ابزارهای قدیمی آشپزی در گیلان

ابزارهای قدیمی آشپزی در گیلان

به گزارش پایگاه خبری گلونی: بخش دوم معرفی ابزارهای قدیمی آشپزی در گیلان شامل موارد زیر می‌شود:

ابزارهای قدیمی آشپزی در گیلان

بخش دوم

نرخه

به زبان محلی نیره است. کاربرد آن جهت تبدیل ماست به دوغ و گرفتن کره است و این شئی هم از همان خانواده‌ی سفالی است و از گل رس می‌ساختند و حجم آن حدود ۱۰ الی ۱۵ لیتر است.

مثل خمره‌ها بوده و شکمه‌ای می‌ساختند و در داخل آن را هم چندین برجستگی تیز قرار می‌دادند و دارای دو الی چهار دستگیره بوده است.

هنگام تکان دادن ماست با دو دست یکنفره و گاهی هم دو نفره تکان می‌دادند و به اندازه‌ای هم آب می‌ریختند که از آن کره درست می‌شد.

تعدادی هم چوب‌های سرشاخه به طول دو سانتیمتر پوست کنده و تمیز را برای همین کار داشتند داخل نرخه می‌انداختند.

حداقل مدت نیم ساعت با بستن درب نرخه با کاسه کوچک و پارچه، آن را تکان می‌دادند تا کره بگیرند ودوغ آن را هم استفاده می‌کردند.

بعضی‌ها هم کمی آب داغ در آخر داخل آن می‌ریختند که کره‌ها جمع بشود و بعضی‌هم آب خیلی سرد می‌ریختند آن را هم به طبیعت ماست خودشان می‌دانستند و اخیراً کمتر استفاده می‌کنند.

ماست گوله

یکی از ابزارهای قدیمی آشپزی در گیلان، ماست گوله است. یا کوزه‌ی ماست که به زبان محلی خودمان ماست گوله نامیده می‌شد.

از همان خانواده‌ی گل رس ساخته می‌شد و داخل آن حدود ۵/۱ الی ۲ لیتر شیر می‌گرفت.

بدنه‌ی آن به رنگ سفالی بوده است و یک دستگیره داشته جهت جابه‌جایی که در آن زمان رایج بوده واخیراً کمتر استفاده می‌کنند.

دهانه‌ی آن به اندازه‌ای بوده که با دست بتوان آن را شست و شو داد از این کوزه ها امروزه کمتر استفاده می‌کنند.

تابه یا کلابیج (به زبان محلی)

تابه ماهی را به قطر حدود ۳۰ الی ۳۵ سانتی‌متر و لبه کوتاه که پشت آن جهت پختن نان برنجی یا نان خرفه و بعضی‌ها هم داخل آن ماهی سفید را بصورت حلقه‌ای قرار می‌دادند.

می گذاشتند روی خاک گرم کلبه‌های سنتی یا کوره نان سنگی پخته می‌شد، به نام گردبیج و برای بو دادن تخمه کدو و بلال هم از همین تابه استفاده می‌کردند.

این تابه هم به رنگ سفالی بوده و اخیراً هم رایج است و کف آن حالت انحناء داشته است.

گاهی به آن تبجه نیز می‌گفتند. چوپاره چوبی را برای جدا کردن خاکه‌های پوسته ریز شالی همراه برنج که در موقع پادنگ زدن داخل برنج بوده طوری با مهارت هوا می‌دادند.

خاکه‌ها از برنج جدا می‌شد و یا برای پاک کردن بعضی از اقلام حبوبات بکار می‌رفته است.

این چوپاره هم یک چوب خراطی شده بسیار ظریفی بوده به صورت دایره و به قطر تقریبی ۵۰ و یا ۶۰ سانتیمتر که بشود خانمها آن را در دست بگیرند و ضخامت آن هم حدود ۵/۱ الی ۲ سانتیمتر بوده است.

قندلاک

یکی دیگر از ابزارهای قدیمی آشپزی در گیلان قند لاک است. وسیله‌ی گرد دایره‌ای خراطی شده که وسعت آن را در زمان تراشیدن هم سطح دیواره آن برجستگی به قطر متناسب با اندازه و ابعاد آن با چوب یک تکه می‌ساختند که موقع خرد کردن قند با قندشکن فلزی بتوان به راحتی به اندازه ریز قند را در بیاورند و بشکنند.

