پیامدهای وحشتناک خشک‌شدن گاوخونی

در حالی برنامه مدیریت جامع تالاب گاوخونی در پیچ‌وخم‌های مراحل قانونی خاک می‌خورد که خشک‌شدن این تالاب پیامدها و هزینه‌های جبران‌ناپذیری را به جای خواهد گذاشت.

به گزارش پایگاه خبری گلونی، گاوخونی هنوز بیمار است و نیازمند به مراقبت و حفاظت دارد؛ در غیر این صورت پیامدهای جبران‌ناپذیری در انتظار مناطق اطراف آن خواهد بود. تالاب گاوخونی بی‌شک یکی از مهم‌ترین تالاب‌های ایران است که در جلگه مرتفع مرکزی ایران واقع‌شده و سال‌ها است با مشکلات متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کند و تا وضعیت مطلوب فاصله زیادی دارد.

ابوالفضل آبشت، مدیر طرح حفاظت از تالاب‌های ایران در خصوص تالاب گاوخونی می‌گوید: تالاب گاوخونی واقع در اصفهان است و حوضه آبریز آن زاینده‌رود است که از چهارمحال و بختیاری شروع می‌شود و نقطه انتهایی آن تالاب گاوخونی است.

وی افزود: این تالاب به دلیل برداشت‌های بی‌رویه‌ای که از منابع آبی حوضه آبریز زاینده‌رود شده، طی سال‌های اخیر خشک‌شده و نهایتاً کارکردها و خدمات اکوسیستمی فراوانی که برای جوامع محلی داشته را ازدست‌داده است. بر این اساس دست‌اندرکاران تصمیم به اجرای برخی اقدامات از جمله تدوین برنامه مدیریت جامع این تالاب نمودند.

طرح حفاظت از تالاب‌های ایران چیست؟

وی در خصوص «طرح حفاظت از تالاب‌های ایران» گفت: طرح حفاظت از تالاب‌های ایران در اوایل دهه ٨٠ شمسی، در اقدامی مشترک میان سازمان محیط زیست ازطرف دولت جمهوری اسلامی ایران، صندوق تسهیلات محیط زیست جهانی و برنامه توسعه ملل متحد، به عنوان یک پروژه بین المللی  طراحی و عملیاتی شد. این پروژه شناسایی، معرفی و آزمایش تجربیات موفق بین المللی و در گام بعد بومی سازی و توسعه دستاوردهای موفق طرح برای تالاب‌های کشور را در دستور کار خود قرارد داد. این تجربیات با هدف کاهش و یا از بین بردن تهدیدات پیرامون دریاچه ها و تالابهای ایران،  حفاظت، احیا و بهره برداری خردمندانه از اکوسیستم های تالابی کشور بکار گرفته شده و نهایتاً به صورت دستورالعمل یا راهنما در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست قرار می گیرد.

وی ادامه داد: از سال ١٣٨۴ ، طرح حفاظت از تالاب‌های ایران تلاش کرد تا با فراهم نمودن بستری مناسب برای تقویت همکاری  های بین-بخشی در حوضه آبریز تالاب‌های کشور، رویکرد مدیریتی جدیدی (رویکرد زیست بومی) را که برپایه اصول مشارکت میان کلیه ذینفعان دولتی، غیر دولتی و همچنین جوامع محلی طراحی شده بود، مستقر کند. تدوین برنامه های جامع مدیریتی برای تالاب‌های کشور از جمله این اقدامات است.

برنامه مدیریت جامع تالاب گاوخونی در انتظار تصویب

آبشت در خصوص طرح مدیریت تالاب گاوخونی می‌گوید: طرح تدوین برنامه‌های مدیریت جامع زیست بومی از طرف سازمان محیط زیست طی سال‌های گذشته به‌طورجدی پیگیری شده و هم‌اکنون  ۱۸ تالاب کشور دارای برنامه مدیریت هستند که تالاب گاوخونی هم از همین تالاب‌ها است. در حال حاضر برنامه مدیریت تالاب گاوخونی تدوین‌شده و در انتظار تصویب برنامه در شورای برنامه‌ریزی و توسعه  استان است. در فرآیند تدوین برنامه مدیریت جامع تالاب گاوخونی، کلیه ذینفعان حضور دارند. ذینفعان دولتی، غیردولتی و نمایندگان جامعه محلی. اما هنوز طرح مدیریت این تالاب در شورای برنامه‌ریزی استان مصوب نشده است. گام اول که یکی دو سال طول می‌کشد موضوع ظرفیت‌سازی، جریان سازی اجتماعی و تدوین برنامه مدیریتی است.

