خرمآباد در دانشنامهی جهان اسلام
به گزارش گلونی به نقل از دانشنامه جهان اسلام، شهرستان خرّمآباد در مرکز و جنوب استان لرستان واقع و مشتمل است بر چهار بخش مرکزى (به مرکزیت خرّمآباد)، پاپى (به مرکزیت سپید دشت)، چَغَلوَندى* (به مرکزیت چغلوندى)، و زاغه (به مرکزیت زاغه) و چهار شهر خرّمآباد، سپیددشت، چغلوندى، و زاغه (رجوع کنید به ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسى، ۱۳۸۵ش، ذیل «استان لرستان»؛ نقشه تقسیمات کشورى جمهورى اسلامى ایران؛ استاندارى لرستان، ۲۰۱۱).
مهمترین کوه آن هشتاد پهلو (بلندترین قله ح ۳۰۱۲ متر) در جنوب شهر خرّمآباد است و چند کوه دیگر با ارتفاع بین دو هزار تا سه هزار متر نیز دارد (رجوع کنید به جعفرى، ج ۱، ص ۱۴۸، ۲۳۴، ۲۷۱، ۴۳۹، ۵۵۳).
از رودهاى مهم شهرستان خرّمآباد، بالارود، ریزابه رود دِزْ، خرّمآباد، ریزابه رود کَشْگان، هَررود، کَشْگان (ریزابه رود کَرْخِه)، سُرخاب و آبسرده است (همان، ج ۲، ص ۱۲۴، ۲۰۷، ۳۴۵، ۳۹۴؛ فرهنگ جغرافیائى آبادیها، ج ۵۸، ص۲۲۰). از دیگر منابع مهم آبى آن باید از چشمههاى سراب / سرابکیو و گرداب دارائى نام برد (فرهنگ جغرافیائى آبادیها، همانجا).
در شهرستان خرّمآباد معادن آهک، تالْک، فِلدِسپات، سیلیس، گچ، نمک آبى و سنگ مرمریت وجود دارد (همانجا؛ رشیدیان، ص ۱۹۵).
شهرستان خرّمآباد در منطقه کوهستانى، داراى زمستانهاى سرد و تابستانهاى معتدل و در منطقه درهاى (ارتفاع بین ۱۲۰۰ تا ۲۰۰۰ متر)، داراى تابستانهاى بسیار گرم و خشک و زمستانهاى بسیار سرد و در منطقه گرمسیر یا مراتع زمستانى (یا قشلاقى)، داراى تابستانهاى بسیار گرم و زمستانهاى معتدل است (رشیدین، ص ۵۶ـ۵۷).
اقتصاد شهرستان خرّمآباد بر پایه کشاورزى، باغدارى، دامدارى و صنایع کارخانهاى و دستى استوار است. از محصولات زراعى و باغى، گندم، جو، ترهبار، آلبالو، گیلاس، سیب و انگور دارد (فرهنگ جغرافیائى آبادیها، ج ۵۸، ص ۲۲۱). از صنایعدستى، قالىبافى، گلیمبافى، موجبافى (یا ماشته)، جاجیمبافى، بافت سیاهچادر و طناب در این شهرستان رواج دارد. اهالى آن شیعه دوازده امامىاند و به گویش لکى و لرى سخن مىگویند (رزمآرا، ج ۶، ص ۱۳۹؛ فرهنگ جغرافیائى آبادیها، همانجا؛ نیز براى کلیمیان خرّمآباد رجوع کنید به والیزاده معجزى، ۱۳۸۲ش، ص ۳۲۷ـ۳۲۸).
این شهرستان محل ییلاق و قشلاق ایلها و طوایف متعددى است از جمله، پاپى، دریکوند، میوند/ ممیوند، بیرانوند، سگوند، حسنوند، ترکچه، دِلفان چگنى، دلفان نورآباد، جودکى، یارم دیکوند و طوایف مستقل سادات، آهوقلندر، سادات فداله عمران، امیر، باباعلى، بابایى، شاهیوند، طولابى، شیراوند، سادات کرالانى، کائدرحمت و مائدرحمت. جمعیت عشایر شهرستان در ۱۳۷۷ش، حدود ۲۷۹، ۴۷ تن بوده است (رجوع کنید به مرکز آمار ایران، ۱۳۷۸ش، ص ۱۴۹ـ۱۵۰؛ رشیدیان، ص ۱۸۸ـ ۱۸۹). جمعیت شهرستان در ۱۳۸۵ش، ۱۰۵، ۴۶۵تن بوده که از این تعداد ۱۲۴، ۳۳۶ تن شهرنشین و بقیه روستانشین بودهاند (مرکز آمار ایران، ۱۳۸۵ش، ذیل «استان لرستان»).
