پایگاه خبری گلونی، سیدرضا شکراللهی: برخی واژه‌ها هستند در فارسی که صورتی غریب دارند و تلفظی آهنگین و شیرین. مثل همین کلنجار که هم خودمان به کار می‌بریم،
هم پدران‌مان. عقب‌تر اگر برویم، از آن واژه‌ها ست که پدرانِ پدران‌مان هم به کار می‌برده‌اند.
هرچند، در گویش تهرانی امروز می‌گوییم کَلَنجار به فتح کاف و لام، و آباء و اجدادمان می‌گفتند کِلِنجار به کسر کاف و لام یا حتا کالِنجار. و هرچند، در برخی گویش‌ها از جمله در جنوب ایران، صورتِ دیگری از آن را استفاده می‌کنند و می‌گویند کِرِنجال. کمی این ورتر یا شاید هم آن ورتر به آن کِلِنجک یا کُلَنجک هم می‌گویند. همه‌ی این صورت‌ها یک معنا بیشتر ندارد: خرچنگ.
البته لرها آن را برای عنکبوت هم به کار می‌برند. مثلاً لرهای بختیاری‌ها ضرب‌المثل شیرینی دارند از این قرار: «وِ کرنجال گودِن سی چی خل‌خل راه اِری، گو جوونیه و هزار چم و خم.» یعنی به عنکبوت گفتند چرا کج‌کج راه می‌روی، گفت جوانی ست و هزار چم و خم!
دو مفهوم فعل ترکیبی «کلنجار رفتن» را به نقل از دهخدا (البته خلاصه‌شده) بخوانید:
کلنجار رفتن با کسی یا چیزی؛ با حرکاتی بسیار، کاری کم کردن چون خرچنگ در شنا یا رفتن بر زمین. سر و کله زدن. ور رفتن با چیزی یا کسی. دست به یقه شدن. گلاویز شدن. درگیر شدن با کسی.
پس یکی همان گلاویز و درگیر شدن با کسی ست. دیگری هم همان خرچنگ‌کاریِ ما ست.
برای مثال هزار جور تقلا می‌کنیم و خودمان را به در و دیوار می‌زنیم و جد و آباء همه را پیش چشم‌شان می‌آوریم و آخرش، مثلاً بعد از چهار سال یا هشت سال، از پس سفت کردنِ یک پیچ هم برنمی‌آییم و می‌زنیم باقی پیچ‌ها را هم هرز می‌کنیم و تحویل می‌دهیم به نفر بعد.
درباره ریشه کلنجار
در باره‌ی ریشه‌ی واژه‌ی «کلنجار» روایتی هم ثبت و ضبط است که دکتر علی‌اشرف صادقی آن را در کتاب «مسائل تاریخی زبان فارسی» آورده. آن را هم این جا می‌آورم تا از «کلنجار» چیزی مهم ناگفته نماند.
«می‌دانیم که کنیه‌ی چند تن از پادشاهان دیلمی «ابوکالنجار» بوده است که یکی از آن‌ها مرزبان پسر عضدالدوله است.
کالنجار را بعضی مورخان مانند ابن‌اثیر به شکل کالیجار ضبط کرده‌اند. کالیجار صورت دیگری از کارزار فارسی و کاریزار پهلوی ست و بنابر این ابوکالیجار معادل ابوحرب عربی ست. صورت دیگر کالنجار، کالنجر است که ابوریحان بیرونی در آثار‌الباقیه ضبط کرده است. این ضبط‌ها نشان می‌دهد که این نام در قدیم به هر سه صورت مذکور متداول بوده است.»
پایان پیام
برای اطلاعات بیشتر مزخرفات فارسی نوشته رضا شکراللهی را بخوانید: