زاویه دید ما برای این نمایش مربوط به یک مرحله از زندگی مصدق و در واقع ۱۵ سال پایانی عمرش بوده است.
به گزارش پایگاه خبری گلونی، نمایش “راپورت‌های شبانه دکتر مصدق” به نویسندگی و کارگردانی اصغر خلیلی از ۲۰ تیر تا پایان مرداد ماه هر روز از ساعت ۱۸ به مدت ۱۰۰ دقیقه در تالار وحدت روی صحنه می‌رود.
اصغر خلیلی نویسنده و کارگردان نمایش “راپورت‌های شبانه دکتر مصدق” متولد سال ۱۳۵۵ می‌باشد و دارای مدرک کارشناسی ارشد نمایش از دانشکده هنر و معماری است. وی افتخارات بسیاری را در زمینه‌های کارگردانی، نمایشنامهنویسی و طراحی صحنهی تئاتر به دست آورده است، که از جمله می توان به دریافت جایزه اول کارگردانی و همچنین نمایشنامهنویسی برای نمایش ” اترار نامه” از جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، دریافت جایزه کار برگزیده برای نمایش “موهای بلوند” ازجشنواره تئاتر فجر، دریافت جایزه اول کارگردانی و نمایشنامهنویسی ” اترار نامه” از جشنواره سیما و … اشاره کرد.
علی‌اکبر مجدراد و بهرنگ نیرومند گفت‌وگویی با اصغر خلیلی نویسنده و کارگردان نمایش “راپورت‌های شبانه دکتر مصدق” انجام داده‌اند که می‌خوانیم:
– چه ضرورتی در جامعه امروز ایران احساس کردید که موجب شد وقایع مربوط به کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ که منجر به براندازی دولت مصدق و در نتیجه برگزاری دادگاه نظامی علیه ایشان شد را روی صحنه تئاتر بیاورید؟
در مورد انتخاب این متن باید کمی به عقب‌تر برگردیم؛ در مجموع کارهایی که تولید کردم یک شکل تاریخی وجود دارد. دوره‌های مختلفی از تاریخ را کار کردم، و الان به سمت تاریخ معاصر رفتم و به موضوع مصدق رسیدم این موضوع هم علاقه شخصی من بوده و هم به خاطر فراهم بودن بستر کار در این زمان نمایش “راپورت‌های شبانه دکتر مصدق” کار شده است.
– منابع مختلفی در خصوص آن دوره تاریخی موجود است از نویسندگان ایرانی مانند دکتر محمدعلی کاتوزیان و عزت‌الله سحابی و … گرفته تا نویسندگان غربی نظیر گازیوروفسکی و آبراهامیان و حتی کسانی که خود مستقیما در کودتا نقش داشته‌اند نظیر روزولت و اسناد فاش شده سیا. شما از چه منابعی جهت نگارش نمایشنامه بهره بردید؟
بله منابع زیادی وجود داشت، هم کتاب‌هایی که در حال حاضر در بازار ایران هست و هم کتاب‌هایی که از خارج ایران تهیه شده را مطالعه کردم. مستندهایی که برای مصدق ساخته شده را تماشا کردم، لوایحی که تصویب کرده را خواندم و حتا با آدم‌هایی که به صورت واسطه یا غیر واسطه در مسئله مصدق بودند ارتباط برقرار کردم. در واقع می‌شود گفت از تولد تا مرگ مصدق را در یک‌سال و نیم الی دو سال تحقیق و بررسی و به رشته تحریر درآوردم.
