حسن غفاری در دره شهر از عکاسی گفت

برنامه فرهنگی عکاسانه، عصری با حسن غفاری (عکاس و مردم نگار معاصر ) عصر روز پنج شنبه سوم اسفند در سالن همایش‌های اداره ارشاد اسلامی شهرتان دره شهر برگزار گردید

به گزارش پایگاه خبری گلونی، این برنامه که با شرکت اهالی فرهنگ و چهرهای علمی استان برگزار شد شاهد حضور عکاسانی از سراسر استان ایلام بود. در این برنامه آقایان محمد محمدشاهی (فعال فرهنگی و مدیر برنامه) و آقای دکتر علی ایار (جامعه‌شناس ) و استاد جوان هاشمی (شاعرسیمره‌ای) و استاد حسن غفاری به ایراد سخنرانی پرداختند.

آقای محمد محمدشاهی از نقش برنامه‌های فرهنگی در دیار سیمره گفت و این اقدامات را مثبت و موجب رشد فرهنگی دانست. همچنین ایشان از عکاسی به عنوان یک رسانه مدرن و فراگیر یاد کردند و از نقش برجسته آقای حسن غفاری در مردم نگاری ایلات و عشایر به ویژه در میان قوم لر یاد کردند. ایشان صحبت خود را با شعری درستایش ایل و عشایر شروع کردند و در ادامه شعری در ستایش ایران خواندند و سپس متن نوشتی بصورت روایی برای یک عکس قرائت کردند.

در قسمتی از برنامه کلیپ سوگ بلوط ساخته عباس عزیزپور (عکاس مطرح دره‌شهری) پخش شد که با استقبال حضار در سالن مواجه شد. در این قسمت که به صورت نوازندگی بصورت زنده بر روی فیلم بود آقایان فردین گیلانی (نی) و میلاد مقدم (کمانچه) دقایقی نواختند که با استقبال حضار در سالن مواجه گردید.

نسبت جامعه‌شناسی با عکاسی

دکتر علی ایار پژوهشگر و مدرس مدعو دانشگاه ایلام در این مراسم گفت: جامعه‌شناسی به عنوان علمی که به مطالعه کنش اجتماعی بشر و نهادهای اجتماعی می پردازد، به منظور شناخت پدیده‌ای اجتماعی از روش‌ها و ابزارهای مختلفی برای شناخت و گردآوری داده های خود استفاده می‌کند، یکی از این روش‌ها روش مردم‌نگاری بوده و در این روش عکس و عکاسی می‌توانند جایگاهی ویژه داشته باشند.

اگر چه در آغاز از جامعه‌شناسی تصویر استفاده می‌شد اما بعدها از رونق افتاد افرادی مثل ساچار و دیگران از این متد استفاده کردند. البته یک عکاس مردم‌نگار یا اجتماعی در عکاسی بیشتر باید بر اطلاعاتی که از طریق عکس می‌تواند منتقل کند متمرکز باشد و تمام اطلاعات را هم نمی توان از طریق عکس منتقل کرد.

در این میان مردم‌نگاری از عکس بیشترین بهره می‌برد. مردم‌نگاری در رویه مدرن خود تمام جوانب حیات اجتماعی را مورد مطالعه قرار می‌دهد. بنابراین حوزه‌های متفاوت زندگی اجتماعی را می‌تواند به عنوان حوزه کاری خود انتخاب کند. از جانب دیگر عکس و عکاسی در جامعه‌شناسی هم مورد توجه بوده به‌عنوان مثال پی یر بوردیو در کتاب عکاسی هنر میان مایه، عکاسی و عکس را در ارتباط با بستر و خاستگاه اجتماعی و طبقاتی افراد تحلیل می‌کند. برخی اوقات عکس به صورت مستقل موضوع جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی است و عکس به مثابه متن تحلیل می‌شود و نگاه به معنای ضمنی و گفتمانی است که از طریق عکس تولید و یا باز تولید می‌شود.

در این خصوص امبر تو اکو به تفاوت متن‌های باز و بسته و به خوانش فعال اشاره می‌کند، روبان بارت به معانی صریح و ضمنی عکس و فرایندهای مولد معانی ضمنی تأکید دارند. فیزیک بر گفتمان و سطوح مختلف معانی در متن‌ها اشاره می‌کند در این میان ایزر به تکنیک‌های اشاره می‌کند که از طریق آنها معنای یک متن تولید می‌شود. بنا براین عکس چه به مثابه ابزار و چه به عنوان موضوع جایگاه ویژه‌ای در علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی دارد امیدواریم که هم عکاسان مستند مردم‌نگار و هم جامعه‌شناسان این ضرورت درک نموده و البته جلساتی از این دست می تواند راه‌گشا باشد.

