ده نکته درباره کتاب بیست هزار فرسنگ زیر دریا

پایگاه خبری گلونی؛ معین بادپا: بیست هزار فرسنگ زیر دریا اثر جاودانه ژول ورن برای اولین بار در سال ۱۸۷۰ منتشر شد.

اثری که می‌توان آن را نخستین داستان علمی تخیلی شاخص و به عقیده برخی آغازگر این ژانر دانست.

کتاب فوق یکی از بزرگترین داستان‌های ماجراجویی تاریخ است که خوانندگانش در طول سفر با کشتی‌های جنگی دشمن روبرو می‌شوند، از نبود اکسیژن وحشت می‌کنند و شاید در مشهورترین بخش کتاب، با ماهی مرکب غول پیکر وحشتناک درگیر می‌شوند.

بیست هزار فرسنگ زیر دریا ماجرای دکتر آروناکس، پرفسوری است که نیویورک را ترک می‌کند تا گزارش‌های مربوط به یک هیولای دریایی عجیب و غریب را بررسی کند.

کشتی دکتر آروناکس و همراهانش در طول سفر با برخورد به این موجود عجیب آسیب می‌بیند. موجودی فلزی که مشخص می‌شود یک زیردریایی عجیب است.

بعد از تخریب کشتی، آنها با کاپیتان نمو صاحب و سازنده زیردریایی ملاقات می‌کنند و این آغاز سفر به عجیب‌ترین و مرموزترین قسمت‌های اقیانوس‌های جهان است.

این زیردریایی برای انتقام شخصی کاپیتان نمو و نابودی کشتی‌های جنگی برخی کشورها ساخته شده است.

اگر درباره این اثر اطلاعاتی دارید، این ده مورد را هم به آن اضافه کنید.

نخستین ترجمه

یک. اولین ترجمه این اثر از زبان فرانسوی به انگلیسی، اشتباهات زیادی داشت و با تغییرات بسیاری روبرو شد.

نسخه انگلیسی آن که در سال ۱۸۷۳  به چاپ رسید، آنقدر مشکلات عدیده‌ای در ترجمه و قواعد دستوری داشت که موجب سردرگمی خواننده در مورد تاریخ و گذر زمان در رمان می‌شد.

علاوه بر این، ملیت کشتی‌های جنگی که کاپیتان نمو غرق می‌کرد، حذف شد تا از ذکر آنها، تعابیر سیاسی نشود.

غیر از این خطاها، ترجمه حدود ۲۰ درصد از متن اصلی رمان هم انجام نشده بود.

نمو لهستانی بود

دو. در ابتدا ژول ورن شخصیت کاپیتان نمو را لهستانی در نظر گرفته بود که طبق داستان، خانواده‌اش در جنگ بین لهستان و روس‌ها در سال ۱۸۶۳ کشته شده بودند.

اما ناشر اثر ژول ورن، پیر ژول اتزل تاکید داشت که با توجه به احتمال محبوبیت اثر در روسیه، این موضوع در فروش کتاب اثر منفی خواهد داشت.

اتزل پیشنهاد داد تا کاپیتان نمو از کشوری ناشناس باشد و تلاش او برای انتقام گرفتن از برخی کشورهای جهان، به یک درگیری سیاسی تاریخی محدود نشود.

بیست هزار فرسنگ زیر دریا

سه. بسیاری از خوانندگان کتاب و به خصوص افرادی که تنها نام این اثر را شنیده‌اند، بیست هزار فرسنگ زیر دریا را میزان عمقی از دریا می‌دانند که کاپیتان نمو با زیردریایی خود (ناتیلوس) به آن رسیده است.

شاید یکی از مهمترین دلایل این خطای همیشگی در ترجمه‌ های انگلیسی و غیره، استفاده از واژه دریا به جای دریاها (طبق نسخه اصل فرانسوی) بوده است.

به هرحال سفر این زیردریایی محدوده‌ای در بیست هزار فرسنگ در زیر آب است نه عمق اقیانوس.

نمو و اودیسه

چهار. کلمه نمو در لاتین به معنای «هیچ کس» و معادل رومی کلمه یونانی اوتیس در اودیسه است.

در حماسه هومر، اودیسه خود را به عنوان اوتیس معرفی می‌کند تا هیولایی به نام پولیتیموس را فریب دهد.

پس از آن، اودیسه با کور کردن این غول، از دست او فرار می‌کند.

ژول ورن با اشاره به این موضوع، ناشناس بودن نمو را از لحاظ ریشه‌های تاریخی، گذشته و نیت واقعی‌اش در زیردریایی ناتیلوس تقویت می‌کند.

