نام پرندگان در زبان گیلگی

نام پرندگان در زبان گیلگی

به گزارش پایگاه خبری گلونی، انواع پرندگان اهلی و وحشی در منطقه‌ی کوچصفهان وجود دارند، این پرندگان به حلال گوشت و حرام گوشت تقسیم می‌شوند.

پرندگان حرام آنهایی هستند که گوشت خوارند مانند قوش و کرکس یا چینه‌دان ندارند، مانند کلاغ و یا هنگام پرواز دف آن‌ها از صف‌شان کمتر است مانند قرقی و باز. پرندگان حلال گوشت، عکس پرندگان حرام‌اند.

اسامی برخی از پرندگان معروف با نام محلی‌شان عبارتند از:

آب قلک âb.qhell∂k

پرنده‌ای که کنار آب زندگی می‌کند و خوراکش کرم و ماهی است.

آب قنبل âb.q∂nb∂l

پرنده‌ای ماهی خوار که برای صید طعمه به آب فرو می‌رود و به آن مرغ غواص نیز می‌گویند.

آغوزه āquz∂

پرنده‌ی ریز صحرایی که جثه‌ی آن به اندازه‌ی گردو است و به آن آغوزی می‌گویند.

آلغ aluq

نوعی قوش که علاوه بر شکار کبک و قرقاول و بلدرچین، جوجه‌های مرغ خانگی را نیز شکار می‌کند. انواع‌شان در خارج از گیلان به نام‌های طرلان، قرقی، بالابان، چرخ، بحری معروفند.

آهل āhel

پرنده‌ای به شکل طوطی

اردک

نوعی مرغابی اهلی که علاوه بر گوشت، از آنها برای جلب مرغابی‌های وحشی و شکار استفاده می‌کنند، در بعضی مناطق به بیلی bili معروف است.

القوت alqut

نام پرندگان در زبان گیلگی

نامی است که به غاز ابلق داده شده است.

انجیر خوره anjir. xor∂

مرغی نوک کج و انجیر خوار است.

اوشوم ušom

نام محلی بلدرچین است که آن را «کرک»، خاخاج، یلوه و بدبده هم می‌گویند. در قفس‌ها برای استفاده از خواندنشان نگهداری می‌شوند.

باد خوره bâd.xor∂

پرنده‌ای است که اغلب در مسیر مخالف جریان باد پرواز می‌کند و گاهی خود را در فضا به حال تعادل نگاه می‌دارد.

 باز

پرنده‌ی شکاری معروف که در شکل بسیار چابک است و غالباً کبوترهای در حال پرواز به صورت دسته جمعی را شکار می‌کند.

بالون bālun

نوعی پرنده‌ی شکاری گوشت خوار است.

برف بانو b∂rf. bānu

پرنده‌ای صحرایی است که کمی بزرگ‌تر از گنجشک است که پرهای سینه‌اش خاکستری و سر و پشتش سیاه است.

بوسوختمه busuxt∂m∂

نوع جغد است

بلبل

پرنده‌ای خوش آواز که در مزارع و باغستان‌ها زندگی می‌کند.

پاپاخ pâpax

نوعی کفات (آبیا) که در لای علف‌ها زندگی می‌کند.

پادراز Pâd∂râz

پرنده‌ای ماهی خوار است که دارای بال‌های قرمز و پاهای دراز و منقار خمیده به کاکائی شباهت دارد.

پیچاغاز pičâ qâz

نوعی غاز است.

پیس pis

پرنده‌ای بسیار ریز صحرایی که به رنگ خاکستری است.

پیله پشت pušt  pile

پرنده‌ای درشت‌تر از مرغابی است که پشت پهنی دارد.

ترکونی t∂r kuni

کبوتری جنگلی مثل فاخته است.

تورنگ tur∂ng

نام محلی قرقاول است که در جنگل‌ها زندگی می‌کند، قرقاول نر دارای پرهای زیبا و دم دراز الوان است و از قرقاول ماده به مراتب قشنگتر است، خوراک شان دانه‌های درختچه‌های جنگلی و تخم نباتات و حشرات است.

