کارنامه‌ی سازمان محیط زیست از زبان ابتکار
اکنون که یک سال را پشت سر می‌گذاریم و وارد سال جدید می‌شویم این سنت خوبی است که به مروری بر گذشته داشته باشیم و چشم‌انداز خود را برای سال جدید ترسیم کنیم.
به گزارش پایگاه خبری گلونی، معصومه ابتکار معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در ویژه‌نامه نوروزی شرق نوشت: اکنون که یک سال را پشت سر می‌گذاریم و وارد سال جدید می‌شویم این سنت خوبی است که به مروری بر گذشته داشته باشیم و چشم‌انداز خود را برای سال جدید ترسیم کنیم.
کارنامه‌ی سازمان محیط زیست
سال ۱۳۹۴ برای محیط زیست سال مهمی از ابعاد جهانی و ملی تلقی می‌شود. برخی سال ۲۰۱۵ مصادف با سال ۹۴ را سال محیط زیست نامیدند. زیرا در این سال علاوه بر تصویب اهداف جهانی توسعه پایدار تا ۲۰۳۰ در نیویورک، اهداف مقابله با تغییر اقلیم نیز تحت عنوان توافق پاریس نهایی و جامعه جهانی اراده‌ای مشترک را در این موضوع به نمایش گذاشت.
ایران عزیز نیز در سال ۹۴ رویدادهای بسیار مهمی را شاهد بود که مهم‌ترین آنها ابلاغ ۱۵ بند سیاست کلی نظام در موضوع محیط زیست به شمار می‌رود. این سیاست‌ها پشتوانه محکمی برای حفاظت از محیط زیست شکننده کشور است. همچنین در تهیه و تدوین برنامه ششم توسعه ده‌ها ساعت در کمیته‌ها و کارگروه‌های فرابخشی، مسئولین سطح عالی، میانی و کارشناسان تلاش کردند تا این برنامه با فصل‌های بخشی و فرابخشی محیط زیست به تصویب رسید.
در کنار این برنامه، لوایح چهارگانه هوا، خاک، آب و ارزیابی زیست محیطی که بعضا از سال قبل به مجلس شورای اسلامی تقدیم شده بودند، برای تصویب مورد پیگیری قرار گرفتند. این لوایح اگر چه هنوز در نوبت هستند، اما مواردی مانند الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به پروتکل کنوانسیون پیشگیری از آلودگی‌های دریایی ناشی از تخلیه پسماند و سایر مواد آلاینده، پروتکل حفاظت از دریای خزر در برابر آلودگی‌های ناشی از منابع و فعالیت‌های مستقر در خشکی، کنوانسیون بین‌المللی مینی ماتا در مورد حذف جیوه و اصلاح کنوانسیون بازل در خصوص کنترل انتقال برون مرزی مواد زائد و زیان بخش و دفع آنها به تصویب مجلس رسید.
سال ۹۴ به جهت ارایه گزارش وضعیت محیط زیست در موضوعات کلی و خاص، سال پر کاری بود. سومین گزارش وضعیت محیط زیست کشور (SOE) پس از وقفه‌ای هشت ساله با کارشناسی های مبسوط بین بخشی و بین دستگاهی به عنوان سومین گزارش وضعیت محیط زیست ایران منتشر شد. گزارش‌های اول و دوم در سال های ۸۲ و ۸۳ انتشار یافته و سپس مسکوت مانده بود. همچنین کارنامه عملکرد زیست محیطی دستگاه‌های اجرایی دولتی نیز احصاء و انتشار یافت. در سال ۹۴ ضمن پیگیری مصوبه اردیبهشت ۹۳ دولت در مورد کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرهای کشور، مصوبات دیگری برای ارتقای استانداردهای خودرو و حدود مجاز خروجی‌های صنعت به تصویب رسید.
