«تاریخ جامع ایران» بزرگ ترین سند ملی ایران است

رئیس مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در نشست خبری رونمایی از کتاب «تاریخ جامع ایران» گفت: تاریخ جامع ایران بزرگ‌‌ترین سند ملی و هویتی ایران در طول چندین هزار سال است و بازگو کننده شخصیت ملی ماست. بنابراین می‌توان گفت دعاوی ما مبنی بر نقش ایران در سازندگی و تمدن بشری در این اثر منعکس شده است.

به گزارش پایگاه خبری گلونی به نقل از ستاد خبری «تاریخ جامع ایران»، نشست خبری مراسم رونمایی از مجموعه بیست جلدی کتاب «تاریخ جامع ایران» با حضور سید کاظم موسوی‌بجنوردی رئیس مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، سید صادق سجادی سرویراستار دوره اسلامی، محمود جعفری دهقی سرویراستار دوره ایران باستان و فتح الله مجتبایی مشاور «تاریخ جامع ایران» و جمعی از خبرنگاران صبح اسه‌شنبه ۱۹ خرداد در سالن شورای عالی علمی این مرکز برگزار شد.

بسیاری می‌گفتند تدوین کتاب «تاریخ جامع ایران» نشدنی است

سید کاظم موسوی بجنوردی رئیس مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی در ابتدای این نشست با بیان مقدمه‌ای درباره تاریخچه‌ی این مرکز گفت: این مرکز در اسفند سال ۶۲ با هدف شکل‌گیری حرکت‌های علمی و ادبی ایجاد شد و در آغاز اصحاب دایره‌المعارف نام داشت و از الگوی اصحاب دایره‌المعارف فرانسه که در ایجاد تمدن جدید اروپایی ایفای نقش کرده بود، پیروی می کرد. ایران نیز با پیروزی انقلاب اسلامی ورود خود را به مرحله جدیدی احساس می‌کرد و این نیاز را می‌دید که برای بالندگی فکری و فرهنگی مردم باید اقداماتی را ترتیب دهد. بنابراین مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی برای تحقق این هدف تاسیس شد و تمام فعالیت‌های آن تاکنون زیر نظر شورای عالی علمی ادامه دارد.

وی افزود: این شورا متشکل از ۴۶ استاد در رشته‌های مختلف است. تمام پروژه‌های علمی از انتخاب یک مدخل بحث‌برانگیز گرفته تا طرحی بزرگ مثل تدوین کتاب تاریخ جامع ایران که جدیدترین فعالیت مرکز است، پایه علمی دارد.

بجنوردی با اشاره به مبنای علمی فعالیت‌های این مرکز در بخش‌های مختلف ادامه داد: همه فعالیت‌های این مرکز در حوزه‌های مختلف تحت نظارت گروه‌های علمی انجام می‌گیرد که در راس آن اساتید و معاونانی بر عملکرد بخش‌‌ها نظارت دارند.

رئیس مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی رسالت علمی این مرکز را بر تکریم عالمان از طریق طبقه‌بندی علمی آنها دانست و بیان کرد: مدیران بخش‌های مختلف در این مرکز بعد از گذشت چندین سال به مشاوران عالی مرکز تبدیل می‌شوند. امتیازاتی برای آنان در نظر گرفته می‌شود که بعد از درگذشت آنها در اختیار خانواده‌هایشان قرار می‌گیرد و این سنتی است که این مرکز دنبال می‌کند.

وی با ابراز خرسندی از عضویت عالمان فرهنگی در این مرکز عنوان کرد: شرف‌الدین خراسانی، ایرج افشار، باستانی پاریزی، گنجی پدر جغرافیای ایران، عبدالحسین زرین‌کوب و… از بزرگان و چهر‌ه‌های ملی و بین‌المللی بودند که ما را در این مرکز همراهی کردند و متاسفانه از میان ما رفتند. با وجود این که کشف جانشین برای این بزرگان کار سختی است، اما در پی این هستیم افراد توانمندی را همچون این اساتید در مرکز دایره‌المعارف اسلامی تربیت کنیم.

وی با اشاره به دشواری‌های کشف و شناسایی منابع، درباره اهمیت فعالیت برای گردآوری چنین آثاری گفت:  اگر به فهرست موضوعی مقالات فارسی نگاه کنیم، حدود ۱۱۵۰ مجله اسلامی در آن فهرست‌بندی شده که مربوط به شرق‌شناسی و اسلام‌شناسی است که تنها بخشی از آن ها در ایران وجود دارد و ما تنها سعی کرده‌ایم بخش‌هایی از آن را گردآوری کنیم که از این میان تعدادی هم کتاب‌های زیراکس شده و فتوکپی است.

بجنوردی همچنین خاطرنشان کرد: بدون منبع نمی‌توان اقدام تحقیقاتی انجام داد. بسیاری در ابتدای راه تدوین کتاب جامع تاریخ ایران معتقد بودند این کار شدنی نیست. چراکه متخصصانی برای این کار وجود ندارد و همچنین منابع کافی در دسترس نیست.