– در نمایشنامه از نقش برخی احزاب و جریان‌های اجتماعی در کودتای ۲۸ مرداد که در کنار او یا علیه او فعالیت کرده‌اند صرف نظر شده یا حضورشان کم‌رنگ شده است و یا برخی از اتفاقات با تغییراتی نمایش داده می شود برای مثال با توجه به مستندات تاریخی از حضور پررنگ خبرنگاران و عکاسان در صحنه دادگاه مصدق خبری نیست، چرا؟
ما در نمایشنامه چیزی را که لازم و پیش‌برنده‌ی داستان بوده را استفاده کردیم، وگرنه اتفاقات بسیار دیگری علیه‌اش یا حتا موافقش رخ داده که در نمایشنامه ما نیست؛ زاویه دیدی که ما برای این نمایش انتخاب کردیم یک مرحله‌ای از زندگی مصدق و در واقع ۱۵ سال پایانی عمرش هست که آوردن برخی مسائل در نمایشنامه ما لزومی ندارد، مثلا مصدق یک دوره‌ای در بیرجند زندان می‌رود و در خراسان والی‌گری میکند ولی هیچ‌جایی در نمایشنامه ما ندارد. در مورد حضور خبرنگاران و عکاسان باید بگم این واقعه تاریخی وارد مدیوم تئاتر شده و ما به یک‌سری نشانه‌ها بر اساس آنچه که درنمایش‌نامه اتفاق می‌افتد نیازمندیم که یک‌جایی ارائه‌اش بدهیم برای همین صحنه دادگاه را اینطور نمایش می‌دهیم.
– با توجه به اینکه بیش از دوسال را به صورت تخصصی صرف تحقیق و مطالعه بر روی زندگی دکتر مصدق کردید از دید شما چه اتفاقی موجب شد دکتر مصدق در حالی که کودتای ۲۵ مرداد ماه را با اقدامات پیشگیرانه ناکام گذاشت طی ۳ روز مجددا با کودتا برکنار شد؟
از منظر نمایش‌نامه‌نویس نمایش “راپورت‌های شبانه دکتر مصدق” و نه تحلیلگر علل شکست مصدق می‌توانم بگویم سیاست‌های داخلی و خارجی در این امر دخیل بودند؛ افکار عمومی تا یک‌جایی پشت مصدق بودند و بعد کنار رفتند و پشت مصدق را خالی کردند. خیلی ساده‌تر می‌توانم بگویم بر اساس نمایشنامه من سه عامل روابط خارجی، روابط داخلی و مردم موجب شکست مصدق شد.
– با توجه به اینکه نمایش قبلی شما با نام “اولیور توییست” نیز دو سال پیش با حدود ۴۰ بازیگر در سالن حافظ که یک بلک باکس است به روی صحنه رفت، و اکنون نیز با حدود ۶۰ بازیگر نمایش جدیدتان را در سالن قاب صحنه‌ای مجهزی چون تالار وحدت به روی صحنه می برید، امکاناتی که این دو نوع متفاوت از سالن در هماهنگی تعداد زیاد بازیگران در اختیار شما می‌گذارد کار را ساده‌تر میکند یا پیچیده‌تر؟
کمی مرتبط به سالن هست ولی مناسبات کار یکی است، هر تعداد بازیگر که روی صحنه داشته باشید در هر سالنی به هر حال با همان تعداد مواجه هستید. هرچند امکانات سالن به شما کمک میکند ولی انرژی و نیروی انسانی که صرف می‌شود هم جای خودش را دارد. نکته دیگر اینکه تالار وحدت هرچند تالار بسیار مجهز ایران هست اما با این وجود باز هم به دلیل تعدد اجراهایی که در آن هست محدودیت‌هایی هم برای ما ایجاد کرده است.
– با توجه به اینکه در تمرین‌ها شاهد هستیم روح مصدق بزرگ بر کالبد فرهاد آییش نشسته و ایشان روز به روز چه از لحاظ بازی و چه از نظر چهره به دکتر مصدق نزدیک‌تر میشوند، انتخاب شایسته ایشان برای بازی در این نقش چگونه رخ داد؟
از همان روز اول نگارش نمایشنامه نقش مصدق را به نیت آقای آییش نوشتم و مصرانه هم ایستادم تا ایشان بیایند و بازی کنند. هم به دلیل اینکه در بازیگری بسیار توانمند هستند، هم به دلیل اینکه می‌خواستم به خاطر شباهتی که از نظر چهره دارند یک همزاد پنداری با مصدق صورت بگیرد. کما اینکه ایشان به قدری بازیگر قدرتمندی هستند که اگر قرار بود نقش دیگری را در نمایشنامه بازی کنند باز با همین قدرت اجرا میکردند.
