صدای شرشر آب در حوالی بزرگ‌ترین تالاب لرستان، این بار حس خوبی با خود به همراه ندارد، آبشار کوچکی که به‌زحمت خود را به رودخانه می‌رساند حکایت تلخی با خود به همراه دارد، در بالادست رگ‌های تالاب را زده‌اند و حالا این آب، شیره جان ازدست‌رفته «گری بلمک» است.
به گزارش پایگاه خبری گلونی، مایه حیات بزرگ‌ترین تالاب لرستان با زهکشی منتقل می‌شود تا دست‌هایش برای کشت اهالی منطقه خالی شود، می‌گویند باید اول آب تالاب را گرفت و بعد هکتار هکتار خاک مردابی تالاب را زیر کشت برد، سال‌هاست «گری بلمک» زیر کشت می‌رود، هرروز دست‌هایش خالی‌تر می‌شود و نگاهش بی‌رمق‌تر.
حکایت گری بلمک کمی آن‌طرف در بیشه دالان دوباره تکرار می‌شود، بیشه دالان هم جای کشت کوجه فرنگی شده، جایی که میزبان پرندگان مهاجر و بومی بود و برای گذران روزگارشان پناه‌گاهی یافته بودند اما حالا سال‌هاست که بخشی از تالاب به تصرف فرنگی‌ها، آن‌هم از نوع «گوجه» اش درآمده است.
اینجا فرقی نمی‌کند، «گری بلمک» باشی با لقب بزرگ‌ترین تالاب لرستان، یا «بیشه دالان» با پسوند مأمن حیات‌وحش بروجرد، هرچه که باشی دست‌هایی به همت نابودی‌ات از آستین بیرون می‌آید، یکجا می‌شوی مزرعه و جایی دیگر محل پرورش صیفی‌جات، مهم آن است که دیگر خودت نیستی، خالی می‌شوی، از آب، از حیات، از پناهگاه بودن و دیگر تالاب نیستی.
تغییر کاربری تالاب‌ها به مزرعه
تالاب‌های استان لرستان ازجمله تالاب‌های یازده‌گانه معروف پلدختر بر روی آهک‌های خردشده لنداسلاید سیمره قرار دارند که حدود ۱۰ تا ۱۱ هزار سال پیش ایجادشده‌اند، تالاب‌هایی ۱۱ هزارساله‌ای که این روزها در معرض انقراض قرارگرفته‌اند.
کارشناس اداره کل محیط‌زیست استان لرستان در این رابطه به اهمیت تالاب‌های استان لرستان اشاره می‌کند و می‌گوید: زیستگاهی برای حیات‌وحش، مکانی برای تفرج انسان‌ها، تأمین منابع غذایی جوامع، تغذیه منابع زیرزمینی، کاهش قدرت تخریب سیلاب‌ها و …تنها بخشی از مزایای تالاب‌ها محسوب می‌شود.
امیری در مورد وضعیت نگران‌کننده برخی تالاب‌های لرستان هم اضافه می‌کند: از مهم‌ترین تهدیدات برای تالاب‌های استان لرستان خشک‌سالی، تغییر کاربری اراضی در سطح حوزه آبریز و درون خود تالاب، آتش‌سوزی‌ها، چرای بی‌رویه و … است.
این کارشناس محیط‌زیست برای حرف‌هایش هم شاهد مثال می‌آورد تا به وضعیت تالاب «گری بلمک» در استان لرستان و تبدیل آن به زمین‌های کشاورزی اشاره کند و بگوید: متأسفانه حفر کانال در این تالاب موجب زهکشی و انتقال آب تالاب شده و برخی از مردم محلی با این اقدام تالاب را تبدیل به زمین زراعی کرده‌اند.
بخش زیادی از تالاب‌های لرستان از دست رفت
مهرداد فتحی بیرانوند مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست لرستان نیز در رابطه با وضعیت تالاب‌های استان لرستان می‌گوید: در این استان ۱۴ مورد تالاب وجود داشته که این تالاب‌ها در شهرستان‌های پلدختر، بروجرد و دورود قرار دارند.
وی با یادآوری اینکه متأسفانه تغییر کاربری‌هایی در سطح تالاب‌های استان صورت گرفته است ادامه می‌دهد: بخش زیادی از تالاب‌های استان به اراضی کشاورزی تبدیل‌شده است.
وعده ارتقای سطح حفاظت
مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست لرستان از ارتقای سطح حفاظت تالاب‌ها هم‌سخن می‌گوید تا از تبدیل تالاب‌های پلدختر به منطقه حفاظت‌شده خبر دهد.
فتحی بیرانوند ادامه می‌دهد: تهیه نقشه و مستندات لازم برای ارتقای سطح حفاظت تالاب‌های «تنور در» و تالاب «بیشه دالان» به منطقه شکار و صید ممنوع نیز در دستور کار قرارگرفته شده است.
وی یادآور می‌شود: بناشده که یک اکیپ کارشناسی از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور برای احیا و جلوگیری از تغییر کاربری تالاب‌ها به لرستان سفرکرده و اعتبارات لازم در این خصوص به استان تخصیص داده شود.
اجرای تفاهم‌نامه یک‌هفته‌ای ۳ سال طول کشید
راهکارهای احیای تالاب گری بلمک پلدختر کاملاً روشن و واضح است و پس از گذشت سال‌ها از تغییر کاربری این تالاب همگان بر صورت‌مسئله و پاسخ آن واقف هستند، حال زمان آن رسیده که برای اجرایی شدن این راهکارها گام‌های عملیاتی‌تری برداشته شود.
پیش‌ازاین در سال ۹۱ در نشست مشترکی که میان همه ذی‌نفعان در این زمینه در محل فرمانداری پلدختر برگزار شد تصمیماتی برای احیای این تالاب گرفته شد که این تصمیمات نیز در محاق فرورفت.
در این نشست که رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان لرستان، نمایندگان و معاونین ادارات آب منطقه‌ای، امور عشایری، میراث فرهنگی، منابع طبیعی، دهیاران و نمایندگان کشاورزان روستاهای ولی‌عصر و گری بلمک حضور داشتند تفاهم‌نامه‌ای بین دستگاه‌های مرتبط برای ساماندهی تالاب «گری بلمک» منعقد و مقرر شد ظرف مدت‌زمان یک هفته این تفاهم‌نامه توسط کشاورزان و ذی‌نفعان و ادارات عضو موردبررسی قرارگرفته و نظرات خود را در این زمینه اعلام کنند.
از مرگ تدریجی گری بلمک تا گوجه‌کاری در بیشه دالان
این نگرانی‌ها از وضعیت رو به وخامت برخی اکوسیستم‌های طبیعی در لرستان به‌ویژه تالاب‌ها لزوم توجه جدی‌تر و بیشتر مسئولان امر برای احیای این عرصه‌های طبیعی روشن‌تر می‌سازد.
تالاب «گری بلمک» به‌عنوان بزرگ‌ترین تالاب لرستان پیش از تغییر کاربری به اراضی کشاورزی بیش از ۶۰۰ هکتار مساحت داشته است و در حال حاضر با مرگ تدریجی این تالاب به گفته کارشناسان کمتر از یک‌پنجم وسعت آن قابلیت احیا شدن دارد.
کانون‌های بالقوه گردوغبار
کارشناسان محیط‌زیست در این زمینه می‌گویند که خشک شدن هر تالاب به مرگ اقتصادی منطقه ختم خواهد شد. به‌طوری‌که استمرار وضعیت کنونی تالاب‌های لرستان و از میان رفتن این عرصه‌های طبیعی نتیجه‌ای جز تولد کانون‌های جدید ریزگردها ندارد.
فعالان در این زمینه نیز شاهد مثال می‌آورند و یادآور می‌شوند: کافی است تا نگاهی به کشور همسایه خود بیندازیم خواهیم دید که تعداد کانون‌های گردوغبار در کشور عراق از ۶ عدد در سال ۶۸ به ۲۰۲ عدد در سال ۸۷ رسیده است. این امر نتیجه از بین رفتن تالاب‌ها و رودخانه‌های این کشور به دلایلی همچون توسعه اراضی کشاورزی و… است.
با این تفاسیر به نظر می‌رسد تولد چشمه‌های تولیدکننده گرد و غبار در کشوری همچون عراق نشان‌دهنده این موضوع است که اگر به وزن ملاحظات زیست‌محیطی توجه نکنیم با مشکلات بسیار پیچیده‌ای روبرو خواهیم شد که کنترل آن‌ها بسیار سخت و زمان‌بر خواهد بود.
استان لرستان نیز با دارا بودن ۱۴ تالاب نیازمند توجه جدی‌تر مسئولان امر در سطح ملی است چراکه این ظرفیت از یک‌سو فرصت و از سوی دیگر تهدیدی جدی تلقی می‌شود. فرصت به لحاظ اهمیت طبیعی این اکوسیستم‌ها در تعدیل شرایط آب و هوایی و زیستی منطقه غرب کشور و تهدید ازآن‌جهت که در صورت استمرار روند خشک شدن این تالاب‌ها، لرستان به‌صورت بالقوه شرایط میزبانی ۱۴ کانون جدید گردوغبار را دارا است.
خطر خشکی تالاب‌های لرستان برای غرب کشور
استان لرستان در حال حاضر باوجود هجوم هرساله ریز گردها یک‌سوم روزهای سال آلوده است، حال تصور کنید با ظهور کانون‌های جدید گردوغبار داخلی چه بر سر بام طبیعت ایران و قلب زاگرس خواهد آمد؛ استانی که به لحاظ قرارگیری در زاگرس مرکزی در صورت هرگونه تهدید طبیعی و تغییرات در اکوسیستم سایر مناطق زاگرس را از مخاطرات خود بی نصیب نخواهد گذاشت.
با این تفاسیر به نظر می‌رسد پیگیری متولیان امر و مسئولان باید از سطح شعار، ارائه راهکار و نامه‌نگاری فراتر رفته و گام‌های عملیاتی برداشته شود تا دست‌کم در یک برنامه زمانی مدت‌دار شاهد احیای تالاب‌هایی باشیم که اگر امروز به فریاد آن‌ها نرسیم تبعات ناشی از خشکی این اکوسیستم‌های آبی و تبدیل آن‌ها به اراضی بایر روزی دامن لرستان و غرب کشور را خواهد گرفت.
پایان پیام
