لرستان پیش از تاریخ و نخستین کوچ در لرستان و تداوم آن در طول هزاره‌ها

لرستان پیش از تاریخ

لرستان پیش از تاریخ و نخستین کوچ در لرستان و تداوم آن در طول هزاره‌ها

به گزارش پایگاه خبری گلونی، حمید ایزدپناه در مجموعه سه جلدی تاریخ جغرافیایی و اجتماعی لرستان نوشته است:

در سال‌های ۱۳۴۲ و ۱۳۴۳ خورشیدی، گروهی از باستان‌شناسان به سرپرستی آقای دکتر فرانک هول با همکاری آقای فلانری، از سوی دانشگاه رایس آمریکا، در لرستان (پیشکوه و پشتکوه) در زمینه زندگی در پیش از تاریخ، به کاوش و تحقیق پرداختند.

نتیجه آن بررسی‌ها در سال ۱۹۶۷ (۱۳۴۶) به صورت جزوه‌ای چاپ شد (F. Hole, The Prehistory of South …) که نسخه‌ای از آن را آقای دکتر «اسپت Speth» به نگارنده داد.

در سال ۱۳۵۲ و زمانی که مسئولیت فرهنگ و هنر لرستان را عهده‌دار بودم، برگردان فارسی آن گزارش که به وسیله آقای دکتر سکندر امان‌اللهی انجام شده بود، چاپ و منتشر کردم. اینک بخش‌هایی از آن می‌آورم.

مولف در مقدمه گزارش خود می‌نویسد: پیشرفت تحقیقات درباره پیش از تاریخ در خاورمیانه، پس از دوره طلایی باستان‌شناسی که تا اندکی پیش از جنگ جهانی دوم ادامه داشت، بی‌نظیر است.

ایران به علت وجود آثار باستانی فراوان و ثبات و آرامش سیاسی، برای تحقیقات باستان‌شناسی مورد توجه تازه‌ای قرار گرفت.

هیات‌های اعزامی از آمریکا، بریتانیا، دانمارک، فرانسه و ژاپن هر یک به نوبه خود، نسبت به شناسایی دوره پیش از تاریخ ایران خدماتی انجام داده‌اند.

وی اضافه می‌کند: درباره دوره پیش از تاریخ در جنوب غربی ایران، تحقیق‌های پراکنده‌ای در مناطق مختلف آن، صورت گرفته است.

در این کاوش‌ها، سه دوره مختلف سازش انسان‌ها با محیطشان که یکی پس از دیگری به وقوع پیوسته، مشخص شده است:

اولین دوره سازش که تا ۱۰٫۰۰۰ تا ۸۰۰۰ سال پیش از میلاد ادامه داشت، مربوط به زمانی است که انسان‌ها از راه شکار و جمع‌آوری خوراک، امرار معاش می‌کردند.

دومین دوره سازش که تا سال ۵۵۰۰ پ.م. ادامه داشت، مربوط به زمانی است که انسان شروع به کشاورزی و اهلی کردن حیوانات از قبیل بز و میش کرد.

سومین دوره سازش با شروع کشت نباتات مانند گندم و جو، ماش و عدس آغاز می‌شود.

لرستان در میان کوه‌هایی که هنوز دارای درختان بلوط و پسته کوهی هستند، قرار گرفته؛ در آن‌جا گندم و جو و بز و میش کوهی وحشی یافت می‌شود.

ما علاقه‌مندیم درباره زندگی انسان‌ها از ۴۰ هزار سال تا ۴ هزار سال پ.م. بررسی کنیم.

در ابتدای این مرحله، انسان‌ها زندگی خانه به دوشی داشته و از راه شکار و جمع‌آوری خوراک به حیاتشان ادامه می‌دادند و تراکم جمعیت تقریبا کمتر از یک نفر در ۵۰ کیلومتر مربع بوده و سازمان اجتماعی از دسته‌های کوچکی ت شکیل می‌شده است.

بهترین اطلاعات در مورد سکونت و نحوه معاش در لرستان پیش از تاریخ در اواخر «پلاستوسن» در دره خرم‌آباد یافت شد.

دره‌ای به طول ۱۵ و پهنای ۱۰ کیلومتر بین کوه‌هایی که به موازات هم کشیده شده‌اند. اشیای به دست آمده بیشتر مربوط به دوره «پالئولیتیک Paleolithic» است که از غارهای این دره یافت شده‌اند و در بخش خرم‌آباد مطالبی درباره آن‌ها آمده است.

