به گزارش پایگاه خبری گلونی به نقل از مهر، بی‌توجهی به الگوی کشت متناسب با ظرفیت، آب و اقلیم مناطق مختلف استان بارها از سوی متولیان امر مورد انتقاد قرار گرفته اما در سال زراعی جاری نیز با کم توجهی و عدم نظارت جدی شاهد از بین رفتن سرمایه‌های استان به قیمت و بهای سودهای ناچیز کوتاه مدت بودیم.
عوامل زیادی از جمله تغییر اقلیم، وقوع خشکسالی و … باعث کاهش منابع آبی در روستاهای لرستان شده که طی سال زراعی جاری مسئولان استان پرده از چالش کاشت هندوانه توسط کشاورزان مهاجر به عنوان یکی از علل اصلی کاهش منابع آبی روستاها برداشته‌اند.
بحران و آلودگی آب در روستاهای بخش مرکزی خرم‌آباد
بخشدار مرکزی خرم‌آباد عصر پنج شنبه در حاشیه جلسه بررسی بحران آب در خرم آباد در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه روستای «بلیل‌وند» این بخش فاقد آب آشامیدنی است گفت: مردم این روستا تمام چاه های آب خود را برای کشاورزی و کشت هندوانه اجاره دادند و کشاورزان پمپ‌هایی با ولتاژ بالا نصب کردند که این امر باعث خشک شدن همه چاه‌ها حتی چاههای آب شرب در این روستا شد.
مجتبی بیرانوند با اشاره به اینکه در روستای بلیل‌وند بیش از ۱۰ هزار راس دام وجود دارد که برای سیراب کردن آن ها مشکلاتی وجود دارد بیان داشت: روستای بدرآباد سفلی دارای آبی آلوده بوده که لازم است پروژه مجتمع بدرآباد سفلی به صورت دیون اجرا شود تا مشکل آب این منطقه برطرف شود.
وی به مشکل کمبود آب در روستاهای چوب‌تراش و چلزا اشاره کرد و اضافه کرد: روستای اسکین بیش از چهار سال است که فاقد آب بوده و همچنین روستای چلزا و چوب‌تراش در طول روز تنها دو ساعت آب دارند.
کاشت ۸۰۰ هکتار محصولات آب‌دوست در بخش زاغه
بخشدار زاغه نیز با اشاره به وجود ۹۸ روستا در این بخش اشاره کرد و گفت: ۲۶ روستای بخش زاغه به لحاظ بحث آبرسانی دارای وضعیت مطلوبی بوده و ۱۴ روستای این بخش با مشکل آب مواجه هستند که امیدواریم با احداث مجتمع های آبرسانی مشکل این روستاها رفع شود.
آقا میرزا دریکوند بیان داشت: روستاهای طالقان، امیرآباد، تقی آباد، محمد آباد، باده، ده سفید، شیرخانی و … بخش زاغه با مشل کمبود آب مواجه هستند که با توجه به کشت گیاهان آب‌دوست مشکل این روستاها طی ماه های آینده بیشتر خواهد شد.
وی با بیان اینکه در بخش زاغه شهرستان خرم آباد ۸۰۰ هکتار کشت آب دوست صورت گرفته است عنوان کرد: از متولیان امر تقاضا داریم تمهیداتی برای رفع مشکل آب در روستاهای بخش زاغه اتخاذ کنند.
حفر چاه برای آبیاری محصولات آب‌دوست در سپیدشت
بخشدار سپیددشت در خصوص وضعیت آبرسانی به روستاهای این بخش گفت: در دهستان گریت یک چاه حفر شده و مشکل آب این روستا رفع شد و در روستای چنار نیز یک عدد چاه در حال حفر است.
محمدرضا فرشادی به وجود مشکل جدی در بحث آبرسانی در روستای چم سنگر بخش سپیددشت اشاره کرد و بیان داشت: عملیات آبرسانی به روستای تنگ هفت نیز رها شده است.
