موسیقی لرستان و ساختار ترانه‌ها و ملودی‌های لری

موسیقی لرستان و ساختار ترانه‌ها و ملودی‌های لری

‌به گزارش پایگاه خبری گلونی، رضا پرویززاده در نخستین نشست تخصصی گلونی گفت: موضوعی که امروز می‌خواهم در مورد آن صحبت کنم، روش‌های رایج ساخت ملودی  و ترانه در موسیقی لرستان و به طور مشخص در پنجاه سال اخیر است.

ترانه‌هائی که در این سال‌ها از طریق آلبوم‌ها، اجراهای زنده (کنسرت) و رادیو و تلویزیون منتشر شده‌اند.

لرستان از مناطق مختلف چون جمله لک‌نشین، لرهای مرکزی، بالاگریوه و بختیاری‌نشین تشکیل شده است. ترانه‌ها و ملودی‌های لک، لرهای مرکزی و بالاگریوه، با وجود تفاوت، نزدیکی بیشتری با هم دارند. بنابراین، موسیقی بختیاری را که حوزه‌ی وسیع‌تر آن خارج لرستان است، از این بحث کنار می‌گذاریم.

از یک منظر، این ترانه‌ها را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد؛ ترانه‌هائی که از گذشته‌های دور به صورت شفاهی و نسل به نسل به امروز رسیده‌اند مانند هیوله، قدم خیر، بزران، و نظایر آنها که آهنگسازان یا سازندگان آنها شناخته شده نیستند و دیگر ترانه‌هائی که توسط آهنگسازان معاصر ساخته شده‌اند مانند ترانه‌ی امید جونم به آهنگسازی محمود مدیری، برف پیری به آهنگسازی زعفری، گلاره با آهنگسازی حامد فیضیان و …. ترانه‌های دسته‌ی اول بسیار محدود و معدود هستند، اما ترانه‌های دسته دوم، تا امروز رو به افزایش است و امروزه آهنگسازان جوانی در لرستان در حال ساخت آهنگ و ترانه و تولید آلبوم‌های موسیقی هستند.

موسیقی لرستان و ساختار ترانه‌ها و ملودی‌های لری

اما در ترانه‌ها و ملودی‌های اخیر، چه ویژگی‌هائی آهنگسازانه وجود دارد؟ آهنگسازان امروز موسیقی لرستان، چه تکنیک‌ها و شیوه‌هائی برای آهنگسازی و ملودی‌پردازی به کار می‌گیرند؟

به نظر می‌رسد که امروزه به چهار شیوه‌ی رایج در موسیقی لرستان ترانه‌سازی می‌شود؛ که عبارتند از:

۱: گرته‌برداری از ملودی‌های موسیقی‌های فرهنگ‌های غیربومی با کلام لری. در این حالت، ملودی را عیناً، از موسیقی فرهنگ‌های دیگر، از جمله ترک، کرد، مازندرانی اخذ کرده وبا کلام لری اجرا می‌کنند؛ مانند اجرای ترانه کریشیم با کلام لری توسط پیرولی کریمی.

۲: انتقال ملودی‌های لری به ساختارهای اجرائی (مُدهای) غیربومی. مانند ترانه‌ی کله‌باد در آلبومی موسوم به همین نام، به آهنگسازی علی اکبر شکارچی، که ملودی کوچکله شیرازی (کشکله شیرازی) را در پرده‌های شبیه شور موسیقی دستگاهی اجرا کرده‌اند.

۳: ساخت ملودی‌های جدید در ساختارهای اجرائی غیربومی. در این نوع ملودی‌ها، معمولا از مختصات و ویژگی‌های موسیقائی ترانه‌های لری هیچ اثری نیست. ترانه‌ی بسیار زیبای “امید جونم” در نوا به آهنگسازی محمود مدیری، از این نوع محسوب می‌شود. در این نوع ترانه‌ها، اگر کلام را از موسیقی حذف کنیم، به هیچ روی نمی‌توانیم آن را موسیقی لری بدانیم.

۴: ساخت ملودی با بکارگیری مصالح موسیقائی بومی. این نوع ترانه‌ها و ملودی‌ها ویژگی‌های بیشتری از موسیقی لری را در خود دارند. و گاهی تمام ساختار خود را اعم از گردش ملودی، ریتم ملودی، ریتم کوبه‌ای و ساختار اجرائی از موسیقی لری و از ترانه‌های بومی دسته‌ی اول که قبلا معرفی شد، وام می‌گیرند. مسلما برای استفاده از این شیوه، باید شناخت خود را از ملودی‌های قدیمی بالا ببریم. آنها را تجزیه و تحلیل کنیم. اطلاعات به دست آمده را در ترکیب‌های جدید به کار بگیریم.

از میان چهار روش فوق، روش چهارم، به شرط شناخت دقیق ملودی‌های قدیمی، راهی را فراروی آهنگسازان می‌گذارد که ملودی‌هائی با ویژگی‌های موسیقی لری بسازند. با رواج بیش از حد و استفاده افراطی سه روش اول، منجر به تضعیف و چه بسا از بین رفتن هویت موسیقی لری شود.

حال برای نمونه ملاحظه می‌کنید که چگونه با استفاده از خصلت موسیقائی یک ترانه‌ی قدیمی مانند ترانه‌ی سوزه سوزه، وتنها با یک جابجائی ساده، می‌توان ترانه‌ای جدیدی را خلق کرد.

پایان پیام