راه اصلى اَزْنا ـ درود ـ خرّمآباد ـ پل دختر ـ دزفول و دزفول ـ خرّمآباد ـ الشتر از این شهرستان مىگذرد (رجوع کنید به اطلس راههاى ایران، ص ۵۸ـ۵۹). آزادراه خرّمآباد ـ پل زال نیز به عنوان محور اصلى اتصال خرّمآباد به خوزستان در ۱۱ آبان ۱۳۸۹ افتتاح گردید (پایگاه اطلاعرسانى دولت). فرودگاه در جنوب این شهرستان قرار دارد (رشیدیان، ص ۲۱۱).
در ۱۳۱۰ش، مسعود کیهان (ج ۲، ص ۴۶۲) خرّمآباد را تنها شهر لرستان ذکر کرده است. شهرستان خرّمآباد در ۱۳۱۶ش، با دوازده بخش در استان ششم تشکیل شد (ایران. قانون تقسیمات کشورى آبان ۱۳۱۶، ص ۲، ۱۰ـ۱۱). سپس در ۱۳۵۵ش، این شهرستان با یازده بخش و پنج شهر، جزو استان لرستان معرفى شد (ایران. وزارت کشور، ۱۳۵۵ش، ذیل «استان لرستان»).
خرمآباد در دانشنامهی جهان اسلام
شهرستان خرّمآباد، با توجه به آثار کشف شده در آن، در منطقهاى با سابقه تاریخى واقع شدهاست (رجوع کنید به ادامه مقاله). مراکز دیدنى و آثار باستانى شهرستان خرّمآباد عبارتاند از: قلعه باستانى فلکالافلاک* یا دژ شاهپورخواست/ شاهپورخاست، بازسازى شده در دوره اتابکان لر در شهر خرّمآباد؛ پل شکسته، معروف به پل شاهپورى، در دو کیلومترى جنوب شهر از بناهاى شاهپور ذوالاکتاف؛ و چند پل دیگر، متعلق به دوره ساسانى؛ مناره متعلق به دوره سلاجقه، به ارتفاع فعلى ۲۷ متر در یک کیلومترى جنوبشرقى شهر؛ نزدیک این منار، تختهسنگ یا سنگ چهارپهلو، با نوشتههایى به خط کوفى بهنامِ سنگنوشته، و خرابههایى که گفته مىشود شهر قدیمى خرّمآباد در آنجا بنا شده بود؛ پل خرّمآباد یا پل محسنیه، متعلق به دوره صفویه؛ مسجدجامع خرّمآباد، مرمت شده در دوره صفویه؛ مقبره زاهد شیر، متعلق به قرون هفتم و هشتم؛ مقبره شاهزاده عبداللّه، مقبره زیدبن على؛ مقبره دو برادران؛ مقبره خضر و مقبره شهنشاه متعلق به دوره اتابکان لر کوچک؛ مقبره فلکالدین؛ حوض موسى (حوض و سنگنوشته)؛ همچنین غارهاى باستانى به نامهاى یافته، قمرى (اشکفت قمرى)، کنجى گرارجنه و پاسنگر (خودگو، ص ۲۱ـ۲۳؛ رزمآرا، ج ۶، ص۱۴۰؛ ساکى، ص ۱۰۳ـ ۱۰۴، ۲۱۴؛ شاهرخى، ص ۳۲۶؛ رشیدیان، ص ۸۲ـ ۸۵، ۱۳۱ـ۱۳۸؛ نیز براى آثار دیگر رجوع کنید به ساکى، ص ۲۱۴ـ۲۳۴).
