویسیم و می‌گوییم «مختلف». وقتی می‌گوییم «کشورهای مختلف»، اگر منظورمان شمار کشورها ست، کم یا زیاد، می‌توانیم دقیق‌تر بگوییم «برخی کشورها» یا بیشتر کشورها».

می‌نویسیم «دستگاه‌های مختلف موسیقی» به جای دستگاه‌های «گوناگون» موسیقی.

یا وقتی از چند کتاب یک نویسنده حرف می‌زنیم، به جای کتاب‌های «متعدد» نویسنده باز هم می‌نویسیم کتاب‌های مختلفِ نویسنده.

یا وقتی شمار زیادِ یک چیز مد نظرمان باشد، به جای آثار «پرشمار» باز هم می‌نویسیم «آثار مختلف».

وقتی هم که در باره‌ی روش‌های «متفاوت» حل یک مسئله حرف می‌زنیم، باز می‌گوییم روش‌های «مختلف» حل یک مسئله. یعنی مثل کنه چسبیده‌ایم به «مختلف» و واژ‌ه‌هایی مثلِ گوناگون، متفاوت، پرشمار، بیشتر، برخی و متعدد را رها کرده‌ایم به امان خدا.

این‌ها «باید» نیست و تکرار می‌کنم که به کارگیری یک واژه در معانی گوناگون، به خودیِ خود اشکالی ندارد. فقط پیشنهادهایی ست به کسانی که از تنبلی زبان گریزان‌ اند و نمی‌خواهند روزبه‌روز از شمار واژه‌هایی که به کار می‌برند، کاسته شود.

این بود فرق مختلف با گوناگون.

پایان پیام

برای اطلاعات بیشتر مزخرفات فارسی نوشته رضا شکراللهی  را بخوانید:

برای خرید نسخه الکترونیکی کتاب مزخرفات فارسی اینجا کلیک کنید

برای خرید اینترنتی نسخه چاپی مزخرفات فارسی اینجا کلیک کنید