تهران‌گردی از شاهپور تا فرشته، خانه دکتر حسابی کجاست؟

خانه دکتر حسابی در سال ۱۳۱۰ ساخته شده است. این خانه از آن خانه‌هایی نیست که گم شده باشد بین دیگر خانه‌ها، چون آن قدر متفاوت است که حتی اگر به قصد چنین دیداری نرفته باشید، باز هم نظرتان را جلب می‌کند.

پایگاه خبری گلونی، علی ساکی: من در این نوشته قصد نداشتم در مورد زندگی دکتر محمود حسابی چیزی بگویم. فقط برای مقدمه دوست داشتم چند خطی درباره زندگی ایشان بنویسم،

اما آن قدر نوشته‌های متناقض در مورد زندگی‌نامه دکتر حسابی خواندم که از خیر نوشتن زندگی‌نامه ایشان گذشتم، فقط همین چند خط را از صفحه ویکی‌پدیای فارسی می‌آورم:

سید محمود حسابی (زاده ۳ اسفند ۱۲۸۱ در تهران – درگذشت ۱۲ شهریور ۱۳۷۱ در ژنو) با نام اصلی محمودخان میرزا حسابی معروف به پروفسور حسابی فیزیکدان، سناتور، یکی از وزیران آموزش و پرورش در زمان پهلوی و بنیان‌گذار فیزیک دانشگاهی در ایران بود.

اما این زندگی و خدمات دکتر حسابی نیست که دل‌مشغولی من است، بلکه محل زندگی ایشان است که امروز یکی از جاذبه‌های گردشگری تهران به‌شمار می‌رود.

داستان از این قرار بود که عید چند سال قبل هنگام تهران‌گردی یا به قول خودم تهران‌نگاری، نقشه راهنمای منطقه ۱۲ را از یک کیوسک اطلاع‌رسانی گرفتم. در آن نقشه نام یک بنا به سرعت من را کنجکاو کرد، آن هم خانه دکتر حسابی بود.

خانه دکتر حسابی در تجریش

چون بارها به خانه دکتر حسابی در تجریش رفته بودم مطمئن بودم که این اسم اشتباه چاپ شده است. نشانی نقشه مربوط به محله وحدت‌اسلامی یا همان شاهپور سابق بود. چون قبلا این محله و خیابان طرخانی را گشته بودم، کنجکاوی‌ام بیشتر شد. محله شاهپور که در گفتار معمولا شاپور خوانده می‌شود، از محله‌های قدیمی تهران است، بازار شاهپور، تکیه درخوانگاه، مسجد و مدرسه معیرالممالک، کلیسای سورپ‌گئورک و زیرطاقی‌های فراوان آن بخشی از جاذبه‌های این محله هستند.

چون ماشین داشتم از خانه به سمت خیابان حافظ رفتم و آن را راست گرفتم آمدم پایین تا برسم به خیابان وحدت‌اسلامی، نرسیده به میدان وحدت ماشین را پارک کردم، چون داخل محله جای پارک نیست و حتما ماشین در این کوچه‌های تنگش مزاحمم می‌شد.

روز پنج شنبه بود و بازار قوام‌الدوله مثل همیشه شلوغ. طاق بازار را که رد کردم به سمت خیابان طرخانی که در امتداد بازار است رفتم.

از خیابان طرخانی که چند دقیقه ای جلو بروی میرسید به یک دوراهی، راه مستقیم کوچه کارکن‌اساسی است که انتهایش از خیابان خیام سر در می‌آورد و راه سمت چپ کوچه مغفوری است که به خیابان ۱۵ خرداد می‌رسد. از راه کوچه مفغوری که بروید بعد از یکی دو کوچه، حیاط خانه‌ای جلب توجه می‌کند که از دور مثل خانه‌محله‌ها به‌نظر می‌آید.

اینجا زادگاه و خانه پدری پروفسور حسابی است. این خانه اکنون در اختیار شهرداری تهران قرار دارد و حیاط آن به صورت پارکی کوچک برای ساکنان محل درآمده است. مساحت این بنای قاجاری در حدود ۲۰۰ متر مربع و در جهت محور شرقی-غربی گسترده شده است. در سه طرف این ملک(شمال، شرق و غرب) فضای معماری و در طرف جنوب نرده‌های فلزی که به کوچه راه دارد قرار گرفته است.

ورود به محوطه از ضلع جنوبی امکان پذیر است و دارای یک حیاط مستطیلی به ابعاد ۲۰*۱۳ در جهت شمال است.