سال ۹۴ برای مناطق تحت مدیریت سازمان به جهت کلید خوردن برخی مطالعات جامع و تفضیلی مناطق، تامین منابع اعتباری در استان‌ها و عملیاتی شدن تعدادی از این مطالعات با همکاری جوامع محلی، اهمیت زیادی داشت. همچنین توجه خاص دولت به موضوع تالاب‌ها مانند تلاش برای ادامه آبگیری تالاب هورالعظیم، رسیدن آب به تالاب گاوخونی بعد از ده سال، تداوم برداشتن موانع ورود آب به هامون، عملیاتی شدن برنامه نجات تالاب انزلی ادامه یافت. بسیاری از این برنامه‌ها همراه با بارندگی‌های نسبتا خوب سال ۹۴ توانست حداقل در مقاطعی به آبگیری تالاب های خشک پس از چندین منجر شود.
برنامه های احیای دریاچه ارومیه نیز با جدیت دنبال شد و با رهاسازی حق آبه از سد بوکان، لایروبی رودخانه‌ها، اجرای طرح آموزش و جلب مشارکت مردم برای اصلاح الگوی کشت شاهد افزایش تراز این دریاچه بیش از هر زمان در ده سال اخیر بوده ایم. طی سالی که گذشت در برخی بخش‌های خشک شده که احتمال بروز طوفان شن و ماسه وجود داشت نهال‌کاری صورت گرفت و پیگیری‌ها و تذکرات متعددی نیز در مورد جاده میان‌گذر و سایر موارد داده شد.
همچنین در سال ۹۴ موضوع آلودگی رودخانه‌ها تحت توجه بوده و دو جلسه شورای‌عالی آب ویژه برنامه نجات کارون برگزار شد. اقدامات برای احیاء رودخانه کشف رود در خراسان، تامین حق آبه زاینده رود عملیاتی شد و دو طرح جنجالی انتقال آب با عناوین سبزکوه و بهشت‌آباد از سال قبل کماکان متوقف ماند و موکول به تایید ارزیابی زیست محیطی شد.
اما فرآیند ارزیابی زیست محیطی که به طور جدی نیازمند بازنگری بود، با ضریب بالایی از دقت و نظارت اصلاح و برای کلیه طرح‌های عمرانی کشور طی سال ۹۴ به اجرا گذاشته شد.
در این سال ضمن تداوم ممنوعیت شکار برای چهارپایان، سازمان حمایت از گونه‌های در معرض تهدیدی مانند یوزپلنگ آسیایی، خرس سیاه و پرندگان را در برنامه‌های خود به اجرا گذاشت.
توجه به جایگاه و معیشت محیط‌بانان با تصویب سقف سه هزار امتیاز سختی کار و تحقق آن در اکثر استان‌های کشور گامی در جهت بهبود معیشت محیط‌بانان بعد از گذشت حدود یک دهه بوده است. علاوه بر آن برگزاری مراسم عزتمند روز محیط‌بان همراه بیعت با بنیان‌گزار انقلاب و پیگیری و رسیدگی حقوقی به امور محیط‌بانان به نحوی که خطر ناشی از احکام قصاص به حداقل رسید.
از برنامه‌های سازمان در سال ۹۴ و در تداوم دو سال گذشته مقابله با زمین‌خواری و بازپس‌گیری زمین های مناطق حفاظت شده بود که در مناطقی مانند ورجین و لواسانات در استان تهران و میان‌کاله در مازندران به اوج خود رسید.
در سال ۹۴، پایش هوشمند مناطق تحت مدیریت سازمان گسترش یافته به نحوی که مناطقی مانند پارک ملی کلاه قاضی در استان اصفهان به طور کامل تحت پوشش دوربین‌های هوشمند قرار گرفته و اطلاعات آن برای محیط‌بانان و ادارات کل قابل رصد شده است.
همچنین شبکه پایش صنایع کشور از طریق پایش برخط و خود اظهاری با ابلاغ دستورالعمل و آیین‌نامه‌های جدید تقویت شده و تغییر و تحول در تعامل سازمان با سیصد آزمایشگاه معتمد برای افزایش کارآیی، صحت و دقت آزمایش‌ها با همکاری سازمان ملی استاندارد صورت گرفته است.
به منظور توسعه همکاری‌های بین‌المللی در سال ۹۴، شش تفاهم‌نامه بین‌المللی و دو جانبه به امضا رسیده که از جمله آنها با کنوانسیون رامسر برای تقویت مرکز منطقه‌ای و معاضدت فنی و اجرایی به منظور احیای تالاب‌های کشور به ویژه گاوخونی بوده است.