چرا  فرایند تدوین برنامه مدیریت جامع تالاب گاوخونی مدت زیادی طول می‌کشد؟

ابوالفضل آبشت علت طولانی شدن تصویب و اجرای طرح مدیریتی تالاب گاوخونی را عوامل مختلفی می‌داند و در این مورد توضیح می‌دهد:  تالاب گاوخونی تالابی است که حوضه‌ی آبریز آن بین دو استان پراکنده است. بخشی از حوضه آبریز زاینده‌رود در استان اصفهان و بخش دیگری از آن در استان چهارمحال بختیاری است. لازمه حفظ و احیا این تالاب کنار گذاشتن مرزهای سیاسی بین دو استان و اجرای برنامه مدیریت جامع برای کل حوضه آبریز زاینده‌رود و تالاب گاوخونی است. تدوین، تصویب و اجرای برنامه مدیریت جامع به دلیل ماهیت مشارکتی و فرابخشی آن که مستلزم حضور، مشارکت و تعامل همه جانبه میان کلیه دست انکاران و ذی نفعان حوضه آبریز بوده و یک فرایند یادگیری و کار گروهی است که پیش از این در کشور ما کمتر تجربه شده و نیازمند تغییرات بنیادین رفتاری و تغییر نگاه کلیه دست اندرکاران است. رویکردهای مشارکتی ماهیتی زمان بر دارند و برای نهادینه شدن نیازمند تمرین و ممارست فراوان بوده اما پایدار خواهند بود.

تالاب‌ها، تصفیه‌کننده‌های طبیعی آب‌وهوا

آبشت ضمن تاکید بر جایگاه تالاب‌ها در خصوص دلایل اهمیت و فواید آن‌ها گفت:  تالاب‌ها کارکردها و خدمات بسیاری دارند. ازجمله اینکه تصفیه‌خانه‌های طبیعی آب‌وهوا هستند. تصفیه آب یا هوا هزینه‌های هنگفتی دارد درحالی‌که تالاب‌ها این کار را به‌صورت طبیعی و رایگان برای ما انجام می‌دهند.

وی افزود: علاوه بر این، تالاب‌ها مثل اسفنج عمل می‌کنند و زمانی که سیلاب به وجود می‌آید آب مازاد را در خود ذخیره می‌کنند و نگه می‌دارند و زمانی که خشک‌سالی باشد این آب را به‌آرامی به سفره‌های زیرزمینی وارد می‌کنند و این سفره‌ها را تغذیه می‌کنند و درواقع عامل حیات در حوضه آبریز پایدار خواهند بود. تنها یکی از اتفاقاتی که با از بین رفتن تالاب‌ها رخ می‌دهد، از بین رفتن  پایداری حوضه‌های آبریز است.

پیامدهای زیان‌آور خشک‌سالی زاینده‌رود

وی در خصوص علل خشکی زاینده‌رود و گاوخونی و پیامدهای آن معتقد است: اذهان عمومی را به این سمت سوق دادند که خشک‌سالی‌ها و کمبود بارش باعث خشک شدن رودخانه زاینده‌رود و کم‌آبی شده است. درحالی‌که متأسفانه بارگذاری‌هایی که در بالادست رودخانه انجام می‌شود متناسب با ظرفیت رودخانه نیست و این مشکل تنها یک نمونه از  مشکلاتی است که بین اصفهان و چهارمحال بختیاری رخ‌داده است. آب ورودی تالاب از رودخانه زاینده‌رود بوده که از چهارمحال و بختیاری به سمت اصفهان و درنهایت به تالاب گاوخونی ختم می‌شود. درواقع نمی‌توان گفت خشکی تالاب روی کشاورزی اثرگذار بوده، بلکه خشکی رودخانه روی خشک شدن تالاب و کم شدن آب در منطقه و پایین آمدن سطح آب‌های زیرزمینی اثرگذار بوده که کشاورزی منطقه را بسیار تحت تأثیر قرار داده است. علت آن نیز زهاب‌های کشاورزی اراضی بالادست و چاه‌های عمیق آب است که روی ورودی و مصب تالاب تاثیر گذاشته است. خشک شدن تالاب علاوه بر اینکه معیشت مردم منطقه را به مخاطره انداخته، باعث افزایش بیکاری و مهاجرت ساکنان بومی شده است. همچنین پوشش گیاهی و زیستگاه‌های جانوری را نیز دچار تغییر کرده و شیوع بیماری‌هایی مانند سرطان رشد داشته‌اند.

پایان پیام