به هر صورت سه نوع اقامتگاه در لرستان شناخته شده است که از نظر جغرافیای زیستی و نیز دانستن قدیمی‌ترین نحوه معاش و تداوم آن تا امروز که به‌نام «کوچ» مشهور است،

بسیار مهم است. انسان‌های پیش از تاریخ با ساختن افزار سنگی برای کارگیری و کاربردهای گوناگون روش‌های مختلفی داشته‌اند که در محل‌های اقامتگاه‌ها یافت شده‌اند.

نخستین کوچ در لرستان پیش از تاریخ و تداوم آن

طبیعت شکار، چنین است که در مناطقی که هوای آن‌ها در زمستان سرد می‌شود، حیوانات به سوی نقاط گرم‌تر مهاجرت می‌کردند و انسان‌ها نیز که از گوشت آن‌ها و یا گیاهان برای خوراک بهره می‌بردند، مجبور به مهاجرت و کوچ بودند.

سه نوع اقامتگاه فصلی، موقتی و شکار و کشتار، شناسایی شده‌اند که اقامتگاه فصلی برای یک فصل و اقامتگاه شکار و کشتار برای یک دوره کوتاه و اقامتگاه موقتی برای بررسی موقعیت و وضع شکار و شناسایی و ردیابی آن بوده است.

اقامتگاه‌های فصلی بیشتر غارهایی بوده‌اند که دیدگاه‌های مناسب در محل عبور شکار داشته‌اند.

کوچ‌نشینی امروزه هم در لرستان، تقریبا با هدف و روش دوره‌های گذشته و دور انجام می‌گیرد.

هدف کوچ‌نشینان دامدار، تغذیه دام‌ها و پروارکردن آن‌ها است؛ هرچند که بدترین شرایط زندگی و پرمشقت‌ترین روزهای عمر آنان و خانواده‌هایشان گذراندن همین کوچ‌های پاییزه و بهاره است که هر سال تکرار می‌شود.

لرستان پیش از تاریخ

هر ایل و طایفه، پاییز هر سال باید برای این منظور فاصله‌ای نزدیک به ۳۰۰ تا ۳۵۰ کیلومتر راه ناهموار و کوهستانی را طی کند تا به اقامتگاه‌های فصلی در گرمسیر برسد و بهار مجددا این راه را برای بازگشتت و رسیدن به اقامتگاه‌های بهاری پشت سر بگذارد.

در این مسافت، در فاصله هر دو روز راه، چند روز در اقامتگاهی موقتی به سر می‌برند. کوچ‌نشینان و گله‌چرانان، مروز در محل‌های اسکان موقت پاییزی و بهاری، در زیر سیاه چادرهای بزرگ که زنان ایل می‌بافند، یا در زیر کپرهایی که دیواره موقت آن‌ها سنگی و گلی است و سقف آن‌ها از شاخه‌های نی یا چادر سیاه و یا شاخه‌های درختان بلوط پوشیده شده است، زندگی می‌کنند.

این کوچ‌نشینان اغلب در زمستان برای نگهداری دام‌هایشان از غارهای طبیعی مسیر حرکت برای اسکان موقت و یا فصلی بهره می‌گیرند.

به این ترتیب سابقه کوچ و تاریخ آن را باید از روزی به حساب آوریم که بشر اولیه برای سیرکردن شکم خود به دنبال شکار کوچ می‌کرد.

گزارش دگرگونی‌ها دوره‌های پالئولیتیک دره خرم‌آ‌باد، در بخش مربوط به آن آمده است.

پس از مرحله «زارزی Zarzian» تغییر کلی در وضع زیست و تامین معاش انسان‌ها پدید آمد.

این دگرگونی در فاصله ۱۰٫۰۰۰ تا ۵۵۰۰ سال پ.م. به وقوع پیوست.

در این مرحله، انسان به اهلی کردن جانورانی همچون بز و میش از یک سو و کشت گندم و جو از سوی دیگر پرداخت. کم‌کم به جای زندگی در غارها، به ساخت نشیمن‌گاه‌ها و مسکن دائمی و همیشگی دست زد.

این سرآغاز نوینی در زندگی بود که در آن، ده‌نشینی شکل گرفت و سرانجام منجر به مرحله‌ای شد که آن را انقلاب تولید غذا می‌نامند.

لرستان پیش از تاریخ و نخستین کوچ در لرستان و تداوم آن در طول هزاره‌ها

به عقیده محققان و دانشمندانی که در این کاوش‌ها شرکت داشتند و برابر شواهدی که به دست آوردند، محیطی که این تحول در آن صورت گرفته با شرایط و محیط جغرافیایی امروز چندان فرقی نداشته است، جز آن‌که تحول و تغییر و دگرگونی فاحش امروز را خود انسان‌ها موجب شده‌اند.

پایان پیام