نابودی اشترانکوه در سایه انکار مسئولان محیط زیست

به گزارش پایگاه خبری گلونی به نقل از مهر، منطقه حفاظت‌شده اشترانکوه یکی از مناطق منحصربه‌فرد و پرجاذبه طبیعی غرب کشور است که به لحاظ برخورداری از شرایط زیست‌محیطی و ویژگی‌های زمین‌شناسی زیستگاه مناسب و مستعدی برای رشد و تکثیر وحوش به‌خصوص پستانداران محسوب می‌شود.

نابودی اشترانکوه در سایه انکار مسئولان محیط زیست

اشترانکوه به دلیل واقع‌شدن در قلب سلسله جبال زاگرس دارای قلل سرد مرتفع بالای سه هزار و ۵۰۰ متر از سطح دریا و همچنین دره‌های نسبتاً گرم است. اشترانکوه رشته‌کوهی به طول تقریبی ۵۰ کیلومتر است که در جهت شمال غربی-جنوب شرقی امتداد دارد.

یخچال‌های طبیعی و دائمی این رشته‌کوه که یکی از زیباترین کوه‌های کشور به شمار می‌رود، در تمام سال از برف و یخ پوشیده است. اشترانکوه در جنوب شهر دورود و ازنا قرار دارد و به «آلپ ایران» نیز معروف است؛ البته این نام تنها به خاطر بلند بودن آن به آن تعلق نگرفته است بلکه به دلیل شیب تند کوه‌هایش و دره‌های جوان و «وی» شکل و یخچال‌های طبیعی است. ارتفاع بلندترین قله آن سن بران ۴۱۵۰ است.

یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های این منطقه حفاظت‌شده وجود زیباترین دریاچه آب شیرین ایران است که سالانه گردشگرانی زیادی را میزبانی می‌کند و البته ظرفیت‌های موجود در منطقه پذیرای این حجم گردشگر نیست.

دریاچه گهر که به «نگین اشترانکوه» معروف است یکی از زیباترین دریاچه‌های طبیعی ایران به شمار می‌رود و با ارتفاع ۲۳۶۰ متر از سطح دریا در میان منطقه حفاظت‌شده اشترانکوه واقع‌شده است.

این دریاچه به سبب نداشتن راه ماشین‌رو تا حد زیادی از خرابی و آلودگی به دست انسان به دور مانده است که طی سال‌های گذشته همواره احداث جاده برای دسترسی به این جاذبه محل مناقشه مسئولان و فعالان محیط زیست بوده است.

تائید و تکذیب احداث جاده در منطقه پناهگاه حیات وحش

اما در روزها و هفته‌های اخیر موضوع احداث جاده در این منطقه گردشگری به سرخط خبرهای رسانه‌های مختلف رفته و همچنین در فضای مجازی به عنوان دغدغه‌ فعالان زیست‌محیطی و مردم پیچیده است تا از یک‌سو تشکل‌های زیست‌محیطی از احداث جاده در این منطقه انتقاد و از طرف دیگر مسئولان اجرایی استانی و همچنین ملی احداث جاده در این منطقه را تکذیب کنند و مدعی باشند، جاده‌ای که در منطقه حفاظت‌شده وجود دارد، جاده‌ای برای تردد عشایر بوده و سال‌ها پیش احداث‌شده است.

موضوع احداث جاده در منطقه حفاظت‌شده اشترانکوه در هفته‌های اخیر ابتدا از سوی «مجید کیان پور» نماینده مردم دورود و ازنا در مجلس شورای اسلامی موردانتقاد قرار گرفت تا وی در گفتگو با رسانه‌های مختلف خبر از احداث جاده در این منطقه حفاظت‌شده بدهد و بر ضرورت جلوگیری از آن تأکید کند.

مجید کیان پور نماینده مردم دورود و ازنا در مجلس شورای اسلامی در این باره عنوان کرد: محیط‌زیست ملک شخصی نیست که هرکسی بنا به خواست و سلیقه خود در آن دخل تصرف کند زیرا طبیعت بکر استان ازجمله منطقه زیبای اشترانکوه در غفلت مسئولان در حال نابودی است و کسی نیز پاسخگوی این مسئله نیست.

عضو هیئت‌رئیسه کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی یادآور شد: بارها این موضوع را به استاندار و مدیران محیط‌زیست استان یادآوری کرده‌ایم اما به نظر می‌رسد که اراده‌ای برای مقابله با چنین تخلفاتی وجود ندارد.