۲) شهر خرّمآباد، مرکز شهرستان و استان لرستان. در ارتفاع ۱۱۷۱ مترى از سطح دریا و در حدود ۴۹۰ کیلومترى جنوبغربى شهر تهران، در دره تنگ عمیقى بین کوههاى شهنشاه و طاف و مخملکوه و یافته واقع شده است. به دلیل عرض کم و عمق زیاد دره، شهر بهطور کامل از فراز تپه یا کوههاى اطراف دیده مىشود (ساکى، ص ۹۴؛ رشیدیان، ص ۱۷؛ نیز رجوع کنید به حسنعلىافشار، ص ۱۴۱؛ رزمآرا، همانجا).
رودهاى خرّمآباد یا کَشکانرود، رود کَرگانه و کاکاشرف، ریزابه رود خرّمآباد، در این شهر جارى هستند. مهمترین چشمههاى شهر عبارتاند از: چشمه گلستان که از تپه زیرِ بناى قلعه فلکالافلاک خارج مىگردد، چشمه گرداب سنگى، گرداب بزرگ شهر، کیاب/ کیو و سراب شاهآباد یا چشمه مطهرى (ساکى، ص ۱۰۳؛ جعفرى، ج ۲، ص ۳۹۴ـ۳۹۷؛ رشیدیان، ص ۱۷ـ۱۸).
بیشترین دماى آن در تابستان، حدود ْ۴۳ و کمترین آن در زمستان، حدود ْ۸-، مقدار بارش سالیانه آن حدود ۵۰۰ میلیمتر است (سازمان هواشناسى کشور، ص ۱۸۱).
خرّمآباد در ۱۳۱۰ش، شهر شد (ایران. وزارت کشور، معاونت سیاسى، ۱۳۸۲ش، ذیل «استان لرستان»)، سپس با تشکیل استان لرستان در ۱۳۵۲ش، مرکز استان لرستان شد (همو، ۱۳۸۵ش، جدول] ۱ [). جمعیت خرّمآباد در ۱۳۸۵ش، ۵۴۴، ۳۲۸تن بوده است (مرکز آمار ایران، ۱۳۸۵ش، همانجا).
در اوایل قرن ششم، حاکم لرستان (از اتابکان لر) خرّمآباد را در حاشیه غربى قلعه فلکالافلاک بنا کرد. در اواخر قرن هفتم، شهر شاهپورخواست به کلى ویران شد و ساکنان آن به خرّمآباد که آب فراوان و جاى مناسبترى داشت، نقل مکان کردند و شهر جدید را توسعه دادند. در زمان صفویه، شهر خرّمآباد تا نزدیک قلعه فلکالافلاک گسترش یافت. در همین زمان با احداث پل، بین مشرق و مغرب رودخانه خرّمآباد (یا شهر) ارتباط برقرار شد. خرّمآباد در زمان نادرشاه افشار و کریمخان زند نیز شهرى آباد و مورد توجه بود (رجوع کنید به ادامه مقاله). با احداث پل خرّمآبادى، شهر به سوى جنوب گسترش یافت و باغهاى اطراف به ساختمان تبدیل شدند (فرهنگ جغرافیائى آبادیها، ج ۵۸، ص ۲۲۳ـ۲۲۴؛ رشیدیان، ص ۹۵ـ۹۷). خرّمآباد در ۱۲۶۴، بزرگترین شهر کوهنشینان لرستان و تنها مرکز اقامت آنها در سردسیر به شمار مىرفت. به دلیل دامپرور بودن بیشتر اهالى و زندگى کوچنشینى، خرّمآباد به صورت شهرى موسمى درآمده بود که در آغاز بهار با آمدن ایل از گرمسیر، رونق مىگرفت و در پایان شهریور با کوچ اهالى به سوى گرمسیر، رونق خود را از دست مىداد (حسنعلى افشار، ص ۳۶).
