هیرکانی، نامی که فراموش شد

به گزارش پایگاه خبری گلونی، جنگل‌های سرسبز ناحیه شمال کشور، به نام هیرکانی شناخته می‌شوند. نامی باستانی که قدمت زیادی در تاریخ و نقشه‌های تاریخی این سرزمین دارد اما حالا کمتر کسی حتی از اهالی این منطقه با این نام آشناست. جنگل‌های هیرکانی جزو مهمترین میراث طبیعی کشور هستند و اما ارزش‌های جهانی نیز دارند. ارزش این جنگل‌های به قدری است که اکنون دو نهاد بین‌المللی GF و UNDC  در حال کمک به پروژه مدیریت آن هستند. از سوی دیگر پرونده ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی در فهرست اثار طبیعی یونسکو نیز از مدت‌ها پیش آماده شده و احتمال دارد سال آینده به این نهاد بین‌المللی پیشنهاد شود.

ولایت هیرکانی

جرجان، ورکانه، گرگان یا هیرکانی شهری باستانی در شمالی ایران است. ولایت جرجان، منطبق با سرزمین هیرکان در متون و نقشه‌های تاریخی، سرزمین باستانی در ناحیه جنوب و جنوب شرقی دریای خزر است. نام گرگان در کتیبه داریوش در بیستون به شکل ورکان یا ورکانه ذکر شده و در وندیداد به شکل وهرکانه آمده است. این‌ها بخشی از نشانه‌های تاریخی این نام باستانی است. هیرکانی در اوایل دوره هخامنشی جزو سرزمین مادها بوده و بعد جزو متصرفات شاهنشاهی هخامنشی شده است. در جای دیگری آمده است که جغرافیانویسان یونانی اصطلاح دریای هیرکانی را به جای دریای خزر به کار می‌برده‌اند. نام ولایت جرجان تا دوره صفویه در منابع تاریخی دیده می‌شود. اما در دوره قاجار با رونق استرآباد ابن نام جانشین جرجان شده است.

هیرکانی در سفرنامه تاورنیه

ژان باتیست تاورنیه، جهانگرد فرانسوی در دوره صفوی ۹ بار به ایران سفر می‌کند و اطلاعات زیادی را از وضعیت این دوره کشور در سفرنامه‌های منتشر می‌کند. تاورنیه در بخشی از سفرنامه‌ای که به تقسیمات استانی ایران در آن زمان مربوط می‌شود، می‌نویسد: «گیلان و مازندران در طول بحر خزر امتداد دارد و سابقاً آن را هیرکانی می‌نامیدند و شهرها و قصباتش فیروز کوه، شکاراباد میانکاله در مدخل کوهستان‌ها، جیرود، تالار پشت و ساری در دشت، فرح‌آباد، شاندرمن در جانب دریاهاست.»

نامی که ثبت جهانی خواهد شد

جنگل‌های هیرکانی حالا یکی از گزینه‌های مهم ایران برای ثبت در فهرست آثار جهانی یونسکو است. پرونده‌ای که قرار بود نخستین پرونده میراث طبیعی کشور باشد، حالا قرار است پس از ثبت جهانی بیابان لوت به یونسکو فرستاده شود. محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی کشور با اشاره به مقدمات تهیه این پرونده در سال‌های گذشته آن را یکی از گزینه‌های سال آینده برای ثبت جهانی دانسته است. ثبتی که باعث خواهد شد یکی از مهمترین میراث طبیعی کشور شهرتی فراگیرتر پیدا کند و مسئولان و مردم نیز برای حفظ آن کوششی بیشتر به کار ببندند. همچنین نام هیرکانی به عنوان یکی از نام‌های قدیمی کشور با ثبت جهانی این جنگل‌ها تثبیت خواهد شد.

پروژه‌ای برای حفاظت از جنگل‌های هیرکانی

همه عناصری که سالیان سال به نام هیرکانی شناخته می‌شده در این منطقه از بین رفته است و تنها جنگل‌های سرسبز این ناحیه باقی مانده. جنگل‌هایی که حالا به تنهایی نام باستانی هیرکانی را یدک می‌کشند و کمتر کسی حتی از اهالی این خطه می‌داند که زمانی نام تمام این محور هیرکانی بوده است. اما جنگل‌های هیرکانی ارزش‌های زیادی دارند. داریوش بیات، مدیر ملی پروژه مدیریت چند منظوره جنگل‌های هیرکانی درباره نام انتخاب شده برای این جنگل‌های می‌گوید: «زمانی که شروع به نگارش سند این پروژه کردیم، عنوان سند را گذاشتیم خزری. این نام به دلیل دریای کاسپین انتخاب شد اما در یکی از جلسات یکی از دوستان پیشنهاد خوبی داد و  گفت نام هیرکانی کمتر جایی استفاده شده. در کنار این چون دو نهاد بین‌المللی UNDP  و GF به این پروژه کمک می‌کنند، بهترین فرصت برای ثبت نام هیرکانی است.»

پایان پیام

گزارش‌گر: احسان رستمی‌پور