وی به وجود ۵۲ حلقه چاه در دشت گریت اشاره کرد و افزود: در حال حاضر برخی چاه های این دشت برای کشت گیاهان آب‌دوست اجاره داده می‌شوند که اگر از وقوع این عمل جلوگیری نشود سال‌های آینده شاهد تبدیل شدن این دشت به شوره‌زار خواهیم بود.
بخشدار سپیددشت گفت: اگر بتوان روستاها را به صورت مجانی تحت پوشش شبکه آب و فاضلاب قرار داد حداقل ۵۰ درصد مشکل آب شرب روستاها حل خواهد شد.
هجوم کشاورزان مهاجر به لرستان برای کشت محصولات آب‌دوست
مدیر دفتر حفاظت و بهره برداری منابع آب شرکت آبفا لرستان کشت هندوانه را معضلی جدی برای استان دانست و گفت: طی سال های گذشته سابقه نداشته است که روستاهای لرستان مورد هجوم کشاورزان غیر بومی برای کشت گیاهان آب‌دوست قرار گیرد.
به دلیل اینکه دشت های استان های همجوار به خاطر خشکسالی ممنوعه شده‌اند کشاورزان غیر بومی برای کشت گیاهان آب‌دوست به لرستان هجوم آورده‌اند. مهدی سجادی بیان داشت: به دلیل اینکه دشت‌های استان‌های همجوار به خاطر خشکسالی ممنوعه شده‌اند کشاورزان غیربومی برای کشت گیاهان آب‌دوست به لرستان هجوم آورده‌اند.
وی به ابلاغ بخشنامه‌ای در خصوص جلوگیری از کشت گیاهان آب دوست در لرستان طی سال گذشته اشاره کرد و اظهار داشت: سال گذشته بخشنامه‌ای در این خصوص به ادارات جهاد کشاورزی استان ابلاغ شد که متاسفانه این موضوع رها شد.
سجادی عنوان کرد: معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت مدیریت منابع آب کشور نامه‌ای به وزارتخانه در خصوص جلوگیری از کشت محصولات آب‌دوست از جمله هندوانه، ذرت، یونجه، چغندر و … نوشته است.
وی افزود: در این نامه آمده است دستور فرمایید با توجه به بحران جدی کمبود آب در سطح کشور و لزوم مدیریت فراگیر خشکسالی های ادامه‌دار سال‌های گذشته هماهنگی های لازم مبنی بر تعیین الگوی کشت و برخورد قانونی با برداشت‌های غیر مجاز با وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی، وزارت کشور و قوه قضاییه انجام شده و نتیجه را به این معاونت ارسال کنند.
کشت محصولات آب‌دوست منابع زیرزمینی را خشک کرد
کشت هر هکتار هندوانه ۱۶ هزار متر مکعب آب در طول سال مصرف می‌کند یعنی برای کشت یک کیلو هندوانه ۵۰۰ لیتر آب نیاز است و این در حالی است که فروش هر کیلو هندوانه ۵۰۰ تومان است. مدیر دفتر حفاظت و بهره برداری منابع آب شرکت آبفا لرستان گفت: متاسفانه کشاورز لرستانی با اجاره دادن چاههای خود به کشاورزان غیر بومی سودی را به جیب زده اما متوجه نیست که کشت محصولات آب‌دوست باعث خشک شدن چاه خواهد شد.
سجادی کاهش سطح آب سفره‌های زیرزمینی را از دیگر اثرات منفی کشت محصولات آب‌دوست خواند و اضافه کرد: کشاورزی که چاهی را اجاره می‌کند تجهیزات چاه را عوض کرده و شبانه‌روز نسبت به برداشت غیر مجاز آب مبادرت می‌کند.
وی کشت هندوانه را به عنوان محصولی غیر استراتژیک برای استان غیر ضروری دانست و افزود: کشت هر هکتار هندوانه ۱۶ هزار متر مکعب آب در طول سال مصرف می‌کند یعنی برای کشت یک کیلو هندوانه ۵۰۰ لیتر آب نیاز است و این در حالی است که فروش هر کیلو هندوانه ۵۰۰ تومان است لذا کشت این محصول مقرون به صرفه نیست.