نام کاشفان

پنج. در کتاب بیست هزار فرسنگ زیر دریا به نام چندین کاشف و اقیانوس‌شناس که اکتشافاتی را قبل از انتشار این کتاب انجام داده بودند اشاره می‌شود.

متیو فونتین موری یکی از معروف‌ترین کاشفان اقیانوس در جهان است که عنوان «راه‌یاب دریاها» و «پدر اقیانوس‌نگاری و هواشناسی دریایی» را از آن خود کرده است.

در سال ۱۸۵۳ سیستم موری برای دسته‌بندی داده‌ها از اقیانوس در سراسر جهان مورد استفاده قرار گرفت.

در سال ۱۸۵۵ موری، کتاب «جغرافیای طبیعی دریاها»، منبع اصلی اطلاعات رمان ژول ورن و نخستین کتاب بزرگ و جامع اقیانوس‌نگاری در تاریخ را منتشر کرد.

ورن همچنین به ژان فرانسیس گالاپ کاشف مشهور فرانسوی اشاره می‌کند که با سفر اسرارآمیز خود در آب‌های اقیانوسیه در سال ۱۷۸۸ جان خود را از دست داد.

حفاظت از محیط زیست

شش. در طول رمان، ژول ورن بر حفاظت از مکان‌های طبیعی جهان و حیات وحش تاکید می‌کند.

چرا که در آن زمان اقیانوس‌ها به عنوان یک سرمایه بی حد و حصر تعریف می‌شدند و صنعت ماهیگیری در قرن نوزدهم موجب انقراض چندین گونه نهنگ شده بود.

شخصیت کاپیتان آروناکس در رمان ژول ورن، فردی است که حفاظت از محیط زیست برایش اهمیت دارد و از کشتار حیوانات دریایی نارحت می‌شود.

همین اشارات موجب شد تا این اثر را به عنوان پیشروی جنبش‌های زیست محیطی نیز بنامند.

ماهی غول پیکر

هفت. تا پیش این رمان هیچگونه ایده‌ای درباره یک ماهی غول پیکر وجود نداشت و تنها در حد هیولای عظیم اسطوره‌ای نروژی بود که می‌توانست یک ناوگان را نابود کند.

اگرچه لاشه‌های مشکوکی در ساحل اسکاتلند در سال ۱۸۶۰ یافت شد اما هیچ کدام وجود یک ماهی غول پیکر در اقیانوس‌ها را اثبات نمی‌کرد.

در سال ۲۰۰۴ با نمونه‌ای از ماهیگیری در ساحل آرژانتین، ظن وجود ماهی غول پیکر در کف اقیانوس‌ها تقویت شد.

در نهایت در سال ۲۰۱۲ اولین ماهی غول پیکر در زیستگاه طبیعی خود به رهبری دانشمند دریایی ادیت وایدر مشاهده گشت.

سفالوپود

هشت. کشتی کاپیتان نمو نام خود را از یک سفالوپود، نوعی گونه دریایی گرفته که ترکیبی از ماهی مرکب و اختاپوس است.

این نام از  فیزیولوژی این موجود وام گرفته شده که می‌تواند تا با تغییر فشار گاز در پوسته خود، حرکاتش را کنترل کند.

مکانیسمی شبیه آنچه موجب می‌شود تا زیردریایی‌های مدرن به زیر آب رفته و مجددا به روی آب بیایند.

نیروی برق

نه. زمانی که بیست هزار فرسنگ زیر دریا چاپ شد، امکان ساخت یک زیردریایی غول پیکر که با نیروی برق کار ‌کند، غیرممکن به نظر می‌رسید.

اما امروزه ساخت انواع زیردریایی‌های مدرن و غول پیکر امری عادی است.

توپ لیدن

ده. زیردریایی ناتیلوس یک سلاح به نام توپ لیدن دارد که دارای گلوله‌ای از جنس شیشه و فولاد است و با جریان الکتریسته برای از بین بردن حیوانات زیرزمینی استفاده می‌شود.

سال‌هاست وزارت امنیت ایالات متحده آمریکا دستگاه مشابهی را برای انجام چنین عملیاتی بر روی زمین ساخته است.

سلاحی غیرمرگبار که قادر به تیراندازی دورانی الکتریکی است.

مشخص نیست که آیا آمریکا از توصیف ورن از توپ لایدن برای سلاح خود الهام گرفته است یا خیر.

اما این موضوع توجه دانشمندان و متخصصان ادبی را به خاطر شباهت بین دستگاه‌ها به خود جلب کرده است.

منبع: روزنامه اطلاعات | ۳۰ مرداد ۹۷ | ضمیمه ادب و هنر | بیست هزار فرسنگ زیر دریا

پایان پیام