پیشینه. احتمالا نام خرّمآباد برگرفته از موقعیت شهر و واقع شدن آن در درهاى خرّم با آب و هواى مناسب است (فرهنگ جغرافیائى آبادیها، ج ۵۸، ص ۲۲۳؛ شاهرخى، ص ۳۱۷؛ قس قاسمى، ص ۳۴ـ۳۸ که نام آن را تغییریافته واژه کهن خرماوا/ خرموو مىداند). ظاهرآ خرّمآباد در جاى خایدالو، یکى از شهرهاى مهم عیلامیان، بنا شده است (پیرنیا، ج ۱، ص ۱۳۰؛ سایکس، ج ۱، ص ۴۴). وجود آثار باستانى در این منطقه از آبادانى آن در گذشتههاى دور نشان دارد (رجوع کنید به شاهرخى، ص ۳۱۸ـ ۳۱۹). ویرانههاى شاهپورخواست/ شاپورخاست*، در دو کیلومترى جنوبشرقى شهر خرّمآباد واقع است (رشیدیان، ص۸۰). در منابع جغرافیایى قبل از قرن هشتم نامى از خرّمآباد ذکر نشده است. در زمان امیرتیمور گورکانى، خرّمآباد مهمترین منطقه لر کوچک بعد از بروجرد به شمار مىرفت. به عقیده بسیارى، خرّمآباد همان شاپورخاست است (لسترنج، ص۲۰۱)، اما حمداللّه مستوفى (تاریخگزیده، ص۵۶۱) که از سه شهر معمور آنجا نام برده، از آن دو به طور جداگانه یاد کرده است. وى (نزههالقلوب، ص۷۰) در ذکر عراق عجم، از خرّمآباد یاد کرده است که پیشاز آن شهرى آباد، ولى در زمان او ویران بوده و ضمنآ خرماى بسیار داشته است. در همان زمان، خرّمآباد پایتخت لرستان فیلى بود (فسائى، ج۱، ص۳۱۶؛ لاکهارت، ص۵).
امیرتیمور در ۷۸۸ به خرّمآباد حمله برد و ویرانى بسیار برجاى گذاشت و حدود پانصد سوار و پیاده را براى مدتى در قلعه خرّمآباد مستقر کرد (کتبى، ص ۱۳۳؛ شرفالدین على یزدى، ج ۱، ص ۲۸۸؛ میرخواند، ج ۳، ص ۳۳). در ۹۱۴، شاهاسماعیل صفوى به خرّمآباد لشکر کشید و پس از درگیرى و کشمکشهاى فراوان با ملکشاهرستم، اتابک لر کوچک، خرّمآباد تحت حکومت شاهاسماعیل اول قرار گرفت. در این دوره خرّمآباد مرکز ایالتى بود که به طور موقت، نواحى بَدره و جسَان و مَندلى، از توابع بغداد، جزو مستملکات آن به شمار مىرفت (عالمآراى شاهاسماعیل، ص۱۷۰ـ۱۷۵، ۱۷۸ـ۱۸۱؛ عالمآراى صفوى، ص۱۳۰ـ۱۳۱؛ روربورن، ص۸۰ـ۸۱). در دوره صفوى، در قراردادى میان اشرف افغان و دولت عثمانى در ۱۵ صفر ۱۱۴۰، خرّمآباد به همراه چند شهر دیگر به دولت عثمانى واگذار شد (لاکهارت، ص ۲۷۲، ۲۹۲).
کریمخان زند نظرعلىخان فیلى را به ایالت لرستان و والیگرى فیلى، و سال بعد اسماعیلخان فیلى را به والیگرى فیلى (غفارى کاشانی، ص ۲۵۱؛ پری، ص ۲۳۰) منصوب کرد و مرکز فرماندهى آنها را خرّمآباد (مرکز ایالت لرستان فیلى) قرار داد و از مهماننوازى و حمایت مردم آنجا برخوردار شد (پرى، ص ۵۳).
در ۱۲۲۱، به دستور فتحعلىشاه قاجار، محمدعلىمیرزا حاکم خرّمآباد شد (اعتمادالسلطنه، ۱۳۶۳ـ۱۳۶۷ش، ج ۳، ص ۱۴۸۲ـ۱۴۸۳). در همین دوره، شیروانى (ص ۲۳۶) نیز خرّمآباد را پایتخت حاکمان قدرتمند و مهم ذکر کرده است. پیش از ۱۲۶۲، حاکم اصفهان نایبالحکومه لرستان را تعیین مىکرد (حسنعلىافشار، ص ۳۷). در دوره ناصرالدینشاه، خرّمآباد رو به ویرانى نهاد و از ساکنان آن کاسته شد. در ۱۲۶۸، ناصرالدینشاه دستور ایجاد نهر آب، مرمت قلعه خرّمآباد و باغ سروستان را داد (اعتمادالسلطنه، ۱۳۶۳ش، ص ۹۸؛ همو، ۱۳۶۳ـ۱۳۶۷ش، ج ۳، ص ۱۷۳۳؛ روزنامه وقایع اتفاقیه، ش ۴۴، ص ۴، ش ۶۴، ص ۳). امنیت نسبى که ناصرالدینشاه در منطقه و خرّمآباد ایجاد کرده بود، در اواخر عمر او از بین رفت و قدرت به دست حکام ایلها و خانها و زورمندان محلى افتاد (رجوع کنید به والیزاده معجزى، ۱۳۸۰ش، ص ۳۰۸). در ۱۳۳۳، اردوى اعزامى ژاندارمرى، پس از پنج ماه جنگ با یاغیان موفق به شکست آنان و استقرار پست ژاندارمرى بین تهران ـ خرّمآباد گردید (یکرنگیان، ص ۱۵۲). اما پس از آن نیز درگیریهایى بین ژاندارمرى و ایلها رخ داد (رجوع کنید به همان، ص ۳۴۶ـ۳۵۱).
