یادی از استاد علیرضا حسین خانی

از مشخصه‌های آثار علیرضا حسین خانی وسعت بخشیدن و دامنه‌دار کردن نواهای موسیقی لری از دستگاه ماهور به دیگر آوازها و دستگاه‌های موسیقی ایرانی نظیر؛ بیات‌ترک، شور، سه‌گاه، دشتی و… است.

به گزارش پایگاه خبری گلونی، سعید عسگری عالم در سیمره نوشت: در طول سده‌ها آرزوی ضبط صدا خیال‌پروری شاعرانه‌ای به نظر می‌رسید.

این آرزو در متون فراوانی مطرح شده بود، از اشاره‌هایی در نوشته‌های افلاطون و فرانسوآ رابله تا سیرانو دو برژراک. توانایی ضبط اجراهای موسیقی و باز شنیدن آن‌ها در اواخر سده‌ی نوزدهم ممکن شد. ضبط الکترونیکی صداها عامل اصلی در گسترش شنوندگان، و دگرگون شدن شکل دریافت موسیقی بود.

تاریخچه ضبط موسیقی‌ـ صفحه‌ـ در ایران پیش از مشروطیت و از حدود سال ۱۲۸۴شمسی آغاز شد. در زمانی که ضبط موسیقی ایرانی آغاز شد، هنوز تعدادی از استادان دوره‌ی ناصرالدین شاه از جمله میرزا عبدالله، آقا حسینقلی، نایب اسدالله، باقرخان در قید حیات بودند و از جمله اولین کسانی بودند که صدای سازشان با دستگاه‌های آن زمان ضبط شد.

موسیقی لری

بسیاری از مقام‌ها و ترانه‌های لری که امروزه از آن‌ها به‌عنوان موسیقی کهن لرستان یاد می‌شود حاصل جادوی ضبط صدا است.

نوازندگانی هم‌چون؛ همت‌علی سالم، پیرولی کریمی و علی‌رضا حسین‌خانی از جمله استادانی محسوب می‌شوند که صدای سِحرانگیز سازشان از اولین صداهای ضبط شده از بزرگان موسیقی در لرستان به شمار می‌آید.

زنده‌یاد علیرضا حسین خانی از جمله نوازندگان هنرمندـ مولف محسوب می‌شود که هم ساز کمانچه را با ظرافت و احساس لبریز شده می‌نواخت هم آهنگ‌های شورانگیز می‌ساخت و هم ترانه‌هایی با مضامین گوناگون با توجه به حس و حال ملودی‌هایش می‌سرود.

سویه اجتماعی هنر علیرضا حسین خانی آن‌گونه که از آثارش هویدا است همگام شدن با تلاطمات اجتماعی و سیاسی دهه‌ی بیست و اوایل دهه‌ی سی شمسی و در اوج شور جوانی است. همین مشخصه‌ی بارز و نوع نگاه به مسیر اتفاقات سیاسی و اجتماعی جامعه و برداشت و استنباط خود از این وقایع موجب تفاوت او با سایرین گشته است.

موسیقی بی‌تردید پدیده‌ای اجتماعی است، از آن تاثیر می‌پذیرد و بر روی اجتماع تاثیر می‌گذارد. این تاثیرات متقابل، می‌تواند حالات و جنبه‌های گوناگونی به‌خود ‌بگیرد.

هر انسان بنابر داشته‌ها و میزان آگاهی و تخصصی که دارد، موجب حرکت و جریان در جامعه می‌شود. این حرکت و شناخت و آگاهی خود بر‌آیند یک حرکت اجتماعی است. که سبب پیشرفتِ یک پدیده فرهنگی،اجتماعی می‌شود.

در این خصوص است که در تعریف نحوه‌ی ارتباط هنرمند (موسیقی) با جامعه وتاثیرپذیری از آن، می‌باید هنرمند بیش‌از دیگر افراد جامعه نسبت به رخدادها و اتفاقات مختلف فرهنگی،اقتصادی،سیاسی و… حساس باشد، چرا که از مشخصه‌های یک هنر پویا و کار‌آمد، تاثیرپذیری هنرمندانه از تحولات به‌وقوع پیوسته در جامعه است.