کتاب  «تاریخ  جامع ایران» نمونه مشابهی نداشته است

مجتبایی مشاور عالی کتاب «تاریخ جامع ایران» نیز در این نشست عنوان کرد: اینجا مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی است و علاوه بر نکاتی که گفته شد، کتابخانه‌ای را دربر می‌گیرد که تمام کتاب‌های مورد نیاز برای کارهای پژوهشی در آن گردآوری شده است و به عنوان یکی از مراکز جامع از این نظر فعالیت می‌کند. حتی کتابخانه مجلس شورای اسلامی که یک مرکز شناخته شده است، از نظر غنای آثار و آرشیو در رتبه پایین‌تری قرار می‌گیرد.

وی به محتویات دایره‌المعارف تاریخ جامع ایران اشاره کرد و گفت:  تاریخ معارف فولکلور ایران، مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی، تاریخ معارف بزرگ اسلامی به زبان عربی که در دست انتشار است، از جمله اقدامات پیشین این مرکز است و از همه این‌ها مهم‌تر تدوین و انتشار مجموعه بیست جلدی تاریخ جامع ایران است که ۲۶ خرداد ماه از آن رونمایی می‌شود و جای خالی آن در میان دایره‌المعارف‌های ایرانی احساس می‌شد.

مجتبایی همچنین افزود: امتیاز بزرگ این مجموعه در پرداختن به موضوعات مختلف تاریخی است و بخش‌های پیش از تاریخ، دوران هخامنشی، اشکانی، ساسانی، دوره بعد از اسلامی از بخش‌های مختلف آن را شامل می‌شود.

وی از روزآمد شدن تمامی انتشارات این مرکز در بازه های زمانی ۱۰ الی ۱۵ ساله خبر داد و اظهار کرد: تاریخ جامع ایران نمونه ایرانی نداشته است. اگرچه دانشگاه کمبریج نمونه مشابهی را تدوین کرده است اما طبیعتا بر اساس نگاه مستشرقان بوده است و نگاه فرهنگی ایرانی بر آن حاکم نیست. این اتفاقات در کشورهای دیگری نظیر هند افتاده است و آن‌ها نیز چند سال قبل تاریخ جامع هند را از نگاه خود گردآوری و منتشر کردند.

مجتبایی بر ضرورت بازنگری مستمر بر انتشارات مرکز دایره‌المعارف اسلامی اشاره و عنوان کرد: این روند در مرکز دایره‌المعارف اسلامی مورد توجه است و پیوسته بر انتشارات و منابع تجدید نظر صورت می‌گیرد. باید برای چنین رویکرد به آقای بجنوردی تبریک گفت و آرزوی توفیقات روزافزون برای این مرکز داشت.

مرکز دایره‌المعارف اسلامی رویکرد آموزشی را دنبال می‌کند

جعفری دهقی سرویراستار بخش تاریخ باستان نیز درباره مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی توضیح داد: این مرکز رویکرد آموزشی هم دارد. مولفان شیوه مقاله‌نویسی، ویراستاری را در آن می‌آموزند و مدرسه‌های تابستانی در این مرکز برگزار می‌شود. چنانچه همین حالا آموزش زبان باستانی ایلامی در این مرکز صورت می‌گیرد. به‌تازگی نیز دومین همایش بین المللی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی در اینجا برگزار شد.

وی افزود:  در زمینه‌های ایران شناسی، ایران باستان مجموعه‌های علمی خاصی وجود دارد. همچنین این مرکز توانسته ارتباط و تعامل علمی خوبی با مولفان داخلی و خارجی بزرگ و برجسته برقرار کند که نتیجه آن تدوین همین کتاب تاریخ جامع ایران است.

تاریخ نگاری وظیفه هر ملتی است که تاریخ دارد

سجادی نیز درباره عملکرد مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی نیز بیان کرد: این مرکز صرفا محلی برای تدوین دایره‌المعارف نیست. بلکه اندیشه بلندی را دنبال می‌کند و می‌توان گفت حساس‌ترین نهاد فرهنگی نسبت به فرهنگی گذشته و فعلی ایران است. آثار منتشر شده طی سی سال گذشته در این مرکز گواهی است بر پشتوانه‌ی فکری و فرهنگی آن هاست و متکی بر آرا و اندیشه و نظرات جمع کثیری از اساتید است که در قالب شورای علمی در این مرکز فعالیت می‌کنند. بنابراین مرکز رسالتی برای دانایی ارتقای سطح فرهنگ ملی و دینی برای خود قائل است. علاوه بر این بخش مهمی از نواقص فرهنگی، غلط های رایج فکری و ادبی را هم در این مرکز تصحیح کرده‌ایم.