لزوم اصلاح الگوی کشت محصولات کشاورزی
سرپرست امور منابع آب شهرستان خرم‌آباد با بیان اینکه کشت هندوانه توجیه مالی ندارد ادامه داد: در صورتیکه قانون به صراحت مشخص کرده اصلاح الگوی کشت و اجرای پروژه‌های آبخیزداری بر عهده سازمان جهاد کشاورزی است اما مشخص نیست این وظیفه در استان لرستان بر عهده چه کسی است.
سجادی بر ضرورت ورود سازمان جهاد کشاورزی لرستان در خصوص اصلاح الگوی کشت و جلوگیری از کشت محصولات آب‌دوست در استان تاکید کرد و گفت: شرکت آب منطقه ای لرستان در اولین گام با همکاری دادستان‌های تمامی شهرستان‌ها موفق به اخذ ۳۶۰ حکم سیار برای برخورد با سوءاستفاده از چاههای آب شده و تعدادی چاه نیز پلمب شده است.
وی ادامه داد: با تحمیل جریمه‌های سنگین بر کشاورزان غیر بومی که نسبت به کشت محصولات آب‌دوست در استان اقدام کرده‌اند می‌توان زمینه‌ای فراهم کرد که این افراد سال‌های آینده نسبت به کشت این محصولات با توجه به ضررهای تحمیلی اقدام نکنند.
مدیر دفتر حفاظت و بهره‌برداری منابع آب شرکت آبفا لرستان یادآور شد: تنها شرکت آب منطقه‌ای لرستان به عنوان متولی تخصیص آب نمی‌تواند با کشت محصولات آب‌دوست مقابله کند بلکه تمامی دستگاه‌های اجرایی استان بایستی به این قضیه ورود پیدا کنند.
کاشت هندوانه به قیمت آلودگی خاک و خشک شدن منابع زیرزمینی
سجادی کشت هندوانه را علاوه بر مصرف زیاد آب باعث آلوده شدن خاک دانست و افزود: با توجه به اینکه برای کشت این محصول نیترات زیادی به کار میرود آب زیرزمینی نیز آلوده شده و محیط زیست نیز آلوده می‌شود.
وی اضافه کرد: برخی کشاورزان حتی از چاه صنعتی برای کشت محصولات کشاورزی استفاده می‌کنند که این موضوع بسیار خطرناک است.
سجادی گفت: شرکت آب منطقه ای لرستان ۶۱ نفر را برای گشت و بازرسی در سراسر استان مستقر کرده است و با متخلفان برخورد می‌کند ولی بایستی دانست که یک دست صدا نمی‌دهد و همه دستگاه های مرتبط باید در این زمینه مشارکت داشته باشند.
تکرار سریال کشت هندوانه در لرستان
مدیرعامل شرکت آبفار لرستان نیز وجود ۱۴ سال خشکسالی در لرستان را باعث به وجود آمدن خسارت‌های زیادی دانست افزود: کاشت هندوانه هر سال در لرستان تکرار شده و منابع آب زیرزمینی استان در حال افت هستند ولی برخورد جدی با این موضوع صورت نمی‌گیرد.
علیرضا کاکاوند مشکل کم آبی بلیل‌وند از روستاهای خرم‌آباد را کشت محصولات آب‌دوست خواند و بیان داشت: در شهرستان کوهدشت کشاورزی وجود داشته که با حفر سه چاه غیر مجاز در حریم چاههای شرب نسبت به کشت محصولات آب‌دوست اقدام می‌کند و هیچ کس زورش به آن نمی‌رسد.
مدیرعامل شرکت آبفار لرستان عنوان کرد: اهالی روستای بدرآباد سفلی و بسیاری از روستاهای دیگر از قرارگیری زیر پوشش شرکت آبفار امتناع می‌کنند در حالیکه هزینه حق انشعاب هر خانوار تنها ۵۰ هزار تومان است.