در فصل بهار جفت‌گیری می‌کند و زیر بوته‌های خاردار تخم می‌گذارد، مدت بیرون آمدن جوجه‌ها ۲۴ روز بعد از خوابیدن است. آن قدر که شکارچیان در شکار این پرنده افراط کرده‌اند، نسل شان در حال انقراض است.

تولک tul∂k

نام پرندگان در زبان گیلگی

پرنده‌ای پابلند و نوک تیز است.

تولخوم tul xom

به آن مرغ حق نیز می‌گویند. مرغی است که آواز شبیه به کلمه‌ حق دارد، قدیمی‌ها باور داشتند، این مرغ مردم را برای عبادت در شب‌ها بیدار می‌کند و کسانی که اعتقاد نداشتند، می‌گفتند که فریاد مرغ برای آن است که پرنده‌های کوچک را به طرف خود بکشاند و بر اثر جاذبه‌ چشمانش آن‌ها را شکار کند.

تیهو tey.ku

پرنده مشهوری است که گوشت بسیار لذید دارد، کمی بزرگ تر از بلندرچین و کوچک‌تر از تیهو است. بر اثر شکار زیاد نسل آن تقریباً منقرض شده است.

کوره قوقو kur∂. pu pu

جغد که نام محلی آن کوره قوقو است، صدایش را مردم شوم و نحس می‌شمارند.

جقه دار j∂q∂ dār

پرنده‌ای آبی که جثه‌اش به اندازه‌ی اردک است.

جق جقه j∂q. j∂q∂

پرنده‌ای دریایی است که از بال‌هایش در حال پرواز صدای جق جقه بلند می‌شود.

جیزغال jiz.pâl

پرنده‌ای بسیار ریز که به علت ریز بودن جثه‌اش هر چیز کوچکی را در گیلان جیزغال یا جیزغاله می‌گویند.

جینجیره jin.jir∂

پرنده‌ای بسیار کوچک که در بوته‌های تمشک زندگی می‌کند و در تهران به قدجقه معروف است.

چوبراک čub∂râk

پرنده‌ای آبی نوک پهن است که جثه‌ی آن به اندازه‌ی اردک است.

چنگر č∂ng∂r

پرنده‌ای سیاه رنگ که در مرداب‌ها و استخرها و آبگیرها زندگی می‌کند، گوشت سیاه رنگ دارد و در خورش فسنجان از آن استفاده می‌کنند.

چولی čuli

نوع گنجشک کاکل دار است که مثل کبک راه می‌رود و پرواز می‌کند، پرنده‌ای زیبا و مورد علاقه‌ی بچه‌هاست، دو نوع دیگر از این پرنده به نام‌های «سنگ چولی s∂ng∂ čuli » و «گاو چولی gâv.čuli» معروفند.

چی چی نی či.čini

نام محلی گنجشک است که در مزارع و باغ‌ها و به ویژه در هنگام کشت برنج در شالی‌زارها فراوانند.

چیری čiri

پرنده‌ای است که پاهای نازک و دراز دارد. نوعی از آن به نام جنگل چیری و نوع دیگرش دریا چیری است، این پرنده از کرم و حشرات زمینی تغذیه می‌کند.

چیک čik

نوعی پرنده‌ی آبی گوشت خوار است.

حاج حاجی haj.aji

نام محلی پرستو است.

حواصیل havasil

پرنده‌ای پادراز که در سایر نقاط کشور نیز به همین نام معروف است.

خالو اشکن xalu ešk∂n

نام پرندگان در زبان گیلگی

گنجشک دم کوتاه که از گوجه‌ی درختچه‌ها تغذیه می‌کند و به آن کفات پر k∂fât p∂r نیز می‌گویند.

 ختکا xutkâ

مرغابی کوچک کمی کوچکتر از مرغابی‌های معمولی اما به همان هیکل و شکل.

خروس

انواع خروس اهلی در گیلان فراوان است. به خروس در ضیابر سوکولو و در شرق گیلان تله می‌گویند.

خروس کولی

پرنده‌ای که کمی کوچکتر از قرقاول  و دارای کاکل است.

