ثبت دهمین گونه مارهای دریایی در سواحل جنوبی ایران

یک گونه مار دریایی کمیاب، برای نخستین‌بار در آب‌های ساحلی جنوب ایران گزارش شد.

به گزارش پایگاه خبری گلونی، محققانی که در محدوده سواحل جاسک در حال مطالعه تنوع زیستی مارهای دریایی بودند متوجه شدند در تور یک شناور صیادی، علاوه بر ماهی یک مار دریایی نیز گرفتار شده است. این مار دریایی، تابه‌حال در آب‌های دریای عمان مشاهده نشده بود.  مطالعات بعدی نشان دادند این گونه، یکی از مارهای دریایی نادر جهان است.

محسن رضایی عطاقلی‌پور، کار‌شناس محیط زیست دریایی در سازمان منطقه آزاد قشم که با همکاری محققانی از دانشگاه‌های شهید بهشتی تهران، شهید باهنر کرمان و موزه تاریخ طبیعی فرانسه و با حمایت برنامه کمک‌های کوچک مقدار تسهیلات محیط زیست جهانی صندوق توسعه سازمان ملل (UNDP/GEF/SGP) کار مطالعه روی این نمونه را انجام داده‌است می‌گوید: این گونه، مار دریایی گوندر (Microcephalophis cantoris) نام دارد که به دلیل داشتن سرِ بسیار کوچک، بعضا با نام مار دریایی سرکوچک گوندر نیز شناخته می‌شود. مار دریایی گوندر از گونه‌های بسیار نادر مار دریایی در جهان است و مانند تمام مارهای دریایی گونه‌ای به شدت سمی است.

پیش از این، غربی‌ترین حد پراکنش این مار دریایی سواحل کشور پاکستان بود اما با این کشف، آخرین حد پراکنش این مار دریایی حدود ۴۰۰ کیلومتر جابه‌جا شد.

رضایی عطاقلی‌پور می‌گوید: مارهای دریایی به عنوان شکارچیان بخش میانی تا راس هرم غذایی نقش مهمی در کنترل جمعیت سایر گونه‌ها و حفظ سلامت زیستگاه‌هایی دارند که در آن‌ها زندگی می‌کنند.

تا پیش از این، ۹ گونه مار دریایی در خلیج فارس و دریای عمان شناسایی شده بود که مار دریایی گوندر، این فهرست را ۱۰ تایی کرد. رضایی عطاقلی‌پور اضافه کرد: مطالعات دقیق‌تر ریخت‌شناسی و ملکولی بیشتری بر روی این نمونه در حال انجام است و ما امیدواریم نتایج حاصل بتوانند ما را در شناخت هرچه بهتر این نمونه نادر یاری کنند. مارهای دریایی با مارهای کبرای خشکی‌زی در یک خانواده طبقه‌بندی می‌شوند و به شدت سمی هستند. آنطور که محققان می‌گویند، زهر آن‌ها به مراتب از زهر خطرناک‌ترین مارهای سمی خشکی‌زی نیز سمی‌تر است. اما همین زهر کشنده، فواید دارویی و درمانی فراوانی دارد.

رضایی عطا‌قلی‌پور می‌گوید: سم این خزندگان دریایی از ترکیبات متفاوت پروتئینی ساخته شده است که طی دوره‌های طولانی به تکامل رسیده‌اند. این پروتئین‌ها، هریک بافت خاصی را در بدنِ شکار، هدف قرار می‌دهند تا آن را نابود کنند. امروزه می‌توانیم با خنثی کردن سمیت این پروتئین‌ها و اضافه کردن عوامل دارویی به آن‌ها، ترکیبات دارویی جدیدی تولید کنیم که به طور اختصاصی عمل می‌کنند و فقط بر اندام‌های خاصی که نیاز به درمان دارند، اثر کنند.

او معتقد است که دانشمندان، امروزه آینده روشنی را برای ساخت داروهای بسیار کارآمد و موثر از سم مار‌ها، خصوصا مارهای دریایی نوید می‌دهند.

 سیدمحمد هاشم داخته، مدیر محیط‌زیست سازمان منطقه آزاد قشم که یکی از همکاران این پروژه بوده است می‌گوید: مهم‌ترین نکته درباره اینجاندارارن دریایی، حفاظت از آن‌ها است. چون نه تنها با کاهش جمعیت و حذف این گونه‌ها از زیستگا‌ه‌ها، آسیب‌هایی جدی به اکوسیستم دریایی وارد می‌شود که حذف آن‌ها، امکان ساخت داروهای جدید برای بیماری‌های صعب‌العلاج را نیز از ما می‌گیرد.

او اضافه می‌کند: تاکنون افراد زیادی در جهان با استفاده از داروهای ساخته شده از زهر مارهی، خصوصا مارهای دریایی از مرگ نجات یافته‌اند به عنوان مثال کاپتاپریل یک داروی پر مصرف است و ترکیب آن برای اولین بار از زهر نوعی افعی استخراج شده است. پس حفاظت از این گونه‌های ارزشمند تنها به معنی حفظ اکوسیستم دریایی نیست بلکه جان بسیاری از انسان‌ها نیز به طور مستقیم با آن‌ها ارتباط دارد.

این تیم تحقیقاتی چک لیستی از مارهای دریایی آب‌های جنوب ایران و روش شناسایی آن‌ها را در مجله جانور‌شناسی زوکیز (Zookeys) منتشر کرده‌اند که دسترسی به آن برای عموم آزاد است.

داخته می‌گوید: یکی از رسالت‌های سازمان منطقه آزاد قشم همواره توسعه پایدار و دستیابی به اکوآیلند از طریق توسعه همگام با حفظ ذخایر طبیعی و محیط زیست بوده است. در راستای تحقق بخشیدن به این هدف در طی یک دهه گذشته بیش از ۲۲ پروژه محیط زیستی توسط سازمان منطقه آزاد قشم با حمایت UNDP/GEF/SGP و مشارکت مردم محلی با محورهای مختلف از جمله حفاظت از تنوع زیستی در جزیره قشم انجام شده است و ۹ زیستگاه منحصر به فرد در سطح جزیره در قالب آثار طبیعی با حمایت سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری به ثبت ملی رسیده‌اند.

پایان پیام