در ۱۳۰۸ش، به دستور رضاشاه طوایف و خوانین آنها به تهران کوچانیده و برخى از آنان زندانى و تبعید شدند. در ۱۳۰۹ش، با وجود تیپ خرّمآباد هنوز شورشهایى در منطقه صورت مىگرفت و درگیریها تا ۱۳۱۲ش ادامه داشت (والیزاده معجزى، ۱۳۸۲ش، ص ۲۵۳ـ۲۵۴).
منابع: استاندارى لرستان. معاونت برنامهریزى.
Retrieved Jan. ۲، ۲۰۱۱، fromhttp: //www. ostan-Ir. ir/ostan-Ir/ pagecontent. php؟ rQV=wHQXQDM۵IDQ۶IXZiIWduRWSIdWY;
اطلسراههاى ایران، تهران: گیتاشناسى، ۱۳۸۵ش؛ محمدحسنبن على اعتمادالسلطنه، تاریخمنتظمناصرى، چاپ محمداسماعیلرضوانى، تهران ۱۳۶۳ـ۱۳۶۷ش؛ همو، المآثر و الآثار، در چهل سال تاریخ ایران، چاپ ایرج افشار، ج ۱، تهران: اساطیر، ۱۳۶۳ش؛ ایران. قانون تقسیمات کشورى آبان ۱۳۱۶، قانونتقسیماتکشورووظایف فرماندارانو بخشداران، مصوب ۶ آبان ماه ۱۳۱۶، چاپ دوم، تهران] بىتا. [؛ ایران. وزارت کشور، تقسیماتکشور شاهنشاهىایران، تهران ۱۳۵۵ش؛ ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسى. دفتر تقسیمات کشورى، عناصروواحدهاى تقسیمات کشورى: آذر ۱۳۸۵،] تهران ۱۳۸۵ش [؛ همو، نشریه تاریخ تأسیسعناصرتقسیماتىبههمراهشمارهمصوباتآن، تهران ۱۳۸۲ش؛ حسن پیرنیا، ایران باستان، یا، تاریخ مفصل ایران قدیم، تهران ۱۳۶۹ش؛ عباس جعفرى، گیتاشناسىایران، تهران۱۳۶۸ـ۱۳۷۹ش؛ حسنعلىافشار، سفرنامهلرستانو خوزستان (اراک، بروجرد، خرّمآباد، دزفولوشوشتر): رویدادهاى شاهمُرد (۱۲۶۴ه. ق)، چاپ حمیدرضا دالوند، تهران ۱۳۸۲ش؛ حمداللّه مستوفى، تاریخ گزیده؛ همو، نزههالقلوب؛ سعادت خودگو، قلعهفلکالافلاک: دژ شاپورخواست، خرّمآباد ۱۳۸۳ش؛ رزمآرا؛ هدایتاللّه رشیدیان، خرمآباد در گذر جغرافیاى انسانى، خرّمآباد ۱۳۸۱ش؛ روزنامه وقایعاتفاقیه، ش ۴۴، ۱۰ صفر ۱۲۶۸، ش ۶۴، ۲ رجب ۱۲۶۸؛ سازمان هواشناسى کشور، سالنامه آمارى هواشناسى: ۷۶ـ ۱۳۷۵، تهران ۱۳۷۸ش؛ علىمحمد ساکى، جغرافیاى تاریخى و تاریخ لرستان، خرّمآباد؟] ۱۳۴۳ش [؛ علاءالدین شاهرخى، «جغرافیاى تاریخى و تاریخ خرّمآباد»، در نخستین همایش ملى ایرانشناسى، ۲۷ـ۳۰ خردادماه: ۱۳۸۱ مقالات تاریخ و جغرافیاى تاریخى، تهران: بنیاد ایرانشناسى، ۱۳۸۳ش؛ شرفالدین على یزدى، ظفرنامه: تاریخ عمومى مفصل ایران در دوره تیموریان، چاپ محمد عباسى، تهران ۱۳۳۶ش؛ زینالعابدینبن