سخنران پایانی استاد حسن غفاری بود

وی با بیان چرایی عکاسی گفت: ارزش عکاسی مردم‌نگاری درتاریخ این منطقه ریشه وپیشینه‌ای به نام تمدن عیلامی وجود دارد و خوشحالم که امروز در این هویت کهن با ترکیبی از کبیرکوه و سیمره در خدمت شما هستم. بسیاری از افراد از این شهر برای کسب علم مهاجرت می‌کنند، وقتی بر می‌گردنند با خود آموزه‌های علمی به همراه می‌آورند با این هدف که اگرچه این شهر از لحاظ جغرافیایی بسته است اما آن را از حالت بن بست جغرافیایی خارج می‌کنند.

گروهی به تجارت و رونق اقتصادی مشغولند و بعضی از افراد که دارای انضباط و منش عام‌المنفعه هستند انسان‌های ارزشمند فرهنگی‌ا‌ند که می‌خواهند بین تمام کسانی که در این منطقه زندگی می‌کنند، پیوند هم‌زیستی و هویتی ایجاد کنند.

باید بدانیم، تنها چیزی که مردم این منطقه را از انزوا و بن‌بست بودن خارج می کند اتحاد و همبستگی مردم آن است. این وظیفه هنرمندان وفرهنگیان است که همچون این گرد همایی، روز به روز همبستگی خود را بیشتر کنند تا بتوانند موفق شوند.

ابتدا از محمد محمدشاهی تشکر فراوان دارم که برای این نشست فرهنگی، ایشان به همراه علاقه‌مندان موضوع فرهنگ دراین شهرستان بسیار زحمت کشیده‌اند. در بین افرادی که دراین جمع نشسته‌اند شاهد اشک‌های استاد عبدالحمید هاشمی استاد بزرگ خوشنوسی از اساتید ملی این هنر بودم وقتی از دیدن فیلم آتش‌سوزی جنگل‌های بلوط این منطقه اشک می‌ریختند.

متأسفانه خلایی در رسانه‌های ملی ما پیرامون احترام به محیط زیست و رفتارهای اجتماعی وجود دارد به طوریکه کار فرهنگی و تبلیغ آن را فراموش کرده ودرباره آن کمتر فکر می‌شود. در بعضی موارد هنوز شاهد تفرقه و اتفاق‌های قومی وقبیله‌ای ویا عدم حقوق شهروندی واجتماعی هستیم که متاسفانه تا به امروز باقی مانده است.

این مشکلات درست نمی‌شود مگر با برگزاری برنامه‌های فرهنگی به همراه نشست‌ها و افزایش آگاهی فرهنگی همچنین حضور افرادی چون آقای محمد محمدشاهی و دیگر علاقه‌مندان به فرهنگ و هنر این سرزمین. انسان‌های شریفی چون خانواده آقای محمدشاهی آقایان جوان هاشمی ،عبدالحمید هاشمی، عباس عزیز پور و برادران و عموزاده‌های آقای گیلانی هنرمندی که نقاشی‌های ایشان را بارها در معابر عمومی شهردیده‌ایم، آقای دکترمردان زندی یکی از اولین وکلای این منطقه که بسیار به احقاق حق مردم این شهر کمک کرده‌اند در برگزاری این برنامه همکاری کرده‌اند، در‌واقع این عزیزان به جامعه وانسان امروز فکر می‌کنند.

ارزش عکاسی مردم‌نگاری

جالب است بدانید تعداد عکس‌هایی که هم‌اکنون در مدت زمان دو دقیقه در دنیا ثبت می‌شود، بیشتر از عکس‌هایی ست که کلاً در قرن نوزدهم گرفته شده است. معنای این رویدادعمومی شدن عکاسی در جهان است. عکاسی راه خودش را در علوم به خصوص علوم اجتماعی باز کرده است، در علوم اجتماعی و در گرایش‌های ”انسان شناسی فرهنگی”، ”انسان شناسی تصویری” و ”انسان شناسی عکس” در سطح وسیع وگسترده از عکس استفاده می‌شود.

راجر فنتون (Roger Fenton) اولین عکاس جنگ در طول تاریخ بود، کسی که دوربین عکاسی اش را در خدمت جنگ قرار می‌دهد. وی اهل انگلستان و درسال ۱۸۱۹میلادی به دنیا آمده است در آن زمان کشورهای انگلستان، فرانسه و عثمانی با هم متحد شده و با کشور روس در جنگ بودند. در آن زمان ملکه ویکتوریا خبرهای خوبی از جنگ دریافت نمی‌کرد که به ضرر ملکه بود. بنابراین راجر فنتون مسئول عکاسی از صحنه‌های جنگ شد بدین ترتیب عکس‌های وی نشان دهنده فداکاری و دلاوری سربازان بود و قدرت عکس بیش از پیش نمایان شد.