وی افزود: یکی از جلوه‌های این رسالت انتشار کتب مرجع است که برای ایجاد آگاهی نسبت به پیشینه فرهنگی که خود معرف و راه گشای تاریخ ایران است، صورت می‌گیرد. دانشمندان خارجی که برای معرفی هویت ملی و تثبیت منافع فعلی و آتی ایران کوشیده‌اند، صرف نظر از سطح کیفی کارشان جای خوشحالی دارد اما تاریخ‌نگاری وظیفه هر ملتی است که تاریح دارد. وگرنه جامعه بی‌اعتنا نسبت به تاریخ خود محکوم به زوال است. آنچه هویت قوم و ملت را تثبیت می‌کند، اطلاع کافی، دقیق و مستند نسبت به تاریخ سرزمینی است و مرکز دایره‌المعارف این رسالت را همیشه برای خود دیده است و خوشحالیم که بعد از ۱۴ سال کوشش مدام و با استفاده از مهم‌ترین منابع ایران و غیر ایرانی این کار آماده شد.  البته باید اذعان کنیم که تدوین تاریخ جامع ایران هنوز به پایان نرسیده است. این اثر همواره در معرض تجدیدنظر، تکمیل و نگارش ابواب و فصولی است که در این مجموعه نیامده است و کار ما تازه از امروز شروع شده است.

بخش دوم این نشست به پاسخگویی به سوالات خبرنگاران حاضر اختصاص یافت. سجادی در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران مبنی بر تشریح بخش‌های اصلی کتاب تاریخ جامع ایران گفت: تاریخ جامع ایران در بخش سیاسی و اقتصادی پیش از ورود آریایی ها به فلات ایران آغاز شده و تا پایان دوره قاجار و عصر اسلامی را دربرگرفته است. اما در بخش های تاریخ فرهنگی و اجتماعی متاخرتر است. تاریخ سینما، تئاتر به معنای کنونی، تاریخ موسیقی و غیره را در دوران کنونی بررسی می‌کند.

بجنوردی نیز در پاسخ به این سوال که آیا نگاه مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی نیز در تدوین این کتاب تاثیرداشته است، بیان کرد: یکی از سیاست های این مرکز در تدوین دایره‌المعارف پرهیز از پیش داوری و حفظ منابع علمی است. به همین دلیل توانسته ایم مسائل غامض بحث برانگیز را آسان‌تر بیان کنیم. برای مثال مسائل مورد بحث مذاهب را از نقطه نظرات و ارجاع به منابع معتبر عقاید گروه های مختلف را بیان کرده‌ایم.

جعفری دهقی نیز درباره استفاده از پیشینه در تدوین این کتاب بیان کرد: در تدوین ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی که در مجموعه تاریخ جامع ایران به آن پرداخته شده است، با اساتید برجسته، ایران شناسان و محققان خارجی تبادل اطلاعات کرده ایم. این کتاب، اثری ملی است و دیدگاهی ملی به تاریخ ایران دارد.

وی با اشاره به مشارکت کارشناسان خارجی در تدوین این اثر عنوان کرد: تعداد قابل توجهی از ایران‌شناسان برجسته در مباحث پیش و پس از اسلام ما را همراهی کرده‌اند. از جمله ایران‌شناسان غیرایرانی، ترک، آسیای مرکزی، فرانسوی، آمریکایی، انگلیسی، گرجستانی، ارمنی و روسی.

بجنوردی درباره شیوه‌های انتشار این کتاب نیز توضیح داد: تصمیم‌گیری درباره این مساله در شورا باید صورت بگیرد. اما امکان انتشار در اشکال مختلف هست.

سجادی نیز بیان کرد: وقتی ایران هنوز وارد کنوانسیون کپی رایت نشده است، شیوه‌هایی غیر از چاپ حق مولف را از بیان می‌برد. چراکه این تجربه بوده که لغت‌نامه دهخدا با قفل وارد بازار شد و باز هم از آن کپی‌برداری صورت گرفت اما مجموعه آن در روز رونمایی با ۲۰ درصد تخفیف از مبلغ اصلی یک میلیون و هفتصد هزار تومان در اختیار عموم قرار می‌گیرد. این کتاب هزینه‌های بالایی به دنبال داشته است و علاوه بر حق التالیف، حق ویرایش، بازنویسی و تصحیحی در مراحل مختلف بر آن اضافه شده است.

وی درباره تعداد مدخل‌ها نیز توضیح داد: این کتاب را نمی‌توان دایره‌المعارف دانست که تعداد دقیق مدخل‌هایش را بیان کرد. بلکه کتابی جامع در چهار بخش است که بیش از ۵۰۰ فصل را در بر می‌گیرد و هر جلد بالغ بر ۵۰ مقاله دارد. افتخار ما در این است که این اثر بزرگ ملی توسط دانشمندان ایرانی نوشته شده است. اگرچه محققان خارجی هم در تدوین این اثر ما را یاری کرده‌اند.

بجنوردی نیز در پایان خاطر نشان کرد: تاریخ جامع ایران بزرگ‌ترین سند ملی و هویتی ایران در طول چندین هزار سال است و بازگو کننده شخصیت ملی ماست. بنابراین می‌توان گفت دعاوی ما مبنی بر نقش ایران در سازندگی و تمدن بشری در این اثر منعکس شده است.

مراسم رونمایی از کتاب «تاریخ جامع ایران» روز سه شنبه ۲۶ خرداد ماه در مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی از ساعت ۹:۳۰ الی ۱۲:۳۰ برگزار می‌شود.

پایان پیام