اسکندر شیروانى، بستانالسیاحه، یا، سیاحتنامه، چاپ سنگى تهران ۱۳۱۵، چاپ افست] بىتا. [؛ عالمآراى شاهاسماعیل، چاپ اصغر منتظر صاحب، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۹ش؛ عالمآراى صفوى، چاپ یداللّه شکرى، تهران: اطلاعات، ۱۳۶۳ش؛ ابوالحسن غفارىکاشانى، گلشن مراد، چاپ غلامرضا طباطبائىمجد، تهران ۱۳۶۹ش؛ فرهنگ جغرافیائى آبادیهاى کشور جمهورى اسلامى ایران، ج: ۵۸ خرّمآباد، تهران: سازمان جغرافیائى نیروهاى مسلح، ۱۳۷۳ش؛ حسنبن حسن فسائى، فارسنامه ناصرى، چاپ منصور رستگار فسائى، تهران ۱۳۶۷ش؛ فرید قاسمى، تاریخ خرمآباد، خرّمآباد ۱۳۷۵ش؛ محمود کتبى، تاریخ آلمظفر، چاپ عبدالحسین نوائى، تهران ۱۳۶۴ش؛ مسعود کیهان، جغرافیاى مفصل ایران، تهران ۱۳۱۰ـ۱۳۱۱ش؛ مرکز آمار ایران، سرشمارى اجتماعى ـ اقتصادى عشایر کوچنده: ۱۳۷۷ جمعیت عشایرى دهستانها، کل کشور، تهران ۱۳۷۸ش؛ همو، سرشمارى عمومى نفوس و مسکن: ۱۳۸۵ نتایج تفصیلى کل کشور، ۱۳۸۵ش.
Retrieved Jul. ۲۰، ۲۰۱۰، from http: //www. sci. org. ir/portal/ faces/public/census۸۵/census۸۵. natayej/census۸۵. rawdata;
میرخواند؛ نقشه تقسیمات کشورى جمهورى اسلامى ایران، مقیاس ۰۰۰، ۵۰۰، ۱: ۲، تهران: سازمان نقشهبردارى کشور، ۱۳۸۳ش؛ محمدرضا والیزاده معجزى، تاریخ لرستان: روزگار پهلوى از کودتاى ۱۲۹۹ تا نهضت ملى شدن صنعت نفت، بهکوشش حسین والیزاده معجزى و محمد والیزاده معجزى، تهران ۱۳۸۲ش؛ همو، تاریخ لرستان: روزگار قاجار از تأسیس تا کودتاى ۱۲۹۹، بهکوشش حسین والیزاده معجزى و محمد والیزاده معجزى، تهران ۱۳۸۰ش؛ حسین یکرنگیان، سیرى در تاریخ ارتش ایران: از آغاز تا پایان شهریور ۱۳۲۰، تهران ۱۳۸۴ش؛
Guy Le Strange، The lands of the Eastern Caliphate، Cambridge ۱۹۳۰; Laurence Lokhart، The fall of Safavi dynasty and theAfghan occupation of Persia، Cambridge ۱۹۵۸; John R. Perry، Karim Khan Zand: a history of Iran، ۱۷۴۷-۱۷۷۹، Chicago۱۹۷۹; Klaus Michael Rohrborn، Provinzen und Zentralgewalt Persiens im ۱۶. und ۱۷. Jahrhundert، Berlin ۱۹۶۶; Percy Molesworth Sykes، A history of Persia London ۱۹۵۸.
خرمآباد در دانشنامهی جهان اسلام
نویسنده: فرزانه ساسانپور
منبع: دانشنامه جهان اسلام
پایان پیام