وجه تسمیه اقلید و تاریخ این شهر

در ۲۹ آبان ۱۳۹۷ 0

به گزارش پایگاه خبری گلونی: در کتاب وجه تسمیه شهرهای ایران، (نشر میعاد) پژوهش و نگارش: حسین توکلی مقدم آمده است:

شهر اقلید واقع ۵۲ و ۳۸ طول شرقی و ۳۰ و ۵۴ عرض شمالی

در ۲۵۰ کیلومتری شمال شرقی شیراز (مرکز استان فارس)

با آب و هوای مایل به سردی و حدود ۳۳۰۲۶ نفر جمعیت.

مهمترین آثار باستانی اقلید عبارت است از:

سنگ نوشته‌های متعدد – برج‌های اطراف شهر – حوضچه دختر گیر در تل قلات مرکز شهر – مسجد جامع – امامزاده عبدالرحمن – زینت خاتون – زبیده خاتون – امامزاده سید محمد – امامزاده اسمعیل.

وجه تسمیه اقلید

محتمل است، «اقلید» معرب «کلید» باشد. یعنی این شهر در حکم گشودن ولایت فارس است و هر که آن را فتح نمود، گویا فارس را فتح کرده است.

واژه «کلید» مأخوذ از یونانی «Kleiss» و «Kleidos» است و معرب آن «اقلید، «اکلیل»، «مقلاد» و «تفس» ابزاری است که با آن قفل را باز و بسته کنند.

در صورت صحت نامبرداری این شهر به چنین واژه‌ای، این طور استنباط می‌شود که در سده‌های مختلف تاریخ، اقلید به مناسبت موقعیت کوهستانی خود، جنبه استراتژیک و سوق‌الجیشی خاص داشته و به همین سبب یک پایگاه نظامی بسیار مهم در منطقه فارس به شمار می‌رفته و با سقوط خود اگر نگوییم تمام مملکت فارس به فتح مهاجمین درمی‌آمد، لااقل باید اذعان کرد که مقدمه سقوط سایر شهرها و ایالت فارس را فراهم می‌آورده است. حال نامگذاری این دژ و قلعه باستانی به «کلید» (- اقلید)، آیا از سوی مردم قلعه بوده یا از جانب سایر مردم و یا بیگانگان، مهاجمان و فاتحان بوده، تاریخ در این مورد خاموش مانده است.

اقلید در سفرنامه ابن بطوطه

عده‌ای گمان کرده‌اند که «کلیل» در سفرنامه ابن بطوطه همان اقلید است که در سیر سفر خود از اصفهان به شیراز آن یاد کرده است. در حالی که چون به ترتیب نقاط سفر کرده در این سیر توجه کنیم (اصفهان = قریه سوما = ایزدخواست = مایین = شیراز)، کلیل بعد از اصفهان و پیش از قریه سوما و ایزدخواست قرار گرفته است، در حالی که اقلید کنونی بعد از ایزدخواست واقع شده و از سوی دیگر، ابن بطوطه، فاصله پیمودن اصفهان تا شیراز را در حدود هفتصد سال پیش، ده روز ذکر کرده که با احتساب چنین زمانی، کلیل حوالی شهر قمشه (شهرضا) قرار گرفته که فرسنگ‌ها از اقلید فعلی که حوالی آباده است، به دور بوده.

از جانب دیگر، یاقوت که کتاب خود را بیش از یک قرن قبل از ابن بطوطه به رشته تحریر درآورده از «اقلید» و «کلیل» به‌عنوان دو موضع و ناحیه جداگانه یاد کرده است.

اکنون، جای بررسی دقیق دارد که «کلیل» به‌طور دقیق در چه نقطه و طول و عرض جغرافیایی قرار داشته و مرور زمان و حوادث طبیعی یا انسانی چه بلایی بر سر آن آورده که اکنون حتی به صورت یک روستای کوچک هم باقی نمانده است.

پایان پیام