کاکاوند با بیان اینکه شرکت آبفار با عدم پرداخت آب بها از سوی سه هزار روستا در استان مواجه است اضافه کرد: میانگین دوره فیش آب بها برای هر خانوار روستایی کمتر از دو هزار تومان است با این وجود شرکت آبفار برای گرفتن این مبلغ بایستی هزینه بیشتری صرف کند.
وی از بخشداران تمامی بخش های استان خواست شرکت آبفار را در به تحت پوشش درآوردن روستاییان کمک کنند.
سودی که منجر به ضرر می‌شود
بنابراین گزارش در حالی کشاورزان به سمت کشت ذرت و برنج و هندوانه در لرستان می‌روند که دلیل این موضوع از سوی آنها سود ناشی از فروش این محصولات عنوان می‌شود ولی این سوال مطرح است که ارزش سفره‌های آب زیرزمینی و مایه حیاتی که پای این مزارع هدر میرود چقدر است؟
کاشت محصول برنج در شهرستانی مانند پلدختر و یا ذرت دانه ای و علوفه‌ای در شهرستانی چون کوهدشت در حالی رخ می‌دهد که نه تنها روستاهای این شهرستان‌ها که حتی شهرها نیز از چالش کم‌آبی در امان نمانده ولی آب موجود به راحتی صرف محصولاتی می‌شود که نه استراتژیک هستند و نه کشت آنها در این منطقه ضرورتی دارد.
وضعیت کاشت این محصولات تنها مربوط به شهرستان‌های جنوبی استان نمی‌شود بلکه در شهرستان بروجرد نیز کاشت محصولات آب‌دوست صدای متولیان امر را درآورده است.
بروجرد با وجود دشت وسیع سیلاخور و داشتن منابع آبهای زیرزمینی تا قبل از فروکش کردن سطح این منابع آب شاهد افزایش کشت محصولات به ویژه محصولات «آب‌دوست» بود به طوریکه به رغم هشدارهای مسئولان امور آب منطقه‌ای، جهاد کشاورزی، بخشداری‌های مرکزی و اشترینان بروجرد همچنان شاهد کشت این محصولات در اراضی کشاورزی شهرستان بروجرد هستیم.
اهرم‌های نظارتی نتیجه بخش می‌شود؟
ابتدای سال زراعی جاری پس از پیگیری رسانه‌ها به ویژه خبرگزاری مهر رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان لرستان با طرح موضوع ممنوعیت کشت محصولات آب‌دوست در دشت های خشکیده از جمله کوهدشت گام مهم و قابل تحسینی را برداشت که البته این موضع گیری چندان طول نکشید تا با فشار کشاورزان شاهد عقب‌نشینی مهرداد غضنفری باشیم و مسئولان امر در سازمان جهاد کشاورزی اعلام کنند در زمینه عدم کشت محصولات آب‌دوست اجباری در کار نیست.
همین اظهار نظر کافی بود که دوباره آش همان و کاسه همان باشد و کشاورزان ته مانده آبهای زیرزمینی را برای کاشت برنج، ذرت و چغندر از زیر زمین بیرون بکشند که نمود آن را می‌توان در خشکی شاهرگ حیات جنوب لرستان دید.
حال که مسئولان امر در شرکت آب منطقه‌ای برای مقابله با کشت محصولات آب‌دوست پای کار آمده‌اند امید میرود عزم متولیان امر در این زمینه جدی بوده و با همکاری بین بخشی شاید رفع این چالش جدی باشیم.
در کنار اهرم‌های بازدارنده همچنین انتظار میرود مسئولان با استفاده از ابزارهای تشویقی و برگزاری کلاس‌های آموزشی در راستای ارتقای سطح آگاهی و فرهنگ‌سازی به منظور آشنایی کشاورزان نسبت به خسارات جبران ناپذیر کشت محصولات آب‌دوست از کاهش روزافزون آبهای زیرزمینی و از دست رفتن این سرمایه ارزشمند جلوگیری کنند.
پایان پیام