– چه تمهدیداتی داشتید که آقای ایرج راد را که تقریبا دو برابر سن روزولت ۳۷ ساله را دارد برای نقش”روزولت” انتخاب کردید؟
روزولت دانای کل نمایش ما هست، دانای کل یا سیاست‌مداری که دارد طرح توطئه میکند. احساس کردم اگر فردی را انتخاب کنیم که سنش بالاتر باشد بهتر تسلط او بر دیگران را نشان می‌دهد. چون ما وفادار مستقیم به زمان نبودیم، سن‌ها را خیلی جابه‌جا کردیم حتی در مورد دختر مصدق یا تیمسار زاهدی هم سنشان در نمایش با سن واقعی‌شان متفاوت است و ما بر اساس آنچه در پیشبرد اتفاقات نمایشنامه مورد نیاز است یک واقعه تاریخی را در مدیوم تئاتر آوردیم.
– با توجه به پیشینه‌ی بازیگری نرگس محمدی، نقش “خانم رئیس” در نمایش شما آیا نقطه‌ی عطفی در بازیگری ایشان می‌شود یا ریسک بزرگی هست؟
ایشان از ابتدا هم بازیگر تئاتر بوده و از تئاتر به تلویزیون رفته و من قبلا هم با ایشان همکاری کرده‌ام و بر اساس یک بلنداندیشی انتخابش کردم و فکر می‌کنم حتما موفق خواهد بود.
– دکور نمایش بسیار شاخص هست و کارکرد چندگانه‌ای دارد. در بطن تمامی اتفاقات اجتماعی هست و همه گروه‌ها به تناسب نقش خود از آن استفاده کاربردی می کنند. چطور به این ایده برای دکور رسیدید؟
من سال‌ها طراحی صحنه کرده‌ام و افتخار دارم که برای آدم‌های بزرگ تئاتر ایران هم این کار را کرده‌ام. طراحی صحنه این نمایش نیز با کارگردانی آن خیلی در هم تنیده شده و ترجیح میدهم در این مورد توضیحی ندهم تا تعریف آن با مواجه تماشاگر اتفاق بیفتد.
در این نمایش بازیگران بسیاری ازجمله: فرهاد آئیش، ایرج راد، رضا بهبودی، رویا میرعلمی، خسرو احمدی، منوچهر علیپور، نرگس محمدی، علیرضا آرا، علی نیکزاد، خسرو امیری، پیمان شیخی، علیرضا زمانی نسب، امین زارع، علی‌محمد رادمنش، حمیدرضا کاظمی‌پور، فاطمه مردانی، نگین ابدالی، شیوا ، حامد نظامی، محمد سیاه‌پوش، یزدان منصوری، محمد یادگاری، مسعود حاجی‌ها، وحید امینی، صادق کیانی مقدم، بابک جهانگیری، یکتا حصار سرخی، نیما اولیایی، علیرضا اسدی جوزانی، کوروش اشراقی، مریم امینی، امیر عباس باغی، حجت بیات، علی هادی پسیان، رها پور رستمی، احمد جعفری، مصطفی جنتی، شیما جهانگیری، لیلا حقانی، ساحل داوودی، دنیا رحیمی، مهدی رزمگاه، بهنام سوزنی، محمد محسن شفیعی، زهرا شیخ اسدی، سمیه صباغ، آوا عاقل، فاطمه قدیمی، مجتبی کریمی، شهرزاد کیانی، مائده کیوانی، علی اکبر مجد راد، علی محمدی، بهرنگ نیرومند، فاطمه ولی‌خانی، بهار راد، میلاد محمدیان شمالی، و حیدر رضایی حضور دارند که در صحنههای مختلف به ایفای نقش خود میپردازند.
پایان پیام
عکس‌ها از علی روهینا و فهیمه حکمت