در ۱۶۳سال پیش با ابزارها و دوربین‌های بزرگ و سنگین عکس می‌گرفتند، فنتون در زمان جنگ ۳۶۰عکس گرفت . آمار کشته شدگان این جنگ ۳۰هزاربریتانیایی ، ۱۰۰هزار فرانسوی و۱میلیون روس بود. به دلیل طولانی بودن زمان عکاسی از قبل این عکس‌ها در ذهن عکاس طراحی شده و بعد گرفته می‌شد.

در آن زمان متوجه یک باور پذیری در وجود عکس شدند که عکس نمایشی است حقیقی یا واقعیتی از جریانی با داستان پردازی که می‌تواند آن عکس به همراه داشته باشد تا به باورپذیری خبر موجود در این جریان کمک کند و اینجاست که ملکه ویکتوریا از وضیعت استفاده کرده تا یک خبر دروغ در شرایط حاکم بر جامعه خودش را تولید کند.

ادوارد مایبریج (Edward Muybridge ) از حیوانات، اسب‌ها و پرندگان در حال حر کت عکاسی می‌کرد. وی روزی بالای پرتگاهی می‌نشیند و دوستش از او عکس می‌گیرد. مدتی بعد بین او و همسرش در گیری رخ داد که ادوراد همسرش را به قتل رساند و دادگاه به ضرر او رای داد. تا اینکه یکی از دوستانش پیش قاضی می‌رود و این مسئله را متذکر می‌شود که آیا به نظر شما کسی که در نوک چنین صخره‌ای بنشیند آیا سلامت عقلی دارد و قاضی هم می‌گوید خیر سالم نیست. آن عکس باعث تبرئه او شد. در واقع مایبریج از عکس به عنوان یک سند غیر قابل انکار استفاده می‌کرد.

شروع شاهانه عکاسی در ایران

غفاری ادامه داد: آیا می‌دانید عکاسی در کشور ما ایران شاهانه شروع شد؟ ناصرالدین شاه قاجار عکاسی می‌کرد وبه رونق آن در کشور کمک کرد. در آن زمان مقابل آینه ایستاد و از خود و زنان حرم‌سرا عکس گرفت مانند سلفی گرفتن در زمان حال. ناصر الدین شاه اولین کسی بود که شرح عکسی می‌نوشت تا حال خود را توصیف کند. یکی از لقب‌های وی شاه عکاس است. عکس‌های آن زمان نوع پوشش و شیوه زندگی رانشان می‌دهد.

با دقت در این عکس‌ها می‌توان مشاهده کرد که همه در آن زمان سر پوش (کلاه) داشته‌اند چیزی که از قدیم بوده و ما امروزه کمترازآن استفاده می‌کنیم. ناصرالدین شاه عکاس بود وهم نقاش هم نویسنده و هم سفرنامه می‌نوشت.

عکاس فرانسوی دیگری به نام اوژن آتژه (Eugène Atget) معروف به عکاس مستند بود. وی مغازه‌ای داشت که سر در آن نوشته بود: سند برای همگان. آتژه عکس‌های زیادی از افراد عادی، ساختمانها ، ویترین‌ها، نمای خیابان و کوچه‌ها می‌گرفت و می‌فروخت. وی اولین کسی بود که برای عکس واژه ” سند” بکار برد.

لویس هاین (Lewis Hine ) در تمام عمرش از کارگرها عکاسی کرد در آن زمان ۱۷۰۰ کودک در کارخانه‌های نساجی کار می‌کردند. وی با عکس‌هایش از این کودکان واقعیت‌هایی را نشان داد که باعث تصویب قانون منع کار کودکان شد.

باید باور داشته باشیم که هیچ وقت برای عکاسی دیر نیست در هر سن و سالی می‌شود عکاس بود. مثال تاریخی آن جولیا مارگارت کامرو (‌Julia Margaret Cameron ) است که ۲۰۳ سال پیش متولد شد وی اولین عکس را در سال ۱۸۶۴ می‌گیرد وقتی ۴۹سالش بود . مارگارت در خانواده مرفه‌ای زند گی می‌کرد و زن یک تاجر بود پس از اینکه به او دوربین عکاسی هدیه به مدت ۱۱ سال عکاسی کرد و به فعال ترین عکاس پر تره قرن نوزدهم معروف شد.

ادوارد شریف کرتیس (‌ Edward S. Curtis ) از پیشگمانی ست که از عکاسی به عنوان انسان‌شناسی استفاده کرد. به طوریکه نگاهی عمیق و آگاهانه او به امریکای زماش است وی از ۸۰ گروه قبایل سر خ پوست و اسکیمو عکاسی کرد و کتاب‌های زیادی از این عکس‌ها چاپ شد. در آن زمان بحث‌هایی به وجود آمد درباره انسان شناسی عکس یا انسان شناسی تصویری از دکتر فکوهی را با عنوان انسان شناسی شهری در کتابهای مختلف می توان مطالعه کرد.