نمای اجری (آجر قزاقی و خشتی) و دور دربها و پنجره‌ها به صورت دندانه برجسته با آجر کار شده است. ایوان در وسط بنا با دو ستون با تزئینات گچ‌بری طراحی شده است و در طرفین آن اتاق‌ها قرار گرفته اند.(راهنمای جامع گردشگری منطقه ۱۲شهرداری تهران، صفحه ۵۴)

نشانی: خیابان وحدت اسلامی، خیابان طرخانی، کوچه مغفوری، نبش کوچه قهرمانی پلاک ۵۳.

خانه پدری دکتر حسابی

پس معلوم شد خانه شاهپور منزل پدری دکتر حسابی است و اما خانه شخصیِ دکتر حسابی در محله تجریش قرار دارد.

من هیچ وقت به قصد خانه دکتر حسابی به تجریش و محله حسابی نرفته‌ام، معمولا برای دیدنِ به قولی «تور شماره یک تجریش» به آنجا رفته‌ام. به این صورت که از پارک‌وی می‌رویم به ولیعصرشمال، خیابان فرشته را داخل می‌شویم، از آنجا آنقدر جلو می‌رویم تا برسیم به خیابان بوسنی‌و‌هرزگویین و دور می‌زنیم داخل خیابان، اگر تا انتها بروید می‌رسید به خیابان دکتر‌حسابی، که یک طرفش باغ موزه هنر ایرانی قرار دارد و طرف دیگرش همین خانه دکتر حسابی.

وقتی این دو جا را دیدیم چند خیابان بالاتر موزه موسیقی است و بعد از آن زیارت امام‌زاده صالح و بازارچه تجریش جزو اوجب واجبات است. هنگام برگشت هم می‌شود به باغ فردوس سری زد.

خانه شخصی پروفسور حسابی

خانه شخصی پروفسور حسابی در سال ۱۳۱۰ ساخته شده است. این خانه از آن خانه‌هایی نیست که گم شده باشد بین دیگر خانه‌ها، چون آن قدر متفاوت است که حتی اگر به قصد چنین دیداری نرفته باشید، باز هم نظرتان را جلب می‌کند.

دیوارها با نمای آجر، یک در سبز رنگ بزرگ و تابلوی سر در که نوشته:” به جان زنده دلان سعدیا که ملک وجود/ نیارزد آنکه دلی را ز خود بیازاری”. برای ورود به خانه باید درکوب فلزی طلایی را بزنید.

به محض ورود به حیاط ماشین قدیمی دکتر حسابی را می‌بینید و بعد از آن، عمارت اصلی قرار دارد. در سمت راست راهرویی پوشیده از گل و گیاه وجود دارد. حین عبور از آنجا، دو آلاچیق وجود دارد، یکی تابستانی و دیگری زمستانی.

دور تا دور آلاچیق تابستانی فنس‌های پلاستیکی وجود دارد که با گل و گیاه پوشیده شده است. در تابستان که هوا گرم است، همان گیاهان با سامانه آبرسانی خاص‌شان تازه می‌شوند و هوا را خنک می‌کنند.

آلاچیق زمستانی هم با شیشه‌های اطرافش مشرف به پرنده‌ها و البته باغچه‌های مختلف است. در خیلی از قسمت‌های این خانه دو دستگاه تلفن(یاآیفون) برای تماس‌های داخلی اتاق ها وجود دارد.

سامانه نورگیری خانه قابل تنظیم است تا در ساعات مختلف روز، متناسب با نیاز افراد، خانه به اندازه کافی روشن شود. (روزنامه همشهری، پنج شنبه ۱۴ دی ماه ۱۳۹۶،ص۴)

البته قسمت قابل بازدید خانه در طبقه سوم و در راه‌رویی کوچک قرار دارد. برای بازدید از وسایل شخصی، وسایل دست‌ساز، مدارک، هدایا و نشان‌های تحصیلی و علمی دکتر محمود حسابی می‌توانید به نشانی: میدان تجریش، خیابان شهید ورودیندی، چهارراه حسابی، خیابان حسابی شماره ۴۷، مراجعه کنید.

راستی تا یادم نرفته است خانه‌موزه جلال آل احمد و سیمین دانشور به تازگی در شمال تهران و در محله دزاشیب افتتاح شده است، اما من خانه جلال را در محله شاهپور دیده‌ام! شاید اینبار شما باید داستان این خانه‌ها را برای ما بنویسید.

پایان پیام