تلاش‌های بین‌المللی در سالی که گذشت موجب شد تا حضور تاثیرگذار ایران در مذاکرات کاپ ۲۱ طی سفر ریاست محترم جمهوری به فرانسه به طور مکرر از سوی رییس جمهور و مقامات فرانسوی مورد تقدیر قرار گیرد. کشورمان در جریان مذاکرات برای تفاهم‌نامه پاریس و تنظیم و اعلام به موقع مشارکت خود برای برنامه اقتصاد کم کربن (به میزان ۴ درصد کاهش انتشار غیرمشروط و ۸ درصد مشروط به رفع تحریم‌ها) حرکت موفقیت‌آمیزی داشت.
در چارچوب همکاری‌های بین‌المللی دست کم ۱۲ دوره آموزشی و مشورتی بین‌المللی و دو جانبه در سال ۹۴ برای ارتقا سطح دانش و تجربه کارشناسان و مدیران سازمان برگزار شد. این فعالیت آموزشی البته جدا از اقداماتی در سطح داخلی و ملی مانند همکاری با وزارت آموزش و پرورش در زمینه‌های مختلف از جمله ایجاد مدارس محیط زیستی و رسانه ملی برای آموزش‌های غیررسمی بوده است.
در سال ۹۴ همچنین صندوق ملی محیط زیست با پشتوانه همکاری‌های ملی و بین‌المللی راه‌اندازی شد و گام‌های نخست خود را به عنوان شتاب‌دهنده فناوری‌های سبز برداشت.
جلب حمایت جوامع محلی برای حفاظت از محیط زیست امسال در برنامه ادارات کل حفاظت محیط زیست استان‌ها بیش از پیش مورد توجه بوده و با همکاری سمن‌های محیط زیستی شاهد ارتباط گسترده‌تر میان مردم و بدنه دولتی در این زمینه بوده‌ایم. یکی از کارهای موفق در سالی که گذشت نشر و بسط آگاهی‌های زیست محیطی بین ورزشکاران و انتخاب نمادهایی از حیات وحش برای فدراسیون‌های ورزشی بود.
موارد بالا اهم اقداماتی بوده که در سال ۹۴ تحقق یافته و بر همین روال امید است بتوانیم در سال ۹۵ که دوره پسا تحریم به شمار می‌رود، چشم‌انداز مناسبی را ترسیم کنیم. در این دوره فرصت‌های فراوانی برای به کارگیری فناوری‌های نوین و سبز فراهم خواهد شد.
سازمان حفاظت محیط زیست در سال ۹۵ برای توان‌افزایی کارکنان و مدیران خود و ارتقاء سطح آموزش تخصصی آنها تلاش می‌کند و این امر علاوه بر توجه به بهبود وضعیت معیشت ایشان خواهد بود.
در سال جدید برای عملیاتی شدن سیاست های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری با نقشه راهی روشن تلاش خواهد شد. همچنین موضوع کاهش آلودگی هوای شهرهای بزرگ علاوه بر هفت کلانشهر با جدیت و مدیریت منسجم و نظارت سازمان حفاظت محیط زیست دنبال می‌شود. برخی مراکز استان‌ها مکلف به ارایه برنامه‌های خود خواهند بود تا تعداد شهرهای دارای برنامه کاهش آلودگی هوا به حدود ۲۰ شهر برسد.
برنامه احیای و مدیریت تالاب‌های کشور با همکاری جوامع محلی و روستاییان و سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی با جدیت دنبال خواهد شد. همچنین مقابله با گردوغبار نیز با تدوین و نهایی شدن برنامه‌های استان‌ها و شناسایی کانون‌ها در دستور کار سازمان جنگل‌ها و مراتع و ستاد ملی قرار خواهد گرفت. چنانچه حفاظت از جنگل‌های طبیعی هیرکانی و زاگرس با توسعه واردات چوب و کنترل و نظارت دقیق بر مصارف واحدهای صنعتی، توقف بهره‌برداری تجاری و اجرای مصوبات دولت پیگیری خواهد شد.