وی خاطرنشان کرد: در استان لرستان منطقه اشترانکوه به‌عنوان یکی از مناطق حفاظت‌شده محیط‌زیست شناخته می‌شود که در قلب آن نیز دریاچه گَهر قرارگرفته است.

این نماینده مجلس بابیان اینکه سازمان حفاظت از محیط‌زیست باید از هرگونه تخریب در این منطقه جلوگیری کند، تصریح کرد: در این میان وظیفه سازمان محیط‌زیست وظیفه‌ای کاملاً حساس و ویژه‌ است که نباید اجازه دهد هر راهی که باعث از بین رفتن این طبیعت بکر می‌شود، ایجاد شود؛ چراکه این میراث متعلق به آیندگان است و باید بکر باقی بماند.

واکنش محیط زیست

این انتقادات واکنش مسئولان محیط‌زیست لرستان را نیز در پی داشت تا با انتشار بیانیه‌ای اعلام کنند: «برابر بررسی‌های به‌عمل‌آمده در خصوص جاده دسترسی الیگودرز به دریاچه گهر به آگاهی می‌رساند که جاده جدیدی در منطقه احداث نشده، جاده موجود جاده عشایری است که در سال ۱۳۸۱ احیاء و محیط‌زیست از ادامه آن به سمت دریاچه گهر در همان سال جلوگیری کرد.»

در ادامه این توضیحات آمده است: «جاده مورزرین – تاپله بیش از ۲۰ کیلومتر است که فقط ۱۰ کیلومتر آن در داخل منطقه حفاظت‌شده اشترانکوه است و ما باقی آن خارج از منطقه است، در مسیر این جاده فرعی تعدادی از عشایر همان منطقه بر اساس پروانه چرائی که دارند در فصل چرای دام (پانزدهم اردیبهشت‌ماه تا پانزدهم مردادماه هرسال) به منطقه واردشده و از این جاده قدیمی که سال‌هاست وجود دارد به‌عنوان تنها راه دسترسی استفاده می‌کنند.»

محیط‌زیست لرستان اعلام کرد: «جاده مذکور که بخشی از آن خارج از منطقه حفاظت‌شده است گاهاً در اثر بارش‌های سالانه به دلیل توپوگرافی منطقه دچار ریزش و تخریب می‌شود که پس از بررسی سالیانه در صورت نیاز به ریزش برداری و بهسازی در فصل کوچ عشایر با هماهنگی دستگاه‌های ذی‌ربط و رعایت قوانین و مقررات حاکم بر مناطق تحت مدیریت محیط‌زیست ریزش‌ برداری و بازگشایی لازم برای تسهیل تردد عشایر منطقه انجام می‌شود و در این مسیر جاده جدیدی ایجاد نشده است که با عنوان جاده کشی و تخریب در منطقه حفاظت‌شده اشترانکوه از آن یاد می‌شود، بلکه همان‌طور که قبلاً هم گفته شد اقدامات صورت گرفته در راستای بهسازی و مرمت جاده قدیم و موجود در عرض جاده و اصلاح آبراه‌های ایجادشده در اثر بارش‌های سالیانه و فرسایش در سطح جاده بوده که در حال حاضر هم متوقف و هیچ‌گونه عملیاتی در آن انجام نمی‌شود.»

اما این توضیحات نیز نماینده مردم و تشکل‌های زیست‌محیطی را قانع نکرد تا مجید کیان پور در ادامه انتقادات خود در تماس تلفنی با «معصومه ابتکار» رئیس سازمان محیط‌زیست کشور خواستار جلوگیری از احداث این جاده در منطقه حفاظت‌شده اشترانکوه شود و این امر موجب شد که معصومه ابتکار نماینده خود را به منطقه برای بررسی موضوع اعزام کند.

سفر نماینده «ابتکار»

در این راستا مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی به همراه مدیرکل حفاظت محیط‌زیست لرستان، نایب دبیر شورای هماهنگی سازمان‌های مردم‌نهاد محیط‌زیست و منابع طبیعی استان با حضور دوروزه در منطقه اشترانکوه، ضمن پیمایش هر دو مسیر ورود به دریاچه گهر از طرف شهرستان‌های الیگودرز و دورود و رصد دقیق فعالیت‌ها و اقدامات صورت گرفته در این منطقه اذعان داشتند که سازمان حفاظت محیط‌زیست اجازه ساخت هیچ جاده جدیدی در منطقه حفاظت‌شده اشترانکوه را نداده و نخواهد داد.

محمد درویش گفت: محور «مورزرین» به الیگودرز نیز که یک جاده خاکی بوده و در سال ۱۳۸۰ برای تسهیل تردد عشایر منطقه ساخته‌شده هرگز اجازه مرمت و آسفالت نخواهد یافت.

مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به اقدام محیط‌زیست لرستان مبنی بر احداث پاسگاه جدید محیط‌بانی در انتهای مسیر نهایی تردد و در جاده عشایری از محل قبرستان «تاپله» این موضوع را باعث افزایش ضریب حفاظتی و امنیتی منطقه دانست و گفت: حدود سه کیلومتر مسیر تردد نسبت به قبل از دریاچه دورتر شده است و این عمل شایسته در خور تحسین و ستایش است.

پست اینستاگرامی «ابتکار» برای دریاچه گهر

در همین روزها بود که معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست با انتشار پستی در صفحه شخصی خود در  اینستاگرام بر اهمیت حفظ دریاچه گهر تأکید کرد.

معصومه ابتکار با انتشار تصویری از طبیعت زیبای دریاچه گهر در لرستان، پس از پاک‌سازی توسط فعالان و تشکل‌های زیست‌محیطی بر حفظ این دریاچه ارزشمند تأکید کرد.

وی با اشاره به ظرفیت‌های بوم‌شناختی دریاچه گهر بر هماهنگی و همکاری شبکه سمن‌های محیط‌زیست استان برای حفظ این اکوسیستم بی‌نظیر تأکید کرد.

واکنش تند معاون استاندار به تشکل‌های زیست‌محیطی

اما آنچه بعد از حضور «محمد درویش» نماینده رئیس سازمان محیط‌زیست کشور در منطقه حفاظت‌شده اشترانکوه صورت گرفت این بود که تشکل‌های زیست‌محیطی لرستان از گزارش نماینده معصومه ابتکار در رابطه با وضعیت این منطقه بازهم انتقاد کردند و مدعی شدند که خلاف وضعیت و شرایط منطقه اشترانکوه است و اعتراضات و دغدغه‌های خود را در فضای مجازی و رسانه‌های مختلف دوباره مطرح کردند تا این امر با واکنش تند معاون عمرانی استانداری لرستان مواجه شود.

محمد اصلانی در سخنانی در گفتگو با یکی از خبرگزاری‌ها ضمن رد هرگونه احداث راه دسترسی به دریاچه گهر افزود: به‌رغم اینکه بحث احداث راه دسترسی به این دریاچه از اساس کذب بوده و مسئولان کشور و مدیریت استان این مهم را بارها رد کرده‌اند ولی متأسفانه این روزها عده‌ای بر طبل بی‌اعتمادی مردم می‌کوبند و با موج‌سواری بر احساسات پاک آن‌ها به شایعات دامن می‌زنند.

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار لرستان با بیان اینکه ازاین‌پس با شایعه‌پراکنان برخورد جدی و قانونی می‌شود، گفت: هرسال گردشگران خارجی و داخلی زیادی جذب این دریاچه می‌شوند که یکی از نعمت‌های خدادادی استان است، لذا هرگونه احداث راه دسترسی به آن غیرقانونی است.

احداث ۱۶ کیلومتر جاده در منطقه حفاظت‌شده

مدیر یکی از تشکل‌های زیست‌محیطی لرستان در این رابطه بابیان اینکه این جاده از سال ۷۹ تا ۸۱ علیرغم مجوز سازمان محیط‌زیست و به بهانه تردد عشایر تعریض شده و حدود ۲۰ کیلومتر به‌صورت خاکی از ابتدای جاده «مورزرین» تا قبرستان «تاپله» احداث‌شده است اظهار داشت: از این ۲۰ کیلومتر، ۱۶ کیلومتر، طبق نقشه سازمان محیط‌زیست وارد منطقه حفاظت‌شده «اشترانکوه» شده است.

اسدی بابیان اینکه این جاده زمانی که احداث شد، مدیران وقت محیط‌زیست حکم توقف آن را از دادستانی الیگودرز گرفتند و عملیات اجرایی آن متوقف شد گفت: این جاده برای عشایر نبوده، بلکه برای توسعه گردشگری بوده است.

دبیر شورای هماهنگی تشکل‌های زیست‌محیطی لرستان در ادامه سخنان خود بابیان اینکه موضوعی که باعث اعتراض سازمان‌های مردم‌نهاد از سال ۸۱ تاکنون بوده، این‌ است که، منطقه «اشترانکوه» رهاشده و هیچ‌گونه کنترل و نظارتی از طرف سازمان محیط‌زیست در این منطقه وجود ندارد گفت: نظارت و کنترلی در رابطه با حجم سرریز گردشگران، شکارچیان، متخلفان و … وجود نداشته و این حجم جمعیت گردشگران خارج از ظرفیت «اشترانکوه» و دریاچه «گهر» بوده و این امر موجب تخریب، سرریز شدن آب دریاچه، رشد نیزارها و مشکلات عدیده زیست‌محیطی شده است.

