طبقه‌بندی صنایع دستی ایران

به گزارش پایگاه خبری گلونی، طبقه‌بندی صنایع دستی از سوی گروه هنرهای سنتی فرهنگستان هنر انجام شده است.

بافته‌های داری؛ محصولاتی که به کمک دارهای افقی یا عمودی مستقر در زمین در زمان بافت تولید می‌شوند شامل:
قالی: مهم‌ترین زیرانداز است که شامل قالی تمام پشمی، پشم ابریشم، کرک ابریشم، (گل ابریشم)، ابریشمی و تمام ابریشمی است.
گلیم: مشتمل بر:
گلیم دورو (ساده، پودبافت و تخت‌بافت)
گلیم یک رو (سوماک، پودپیچ و سوزنی)
گلیم یک رو، ترکیبی از بافت‌های قالی و گلیم است، همچون گلیم نقش برجسته ایلام.
زیلو
گبه

دست‌بافته‌های دستگاهی (نساجی سنتی)؛ فرآورده‌هایی که به کمک دستگاه‌های ساده و سنتی بافندگی (دستگاه ویژه بافت جاجیم، دستگاه دو ورودی، دستگاه چهار ورودی) تولید می‌شوند، شامل:
جاجیم و جاجیم مانندها (جاجیمچه، گلیمچه (متکاذین و مَسنَد)، چنته، کیسه حمام، موج، ماشته و اهرامی)
پلاس

پارچه‌ها: که به دو دسته تقسیم می‌شود:
الف) پارچه‌های فاخر، مانند زری، مخمل، مخمل نقش برجسته، ترمه، دارایی، پارچه ابریشمی بافت کلات نادری، پارچه ابریشمی بافت قاسم‌آباد رودسر، چادر شب و شال.
ب) سایر پارچه‌ها، مانند: عبا، برک، کرباس، متقال، ارمک، شمد، شعر، احرامی ‌] اهرامی[، چادر شب، روفرشی، پرده‌ای و…

رودوزی‌های سنتی: همه مصنوعاتی که از طریق دوختن نقوش سنتی بر روی پارچه‌های بدون نقش یا کشیدن قسمتی از نخ‌های تار و پود به وجود می‌آید که شامل سه دسته به شرح زیر است:
دوخت روی پارچه شامل:
سوزن‌دوزی (سوزن‌دوزی بلوچ، سوزن‌دوزی ممقان، سوزن‌دوزی درویشی تفرش)، پته‌دوزی، بخارادوزی، نقش‌دوزی، نواردوزی، ملیله‌دوزی، گلابتون‌دوزی، خوس‌دوزی، زرتشتی‌دوزی، قلاب‌دوزی (قلاب‌دوزی اصفهان، قلاب‌دوزی رشت).
دوخت داخل پارچه شامل:
چشمه‌دوزی، سکمه‌دوزی.
الحاق مواد دیگر به پارچه شامل:
قیطان‌دوزی، ده‌یک‌دوزی، پیله‌دوزی، آجیده‌دوزی، منجوق‌دوزی، پولک‌دوزی، سکه‌دوزی، زغره‌دوزی، نقده‌دوزی، تکه‌دوزی (چهل‌تکه‌دوزی).
هنرهای فلزی؛ فرآورده‌هایی که به شیوه سنتی و با استفاده از ابزار دستی و انواع فلزات و آلیاژها تولید می‌شود که مشتمل بر هنرهای زیر است:
دواتگری، حکاکی روی فلز، قلمزنی، مشبک‌کاری، ملیله‌کاری، زرگری، کوفته‌گری (طلاکوبی، نقره‌کوبی و مس‌کوبی)، چلنگری (زمودگری)، قفل‌سازی، ریخته‌گری، زیورسازی، آثار فلزی ترکیبی (ضریح‌سازی، اسلحه‌سازی، علامت‌سازی).