این رابطه‌ـ هنر و اجتماع ـ رابطه‌ای دوسویه است. هنر نه تنها وابسته به یک نظام و شرایط اجتماعی است، بلکه شرایط اجتماعی و حتا نهادهای اجتماعی خاصی پدید می‌آورد، که شناخت تعاریف و تفسیرهای این مبحث نیازمند بررسی جامعه‌شناسی است که در این نوشته مورد بحث قرار نمی‌گیرد.

علیرضا حسین خانی

در ادامه این موضوع است که ورود هنرمندان به عرصه‌های اجتماعی و بی‌تفاوت نبودن آنان نسبت به مسایل و رخدادهای پیرامون‌شان، جزء وظایف اصلی و مهم آنان ارزیابی می‌گردد.

یک هنرمند زمانی می‌تواند «هنرمند مردمی» لقب بگیرد که با مردم و در میان مردم باشد و از روح و صفای آنان تأثیر پذیرد. فقط آن‌چه در این میان اهمیت دارد این است که هنرمند هیچ‌گاه جایگاه هنری خویش را تنزل نداده، و مثلاً برای خوشامد اقشار خاصی از جامعه به سمت کارهای سطحی نازل روی نیاورد.

رابطه‌ی هنرمندان با اجتماع و شناخت آنان از تحولات در حال وقوع در جامعه سابقه‌ای بیش از صدساله در ایران دارد. از زمان انقلاب مشروطیت که حضور هنرمند رنگ و بویی تازه به‌خود می‌گیرد، موسیقی نیز در کنار سایر هنرها و پدیده‌های اجتماعی حرکتی نو و کارکردی بس تاثیرگذار از خود نشان می‌دهد.

این تاثیرپذیری و تاثیرگذاری در ادوار دیگری از تاریخ معاصر ایران به‌خوبی خود را نشان می‌دهد، به‌طوری‌که از زمان پیروزی انقلاب اسلامی و بعد از آن دوران دفاع‌مقدس شاهد تولید و آفرینش حجم زیادی از آثار باکیفیت و ماندگاری هستیم که بی‌تردید در خلق هرکدام از این آثار ردپایی از این آگاهی و شناخت‌ـ اجتماع و هنرمند ـ به‌چشم می‌خورد.

این حضور و درک متقابل هنرمند و جامعه از یک‌دیگر به‌طور خاص در موسیقی لری نیز قابل کنکاش و بررسی است.

علیرضا حسینخانی زیان گویای زمان خویش

در موسیقی لری اولین تلاش‌ها توسط هنرمندی آغاز شد که سر پر سودایی داشت.

به لحاظ تکنیک بی‌نظیر در نوازندگی کمانچه و البته ذوق و قریه بسیار در سرودن ترانه‌ها و خلق آهنگ‌های متناسب با آن‌ها می‌توان استاد حسین‌خانی را در زمره اولین هنرمندانی به حساب آورد که سعی نموده‌اند زیان گویای زمان خویش باشد.

از مشخصه‌های آثار ایشان وسعت بخشیدن و دامنه‌دار کردن نواهای موسیقی لری از دستگاه ماهور به دیگر آوازها و دستگاه‌های موسیقی ایرانی نظیر؛ بیات‌ترک، شور، سه‌گاه، دشتی و… است.

شناخت استاد علیرضا حسین خانی به دقایق و ظرایف ردیف موسیقی ایرانی و گذر دادن آن‌ها از صافی ذهن خلاق خود موجب پا به عرصه‌ی گذاشتن هنرمندی می‌شود که به‌رغم عمر کوتاه خود مرزهای جدیدی در موسیقی سرزمین لرستان را به وجود آورده است.

یادواره‌ی اخیر کم‌ترین کاری است که می‌توان برای این شوریده‌ی دردمند انجام داد. استاد علی‌رضا حسین‌خانی را می‌توان به معنی واقعی کلمه یک هنرمند «اصیل» نامید، کسی که تصویری جدید از یک هنرمند بر جای گذاشت.

پایان پیام