در سال ۹۵ برنامه‌های حفاظت از حیات وحش و تنوع زیستی با اولویت حفظ زیستگاه‌ها و کاهش مخاطرات مورد توجه ویژه خواهد بود و هماهنگی فرابخشی استمرار می‌یابد تا دستگاه‌های مسئول هر کدام برنامه‌ها و مسئولیت‌های خود را در این زمینه‌ها ایفا کنند. در بخش محیط زیست انسانی هم نظارت دقیق‌تر بر اجرای نتایج ارزیابی‌ها و پایش‌های گسترده زیست محیطی با همکاری آزمایشگاه‌های معتمد برای اخذ جرایم و عوارض زیست محیطی دنبال خواهد شد.
برنامه‌های آموزشی و فرهنگ‌سازی از ارتقاء سطح اطلاعات دانش آموزان و معلمان، جلب مشارکت آنان در برنامه‌های داوطلبانه و در قالب تشکل‌های دانش آموزی تا برگزاری پنجمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم سبز پس از یک دهه توقف، برگزاری دومین اجلاس بین‌المللی محیط زیست، فرهنگ و دین به عنوان یک گفت گوی بین فرهنگی برای توسعه پایدار بین رهبران ادیان الهی و برای پیشبرد همدلی و صلح با حمایت برنامه محیط زیست ملل متحد و یونسکو دنبال خواهد شد.
در این میان توسعه کمی و کیفی سازمان های مردم نهاد و شبکه‌سازی فعالیت های محیط زیستی داوطلبانه با همت فعالین این عرصه و حمایت سازمان مورد پیگیری خواهد بود.
از سوی دیگر برای پیشبرد اقتصاد سبز از طریق قوانین و مقررات مانند مالیات سبز و توسعه مشاغل مرتبط با محیط زیست در هماهنگی با وزارت کار و امور اجتماعی تلاش خواهیم کرد. تقویت صندوق ملی محیط زیست همچنان در دستور کار است و همکاری‌های دوجانبه و بین‌المللی در ابعاد مختلف به خصوص برای مهار گردوغبار با توجه به قطعنامه اخیر مجمع عمومی سازمان ملل در مورد مقابله با این پدیده ادامه می‌یابد. بسیاری از تفاهم‌نامه‌های دوجانبه با کشورهای مختلف نیز عملیاتی خواهد شد.
برنامه احیای دریاچه ارومیه و اخذ حق‌آبه تالاب‌ها براساس بخشنامه وزیر نیرو در سال ۹۴ دنبال و برای همکاری‌های منطقه‌ای به ویژه در مورد خزر، خلیج فارس و دریای عمان تلاش بیشتری انجام می‌گیرد.
در این حال روشن است که تعامل با قوای مختلف مانند مجلس شورای اسلامی و قوه قضاییه در سال جدید می‌بایست تقویت می‌شود. برگزاری اجلاس حقوق محیط زیست البته زمینه را برای بسط همکاری‌های بیشتر قوه قضایی فراهم خواهد کرد.
همچنین همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی به عنوان پشتوانه علمی حرکت سازمان در سال ۹۵ بیشتر مد نظر خواهد بود و در عرصه هنر و ورزش نیز برنامه‌های سال قبل تا رسیدن به نتایج لازم دنبال خواهد شد.
اصلاح الگوی کشت و آبیاری نوین اگر چه فعالیت اصلی وزارت جهاد کشاورزی است، اما ترویج آموزش‌های کشاورزی پایدار و سازگار با تغییر اقلیم مد نظر سازمان خواهد بود. چنانچه برای اجرایی ساختن برنامه اقتصاد کم کربن و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و بهینه‌سازی مصرف انرژی علاوه بر ساز و کارهای اجرایی و اقتصادی از جریان‌سازی اجتماعی مانند آنچه در چالش ۱۸ درجه عنوان شد، مدد خواهیم گرفت.
امیدواریم در سال جدید شاهد تصویب هر چه سریع تر لوایح چهارگانه تالاب‌ها، ارزیابی زیست محیطی، خاک و هوای پاک باشیم و به همین منظور تلاش جدید خواهیم داشت.
پایان پیام