میناسازی (مینای نقاشی، مینای خانه‌بندی، مینای مرصع)؛ یکی از هنرهایی که روی فلز انجام می‌گیرد میناکاری است. میناکاری هنر درخشان آتش و خاک با رنگ‌های پخته و درخشان است.

سفالگری؛ به محصولاتی که با استفاده از گل رس به کمک دست و چرخ سفالگری ساخته و پخته می‌شود سفال اطلاق می‌گردد. شامل:
سفال بدون لعاب (سفالگری با دست، چرخ‌کاری، نقش‌برجسته سفالی)، سفال لعاب‌داردار (سفال دوغابی، لعاب‌سازی، نقاشی روی لعاب، نقاشی زیر لعاب) و کاشی صنعتی است با سابقه که طی آن انواع کاشی‌ها با استفاده از طرح‌ها و نقش‌های سنتی برای استفاده در ابنیه مذهبی و تاریخی از طریق قالب‌گیری با گل رس، پختن آن در کوره، لعاب‌زنی، نقاشی و پخت مجدد در کوره، ساخته و پرداخته می‌شود که خود، انواع گوناگونی دارد (هفت‌رنگ، معرق، زرین‌فام، مینایی، معقلی)، سفال مینایی، سفال زرین‌فام، خرمهره که در حال حاضر فقط در دو کارگاه و در شهر قم تولید می‌شود و بدل چینی.

آبگینه؛ محصولاتی که از طریق شکل دادن مواد معدنی ذوب شده در کوره نظیر سیلیس، خرده شیشه یا ترکیبی از این دو و با استفاده از روش دمیدن از طریق لوله مخصوص و به کارگیری ابزار دستی شامل انبر، قیچی و غیره حاصل می‌شود و مراحل تکمیلی و تزیینی نظیر نقاشی و تراش هم دارد که شامل شیشه‌گری فوتی و شیشه‌گری فوتی غالبی و مشتمل بر “بارفتن“، “دوپوست” و “سه پوست” است.
حصیربافی؛ همان بافت رشته‌های به دست آمده از الیاف سلولزی (گیاهی) به کمک دست و ابزار ساده دستی است، شامل بوریا بافی، چیت‌بافی، مرواریدبافی و بامبوبافی.

نمدمالی؛ انواع مصنوعاتی که بر اثر درگیری و متراکم نمودن پشم و کرک در شرایط فنی مناسب از طریق ورز دادن تهیه می‌شوند مانند: کلاه نمدی، پالتوی نمدی، نمد زیرانداز و نمد پادری.

پوستین‌دوزی؛ در ایران از پوست حیوانات حلال گوشت برای تهیه پوستین استفاده می‌شود بدین ترتیب که پوست را پس از جداسازی صحیح از حیوانات به مدت دو شبانه روز در آب می‌خیسانند و سپس آن را کاملاً شستشو می‌دهند تا چربی‌های اضافی از بین برود. بعد با استفاده از آرد جو و نمک پشت پوست را می‌پوشانند و آن را جمع می‌کنند و می‌گذارند تا مدتی به همان حال بماند. سپس پشت پوست را سمباده می‌زنند تا پوست، صاف و یکدست شود. بعد از رنگ زدن پوست با رنگ‌های طبیعی با الگوهایی که از قبل آماده شده است، پوست را برش می‌زنند و محصول نهایی، مانند کیف، جلیقه، روفرشی و … را تولید می‌کنند. امروزه خراسان رضوی (شاندیز) یکی از اصلی‌ترین مراکز تولید این هنر- صنعت است.

آثار چرمی؛ محصولاتی که با استفاده از پوست و چرم دباغی شده به شیوه سنتی تهیه می‌شود و شامل سراجی و حکاکی روی چرم است.

رنگ‌سازی سنتی؛ شامل رنگ‌های گیاهی، حیوانی، معدنی، شیمیایی و مرکب‌سازی (مرکب خوشنویسی و مرکب نگارگری) است.

رنگرزی سنتی؛ می‌تواند بر روی کاغذ، چوب، پشم، ابریشم و پنبه انجام شود.

پایان پیام