خربوسه x∂rbus∂

نوعی بلبل که فرز و چالاک است و مانند بلبل‌های معمولی خوانندگی می‌کند.

دارکوب

پرنده‌ی جنگلی که از کرم و حشرات و میوه‌ی درخت تغذیه می‌کند.

درنا

پرنده‌ای است با جثه‌ای بزرگتر از غاز که در منطقه‌ی گیلان فقط در دشت‌های خالی و خلوت می‌نشیند.

دنباله زنه

پرنده‌ای است که به‌فارسی، دم‌جنبانک نام دارد. در لاهیجان معروف به دمبلاسکونه «dumb∂laskun∂» است.

راب اشکن râb.išk∂n

پرنده‌ای به رنگ بلدرچین که راب rab (حلزون) می‌خورد.

روغن خوره ruq∂n. xor∂

پرنده‌ای صحرایی که جثه‌اش به اندازه‌ی گنجشک است.

زغاله zoqâl∂

پرنده‌ی صحرایی نوک دراز که نوکش قدری خمیدگی دارد.

زنگوله بال

پرنده‌ای که هنگام پرش صدای او به شکل زنگوله بر می‌خیزد.

زیزه ziz∂

پرنده‌ای که روی تن گاوهای در حال چرا می نشیند و از حشراتی که به تن گاو می‌چسبد تغذیه می کند، در لنگروه و اطراف «گوزنبور» نامیده می‌شود.

سبزقبا

پرنده‌ای سبز رنگ که در همه‌ی نقاط ایران به همین نام معروف است و استثنائاً در لاهیجان کوکلاچ kok∂lāč نامیده می‌شود.

سرت s∂r∂t

پرنده‌ای صحرایی و سیاه کمرنگ، نوعی سار.

سرخ گردنه

نوعی بلبل که گردنش سرخ است.

سرخ چومه sorx. čum∂

پرنده‌ای که چشمانش چون خروس سرخ است.

سل کرات s∂l.k∂rât

پرنده‌ای که در کنار استخرها دیده می‌شود.

سلیم s∂lim

پرنده‌ای از نوع ختکا با پاهای دراز و جثه‌ی کوچک و نوک بلند که در اطراف مرداب‌ها و دریا زندگی می‌کند و به طور دسته‌جمعی پرواز می‌کنند.

نام پرندگان در زبان گیلگی

سیاخود sia.xud

پرنده‌ای آبی و نوک تیز

سیاسرت sia.s∂r∂t

نوعی سار با رنگ سیاه تر.

سیا کلاچ sia. k∂lāč

کلاغ سیاه

سیاسیتی sia.siti

نوعی سار قیرگون

 سیا نسپر sia.nesper

پرنده‌ی صحرایی شبیه‌ی کفات و از آن سیاه‌تر.

سیتی siti

نام محلی سار

سیتکر sitk∂r

پرنده‌ای آبی به شکل مرغابی که سینه‌اش سفید است.

سیده seyy∂d∂

پرنده سفید رنگ گوشت خوار که در اطراف باتلاق‌ها زندگی می‌کند.

سینه سرخه sin∂.sorx∂

پرنده‌ی صحرایی که جثه‌اش به اندازه‌ی بلبل و سینه‌اش سرخ است.

شانه بسره šân∂ b∂s∂r∂

پرنده‌ی زیبا مشهور که هدهد یا مرغ سلیمان نام دارد.

شاهین

پرنده‌ای شکاری و عظیم الجثه

شب لرز

پرنده‌ای که هنگام نشستن روی زمین حرکاتی شبیه به لرز تب داران دارد.

شلخت š∂l∂xt

نام محلی غاز است که در شب‌های پاییز به طور دسته جمعی پرواز می‌کنند.

شل خونیه š∂l. xoyn∂

پرنده‌ای صحرایی شبیه خوتکا که کنار آب گیرها زندگی می‌کند و از کرم تغذیه می‌کند و پاهای شل و ول دارد.

شل مرکه š∂l.m∂rk∂

پرنده‌ی صحرایی خاکستری رنگ که مانند شل‌ها راه می‌رود. نام دیگرش شال تسبیح است.

شیب زنه Šib.z∂n∂

پرنده‌ای شبیه بلدرچین که صدای خوشی دارد و برای آوازش در قفس نگهداری می‌شود.

عقاب

پرنده‌ای شکاری

علی بالا

پرنده‌ای آبی گوشت خوار که از بین ماهیان، ماهی سیم را بیشتر دوست دارد.

قوش (آلغ)

پرنده‌ی معروف  شکاری

قره قوش

قوش صحرایی درشت هیکل که پرندگان بزرگ جثه را شکار می‌کند.

قرقی

پرنده‌ی شکاری چابک از نوع واشک.

کاکایی kâkai

پرنده‌ی آبی کرم خوار که در خانه‌ها برای از بین بردن کرم زمین نگهداری می‌شود.

کاکلی kâkuli

پرنده صحرایی ریز و کاکل دار که چکاوک نامیده می‌شود.

کالگن kâl∂g∂n

نام محلی قو است که در سرمای سخت روسیه به سواحل جنوبی دریای خزر کوچ می‌کند و پرهای گران قیمت دارد.

کبک

پرنده‌ی معروف و خوش گوشت.

کرکس

پرنده‌ای لاشخور

کشکرت k∂š k∂r∂t (زاغ)

پرنده‌ای که از تخم پرندگان دیگر تغذیه می‌کند، حشرات، دانه و میوه درختان را هم می‌خورد، لانه‌اش را در بالای درخت با خار محصور می‌کند.

 کفات k∂fat (ابیا)

پرنده‌ای صحرایی شبیه‌ی سار.

کلاچ k∂lâč

کلاغ

کلاچ سیتی k∂lâč . seyti

نوعی سار به درشتی کلاغ.

کلکاپیس kolkâpis

نوعی  بلبل

کوتر

کبوتر که انواع خانگی دارد.

کوتر کوهی

نام محلی فاخته است.

کوره قوقو kur∂.ququ

نام محلی جغد

کولی خوره kuli. xor∂

پرنده‌ی آبی نوک دراز که غذایش ماهیان ریز است. به آن مرغ سقا نیز گفته می‌شود.

کومرغ

نام محلی دراج

کوکوتی تی kuku.titi

نوعی پرنده‌ی آبی گوشت خوار.

کوکلاچ kok∂lač

نام محلی سبز قبا

گپر g∂pr

پرنده‌ی چاق خاکستری خالدار که قدری بزرگ تر از گنجشک و نوکش دراز است.

 گیزگیز giz giz

پرنده‌ی آبی به رنگ‌های مختلف و غالباً سفید با نوک نسبتاً دراز و باریک که از کرم زمین تغذیه می‌کند.

گیلار gilar

پرنده‌ای دریایی شبیه‌ی اردک و به همان جثه.

گیلان شاه gilân šâ

پرنده‌ای که کنار آب زندگی می‌کند و خواندنش را نشانه‌ی خرابی هوا و ریزش باران می‌دانند، منقارش دراز و خمیده و پرش خاکستری است.

مرغ روسی

نام محلی بوقلمون است و علت این تسمیه به این جهت است که گویا نخستین بار از بادکوبه به گیلان آورده شده است.

موس mus

نوعی گنجشک

موس موسه mus. mus∂

پرنده‌ی صحرایی بزرگتر از موس

واشک vâs∂k

پرنده‌ی صحرایی و تیزپر که کبوتر شکار می کند.

هفرنگ kâfr∂ng

پرنده‌ای کوچک با الوان متعدد زیبا.

هوبره hub∂r∂

پرنده‌ی بزرگ جثه که همه جا به همین نام شهرت دارد.

نام پرندگان در زبان گیلگی

انواع ماکیان محلی شامل: مرغ، خروس، اردک، بوقلمون، غاز برای مصرف خانگی و فروش پرورش داده می‌شود.

انواع چارپایان مثل: اسب، گاو، ورزا، گاومیش نیز نگهداری می‌شود.

انواع سگ‌ها و گربه‌ها، جانوران آبی مثل: شنگ، ماهی و …

خزندگان: مار، قورباغه، خرچنگ و … دیده می‌شود.

پایان پیام