سباستیایو سالگادو (Sebastiao Salgado) اما  داستان زندگی بسیار جالبی دارد که در یک فیلم بسیار جذاب به اسم نمک زمین به تصویر درآمده است. سالگادو در معروف‌ترین جشواره‌های دنیا جایزه گرفته است. او عکاس و نقاش برزیلی متولد سال ۱۹۴۴ است او به خاطر درگیری‌های سیاسی زمان خود به فرانسه مهاجرت می کند.

در فرانسه عکاسی را شروع می‌کند و در سفرهای زیاد خود به آفریقا می‌رود که روایت‌گر فجایع انسانی و رخدادهای هولناک تاریخ معاصر می‌شود. سالگادو بیشتر عکس‌هایش سیاه وسفید است که به نوعی نشان دهنده لگدمال شدن مقام عظیم انسانی توسط جنگ و فقر به همراه بیعدالتی است وی نگاه اقتصادی بسیار جالبی را با عکاسی ارایه داد.

دره شهر

این عکاس پیشکسوت گفت: در مناطقی از شهرستان دره شهر بخش‌های عشایری وجود دارد. گروهی از عشایر فصل زمستان را در صخره‌ها زندگی می‌کنند، طبیعتی سخت وخشن دارد بدین ترتیب کودکان در این محیط زندگی کرده و رفتارهایشان در بزر گ سالی متناسب با محیط زندگی شان می‌شود. در یکی از عکس‌ها نوزاد شش روزه‌ای دیده می‌شود و در بالای سر او چر اغی تا ۴۰ روز باید روشن بماند به معنای دور شدن بدی و پلیدی از زندگی این نوزاد. این عکس‌ها نمایشی از فرهنگ،تاریخ وطبیعت زندگی است.

در عکس‌های من هیچ گونه پیچیدگی وجود ندارد

غفاری تصریح کرد: در کار عکاسی مردم‌نگاری باید بدون هیچ غرضی عکس گرفت، آنچه که دیده می‌شود ثبت کرد، عکاسی قوی‌ترین سلاح رسانه‌ای در بخش‌های مختلف اطلاع رسانی و مردم نگاری است. برای یک عکاس مردم‌نگار مهم است که بداند این آدم ها چه می‌پوشند وچه می خورند آداب و رسوم شان و.. آنها چیست.

عکاسی مستند گرایش و زیرشاخه‌های متعددی از قبیل عکاسی معماری، طبیعت، خبری، ورزشی، مردم‌نگاری و… دارد .البته اکنون ما با عمومیت هنر عکاسی روبرو هستیم و همه گیر شدن آن. همه افراد می‌توانند به راحتی و آسانی از عکاسی استفاده کنند.

اخیراً تصمیم گرفتم مجموعه‌ای از لرهای ایران به شکل عکس به همراه آداب و رسوم و فرهنگ بومی را عکاسی کنم. مطالعه وبرنامه ریزی این تصمییم آغاز شده است.

عکاسی مستند اجتماعی، نابسامانی ها وموفقیت ها و موقعیت‌های اجتماعی را به نمایش می‌گذارد و مردم را آگاه می‌سازد و تحت تاثیر قرار می‌دهد و موجب دگرگونی در اندیشه و رفتار مردم می‌شود.

مردم‌نگارها، عکس‌های خود را در اختیار مردم‌شناس و جامعه‌شناس ها قرار می‌دهند، اگر ما با نگاه مردم‌نگاری به عکاسی نگاه کنیم می‌توانیم به حل درست و ریشه‌ای چالش‌ها و بحران‌هایی کلان اجتماعی مثل خودکشی کمک کنیم.

من عکس‌هایی با رویکرد مردم‌نگاری از زندگی بومی زاگرس‌نشینان تهیه کرده‌ام که نشان می‌دهد چگونه استفاده نادرست از درختان بلو ط و آتش زدن آنها و زغال‌هایی که از آنها گر فته می‌شود موجب تخریب می‌شوند.

در عکاسی مردم‌نگاری، فقط در زمان‌های خوشی به سراغ انسان‌ها نباید رفت بلکه در شرایط سخت زندگیشان هم به سراغشان رفت و از آنها عکس گرفت. یعنی چه در خوشی و چه در سختی‌ها وچه در مراسم غم و …. عکاس باید حضور داشته و لحظات را ثبت کند. در عکس‌های من هیچ گونه پیچیدگی وجود ندارد آنها بسیار ساده هستند، درواقع بازتابی است ازمشاهده در محیط زندگی.

در پایان امیدوارم همه‌ ما به واسطه‌ی عکس و عکاسی بتوانیم پیام آور صلح و شادی و رفع مشکل‌های اجتماعی مردمان اصیل لر سیمره باشیم.

پایان پیام