این طرح قندلاک امروزه هم متداول بوده و در بازار وجود دارد.

مجمعه مسی

بصورت دایره به قطر ۷۰ تا ۶۵ سانتیمتر ساخته می‌شد و لبه‌ی آنرا هم دالبر دالبر و کمی هم لبه برگشته درست می‌کردند و کف آنرا هم قلم‌زنی می‌کردند و نقوش هندسی می‌انداختند.

مجمعه جهت پذیرایی از مهمانان داخل آن غذا می‌چیدند و جلوی مهمان می‌گذاشتند و یا برای بردن غذای آماده از محلی به محل دیگر یا مکانی به مکان دیگر با غذا روی سر می‌گذاشتند و می‌بردند

یا بجای خوانچه (سفره) جهت مجالس عروسی و جشن‌ها در آن وسایل خوراکی و هدایا می‌گذاشتند و به سر می‌گذاشتند و حمل می‌کردند.

تیان

یکی از پرکاربردترین ابزارهای قدیمی آشپزی در گیلات تیان بود.

دیگ خیلی بزرگ  را جهت پختن غذا برای مراسم‌هایی مثل عروسی و علم‌بندی‌ها از آن استفاده می‌کردند. داخل و غیر از زیر آن بقیه قسمتهای دیگ را می‌سائیدند.

سوماپالان

این محصول هم از همان خانواده‌ی سفالی است که از گل رس نارنجی رنگ ساخته می‌شد و بیشتر خانواده‌های گیلانی برای شور کردن ماهی و کولی از آن استفاده می‌کردند و در اطراف خانه‌های روستایی مقداری از بدنه‌ی آن را در گل چای می‌کردند که هم تکان داده نشود و هم بتوانند راحت ماهی را بگذارند و بر دارند.

خم چه

این محصول هم از همان خانواده گل رس است، در مقیاس کوچکتر که در سابق جهت تهیه‌ی سرکه و آب کنوس (ازگیل) و نظایر آن استفاده میشده و در چندین اندازه بوده،

بعضی از خانواده‌ها جهت ریختن روغن داغ شده گاوی از آن استفاده می‌کردند و همچنین گوشت را در آن نگهداری می‌کردند و یا پنیر تکه ای بی نمک را داخل آن با نمک قرار می‌دادند.

یا شیره انگور و یا شیره خرمالوی جنگلی را در آن نگهداری می‌کردند و امروزه اصلاً‌کاربردی ندارد، جز خانواده‌های قدیمی در مورد شیره‌ی خرمالو و یا انگور را که دوشاب می‌گفتند.

منقل سفالی

در حدود شصت سال در مسجد محل لیالستان نوعی منقل ذغالی سفالی که در محل ساخته بودند و در فصل سرما برای گرمایی مسجد محل از آن استفاده می‌کردند و یا گاهی در منازل از آن استفاده می‌شده.

چوپاره چوبی

همان آبکش برنج را سوماپالان می‌گفتند و تقریباً شباهت به تشت داشت ولی زیر آن را سوراخ سوراخ می‌کردند برای آبکش کردن برنج و استفاده‌های دیگر.

در شرایط امروز بدلیل فراوانی ظروف آلمینیومی و رویی کاربرد ندارد.

 مشرفه

این وسیله برای برداشتن آب ازچاه و جابه‌جایی آب خوراکی مثل بقیه‌ی ظروف مسی با کاربرد همیشگی و نیاز خانواده‌ها در آن زمان بود در حالیکه امروزه کاربرد ندارد.

 چیری

یکی دیگر از ظروف مسی بوده که برای دوشیدن شیر گاو و گوسفندان استفاده می‌شد. و هم برای حمل آن و مایعات دیگر خوراکی را هم در آن می‌ریختند.

مانند دوشاب انگور ـ خرمالوی جنگلی ـ لبه چیری مثل کلاه شاپو یا تنبک بوده و ظرفیت ۸ الی ۱۰ لیتر را داشته است.

پایان پیام