اسدی بابیان اینکه اعتراضات تشکل‌های زیست‌محیطی در این رابطه همچنان ادامه داشته و مدیران مختلف محیط‌زیست برای احداث پاسگاه یک سال «آره» و یک سال «نه» تحویل می‌دادند، گفت: اما موضوعی که هم‌اکنون به‌صورت حاد درآمده این بوده که قول‌ها و وعده‌های مختلفی که طی مراحل مختلف برای احداث پاسگاه و … داده شده عملی نشده است.

وی با بیان اینکه این وعده‌ها عملی که نشده است هیچ، بلکه تخریب، تعرض، طناب‌کشی سیاسی بین مقامات همچنان ادامه دارد گفت: نماینده شهرستان دورود به‌حق وارد این قضیه شدند و به رئیس سازمان محیط‌زیست تذکر دادند، معصومه ابتکار نیز به مدیر وقت استان تأکید کردند که جاده را ببندند، که کانکسی را در انتهای این جاده قراردادند و دوباره آن را دو کیلومتر پایین‌تر آوردند تا گردشگر و شکارچیان وارد نشوند.

اسدی تصریح کرد: اخیرا خبر تأسف‌بار این بوده که این کانکس را در منطقه جمع‌آوری کردند و هم‌اکنون منطقه آزاد و رهاشده است.

وی با اشاره به حضور اخیر نماینده رئیس سازمان محیط‌زیست کشور در منطقه گفت: متأسفانه در بند یک گزارش «محمد درویش» به‌ناحق این مسئله را انکار کرده است، درحالی‌که دستگاه‌های نظارتی می‌توانند با ماهواره این منطقه را ببینند.

گزارش نماینده «ابتکار» کاملاً غیر کارشناسی است

دبیر شورای تشکل‌های زیست‌محیطی لرستان بابیان اینکه نگرانی ما این بوده که چرا سازمان محیط‌زیست علیرغم وظیفه قانونی در منطقه «اشترانکوه» پاسگاه و کانکس ایجاد نکرده است، ادامه داد: بند یک گزارش نماینده رئیس سازمان محیط‌زیست کاملاً غیر کارشناسی و غیرفنی بوده است و انکار کرده‌اند که جاده‌ای وجود دارد، جاده کشی نشده است و همین گزارش وی نیز دستمایه مسئولان استان شده که بعضاً یک سری توهین‌ها هم به تشکل‌های زیست‌محیطی کرده‌اند و جای گله دارد.

اسدی با ابراز گلایه از واکنش تند اخیر معاون عمرانی استانداری لرستان گفت: ما حضوراً با ایشان ملاقات خواهیم کرد و گلایه می‌کنیم که سخنان  و واکنش وی خلاف صحبت های مسئولان از جمله رئیس‌جمهور درزمینهٔ بها دادن به مشارکت‌های مردمی است.

وی با تأکید بر اینکه تشکل‌های زیست‌محیطی کل کشور طی سال گذشته در نیشابور نامه‌ای با موضوعات مختلف زیست‌محیطی ازجمله تخریب جاده غیرقانونی منطقه اشترانکوه و ارتقای منطقه حفاظت‌شده به پارک ملی، ایجاد مراکز تحقیقاتی و آموزشی برای احیای دریاچه «گهر»، رفع زمین‌خواری در منطقه حفاظت‌شده «اشترانکوه» را امضا کردند گفت: ما نیز ازنظر اداری دو مرحله نامه را برای رئیس سازمان محیط‌زیست کشور ارسال کردیم.

اسدی بابیان اینکه تاکنون راجع به این نامه هیچ‌گونه واکنشی داده نشده است گفت: مقصر اصلی این تنش و مشکلات ایجادشده بین مردم و شهرستان‌ها، سهل‌انگاری و بی‌تفاوتی سازمان محیط‌زیست است که نمی‌توانند مقتدرانه در مورد حفظ منطقه خود اقدام کند.

مسئولان فرافکنی می‌کنند

وی بابیان اینکه ظاهرا وظایف سازمان محیط‌زیست با سازمان امور عشایر تداخل پیداکرده و محیط‌زیست خود را مدافع عشایر می‌داند گفت: اگر جرمی رخ می‌دهد، ازنظر حقوقی مشمول زمان که نمی‌شود و این جاده که از سال ۷۹ احداث‌شده، تخلف بوده است.

وی ادامه داد: بر اساس قانون سازمان محیط‌زیست جاده کشی و ساخت‌وساز در مناطق حفاظت‌شده، ممنوع است و نباید اعلام کنند که این جاده در گذشته ایجادشده و نباید جلوی آن را بگیریم، چراکه این امر به نظر نادرست است و این جاده هم‌اکنون عوارض خود را در منطقه نشان می‌دهد.

دبیر شورای تشکل‌های زیست‌محیطی لرستان بابیان اینکه مسئولان در این رابطه فرافکنی می‌کنند گفت: رهبر معظم انقلاب در رابطه با محیط‌زیست منشور داده اند و رئیس‌جمهور نیز همواره بر این موضوع تأکید دارد، اگر تشکل‌های زیست‌محیطی در رابطه با تخلفات اعتراض می‌کنند حق‌دارند و حتی در رابطه با تخلفات بر اساس قانون حق شکایت دارند.

مدیر یکی دیگر از تشکل‌های زیست‌محیطی لرستان نیز در این رابطه در گفتگو با خبرنگار مهر بابیان اینکه این جاده از سال ۸۱ در منطقه «اشترانکوه» احداث‌شده است گفت: با توجه به پیگیری‌های صورت گرفته جاده یک تا دو سال بسته شد و تاکنون سعی ما بر این بوده در این منطقه جاده احداث نشود.

 جلوگیری از احداث «تله کابین» تا هتل‌سازی در منطقه

کاویانی بابیان اینکه تاکنون از فعالیت چند سرمایه‌گذار برای احداث «تله کابین» و احداث جاده در این منطقه جلوگیری کرده‌ایم گفت: ما بر اساس قانون اعلام نظر می‌کنیم و بر اساس قانون احداث هرگونه جاده در مناطق حفاظت‌شده ممنوع است.

کاویانی بابیان اینکه اگر قرار باشد که برای عشایر جاده احداث شود در تمام ارتفاعات با توجه به اینکه منطقه ییلاقی است باید جاده‌های فراوانی احداث شود گفت: بر اساس مستندات در برهه‌ای از زمان قرار بود که در منطقه هتل‌سازی صورت گیرد.

وی بابیان اینکه به خاطر برف‌گیر بودن منطقه زمستان هرسال ۷۰ درصد این جاده که احداث‌شده است از بین می‌رود گفت: این در حالی است ابتدای هر فصل دوباره این جاده را آواربرداری می‌کنند و این در حالی است که این کار جاده‌سازی بوده و این‌ها نام آن را آواربرداری گذاشته‌اند.

کاویانی بابیان اینکه نیمی از منطقه حفاظت‌شده از حفاظت سازمان محیط‌زیست خارج است گفت: تمام فعالان محیط‌زیست کشور برای حفاظت از این منطقه دغدغه دارند.

این سخنان تشکل‌های زیست‌محیطی در حالی مطرح می‌شود که مسئولان استانداری و همچنین محیط‌زیست لرستان همچنان مدعی کذب بودن هرگونه احداث جاده و تخریب منطقه حفاظت‌شده «اشترانکوه» هستند.

نابودی اشترانکوه

بنابراین گزارش اهمیت منطقه حفاظت‌شده اشترانکوه در ابعاد مختلف است که وجود زیباترین دریاچه آب شیرین ایران در این منطقه و معرفی به‌عنوان پناهگاه حیات‌وحش تنها بخشی از این اهمیت را نشان می‌دهد. این منطقه در آستانه معرفی به عنوان «پارک ملی» نیز قرار دارد.

اخیراً در گزارش‌هایی رد پای پلنگ در منطقه نیز پیداشده است که نشان‌دهنده ضرورت توجه هرچه بیشتر به این منطقه به‌عنوان ذخیره گاه منحصربه‌فرد زاگرس است. این منطقه زیبای کوهستانی از مناطق رویشی نادر و  ارزشمند برای گونه‌های کمیاب جانوری محسوب می‌شود.

این منطقه با وسعت ۹۸,۴۰۷ هکتار در جنوب و جنوب شرقی شهرستان دورود و در بخش غربی شهرستان ازنا و الیگودرز در استان لرستان واقع‌شده است و تاکنون ۶۰۰ گونه گیاهی و ۲۷۴ گونه جانوری در این منطقه شناسایی‌شده که از ۶۰۰ گونه گیاهی شناسایی‌شده ۶۸ گونه آن انحصاری این منطقه بوده و این منطقه ازنظر حفظ ذخایر ژنتیکی از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است.

پایان پیام