نقش تخریبی رسانه‌ها در طبیعت و چالش‌های پیش روی خبرنگاران محیط زیست
نقش تخریبی رسانه‌ها در طبیعت و چالش‌های پیش روی خبرنگاران محیط زیست
به گزارش پایگاه خبری گلونی مسعود بُربُر نماینده هیئت مؤسس انجمن خبرنگاران محیط زیست ایران در پنل «نقش رسانه‌ها در تخریب و حفاظت محیط زیست» که پایگاه خبری گلونی در نمایشگاه مطبوعات برگزار کرد، گفت: شاید مهم‌ترین نقش را در حفظ محیط زیست کشور، نه سازمان محیط زیست و نه فعالان محیط زیست که رسانه‌های محیط زیست داشته‌اند. اما این ادعا از کجا می‌آید؟ از آنجایی که سازمان محیط زیست در دوره‌های مختلف صرفا هدفش این بوده که شرایط روز را مدیریت کند و بنابراین شاید اگر رسانه‌ها پیگیر نمی‌شدند که تونل سبزه‌کوه چندین چشمه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بسیاری از آنها را خشک می‌کند، خیلی برایش راحت‌تر بود که زیر فشار دستگاه‌های توسعه‌گرا مجوز احداث تونل را صادر کند و وارد درگیری با نهادهای قدرتمند توسعه‌گرا نشود.
بُربُر افزود: از طرفی دیگر اگر رسانه‌ها نبودند، فعالان محیط زیست که عمدتا در یک محدوده خاص مثلا در تالابی در یکی از استان‌های کشور فعالیت می‌کنند، اصولا فعالیت‌هایشان در همان منطقه دیده می‌شد و شاید من و شما هم اصلا باخبر نمی‌شدیم.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا رسانه همیشه در حوزه محیط زیست نقش مثبت داشته تصریح کرد: به جرأت می‌شود گفت نه و عوامل مختلفی در این موضوع دخیل هستند. مهم‌ترین عاملی که می‌تواند نقش مخرب در حوزه رسانه‌های محیط زیست ایفا کند، بحث اولویت‌هاست؛ درست است که مسئله سگ‌کشی با اسید مسئله‌ای بسیار دردناک و تلخ بود، ولی آیا هیچ وقت موجی که درباره سگ‌کشی درباره بحران آب هم مطرح شد؟ آیا مثلا برای بحران دریاچه ارومیه، جلوی سازمان محیط زیست تجمعی شکل گرفت؟ این نشان می‌دهد که گاه ما خبرنگاران هم روی موج اجتماعی سوار می‌شویم و حواسمان به اولویت‌ها و فجایع و خطرات اصلی از جمله مسئله تغییر اقلیم، بحران آب و فرسایش خاک نیست.
جذابیت، سرعت و کارشناسان غیرمتخصص آفت خبرنگاری هستند
نماینده هیئت مؤسس انجمن خبرنگاران محیط زیست ایران چالش‌های بعدی را این گونه توضیح داد: رسانه به‌طور طبیعی به چیزی می‌پردازد که برای مخاطبش جذاب باشد. کوشکی و دلبر به «سلبریتی»های زیست محیطی بدل شده‌اند و رقابت خبرنگاران با هم شده این که آیا دلبر فلان عفونت را دارد یا نه، کوشکی وضعیت کلیه‌اش از چه قرار است و بالاخره این دو دلداده کی سه تا می‌شوند؟ نکته دیگر، سرعت است. زمانی که انجمن یوزپلنگ ایرانی خبر داد که ما فقط دو یوزپلنگ ماده شناسایی‌شده در سطح کشور داریم که البته این خبر، خبر تکاندهنده و بسیار مهمی بود، ما از سر عجله تیتر زدیم دو یوزپلنگ ماده در کشور باقی مانده و یوز تا پایان سال ۱۳۹۵ منقرض می‌شود در حالی که انجمن یوز اعلام کرده بود که احتمالا اگر این روند ادامه پیدا کند، تا آخر دهه ۹۰ یوز منقرض می‌شود.
بُربُر شناسایی نکردن کارشناسان متخصص را معضل دیگر خبرنگاران عنوان کرد و گفت: خیلی از خبرنگاران تازه‌وارد در حوزه، در مورد هر چیزی می‌خواهند گفت‌وگو کنند، سریع زنگ می‌زنند به یکی دو فرد خاص که این بندگان خدا هم در یک حوزه متخصص هستند اما اگر در همه حوزه‌هایی که از ایشان سوال شده پاسخ ندهند، خبرنگار از او ناراحت می‌شود و بعد یک سری اطلاعات و تصورات غلط را به اسم حرف تخصصی از زبان کارشناس در رسانه تحویل مخاطب می‌دهیم. در حالی که ما تقریبا در همه حوزه‌های محیط زیست، متخصص داریم اما متاسفانه کارشناسان متخصص ما به دلایل زیاد حاضر نیستند به رسانه‌ها جواب پس بدهند و از رسانه‌ها می‌ترسند.
وی محدود بودن منابع اطلاعاتی برخی خبرنگاران را چالش بعدی عنوان کرد و توضیح داد: مثلا در مورد تنش آبی، بسیاری از خبرنگاران ما، یا منابع اطلاعاتی‌شان همه چهارمحالی هستند و یا اصفهانی و شما یک رسانه می‌بینید که دائم دارد در تنش آب زاینده‌رود به نفع بالادست صحبت می‌کند و یک رسانه دیگر که کلاً از اصفهان دفاع می‌کند. البته بخشی از این به خاطر تعصبات و تعلقات منطقه‌ای است اما بخشی هم به خاطر این است که شما دقت نکردید که منابع اطلاعاتی که استفاده می‌کنید خودشان در مساله منفعت دارند. پس یک خبرنگار موظف است حتما از خودش بپرسد که چرا این منبع اطلاعاتی این خبر را به من اعلام می‌کند، وگرنه ممکن است در دام منفعت شخصی آن منابع اطلاعاتی بیفتد.
خبرنگار محیط زیست خبرگزاری مهر باورهای نادرست مردم درباره محیط زیست که گاه به خبرنگاران هم سرایت می‌کند را چالش بعدی عنوان کرد و گفت: مثال معروفش همین‌که خیلی از مردم فکر می‌کنند برای حمایت از محیط زیست باید به سگ و گربه خیابانی پیتزا و قرمه‌سبزی بدهند یا این‌که ما به‌عنوان یک خبرنگار محیط زیست حتما باید گیاه‌خوار باشیم.آیا کسی که سگ در منزلش دارد، یه صرف نگهداری از حیوان خانگی حق دارد خودش را فعال محیط زیست بداند؟
وقتی رسانه به تخریب محیط زیست دامن می‌زند
بُربُر با جمع‌بندی آسیب‌هایی که در حوزه رسانه و محیط زیست برشمرده بود تاکید کرد: این آسیب‌ها متاسفانه به اتفاقات بد در محیط زیست کشور منجر می‌شود. اتفاقات بد یکی‌اش هم این است که یک پروژه تحقیقاتی بسیار جالب توجه در یکی از مناطق شمال شرقی ایران در مورد پلنگ‌های ایرانی انجام می‌شود و در نتیجه آن ما اطلاعات بسیار تکان‌دهنده‌ای در مورد رفتار پلنگ‌ها برخلاف همه آنچه می‌دانستیم، پیدا می‌کنیم و می‌فهمیم پلنگ‌های ایرانی با یک خطر بسیار جدی مواجه هستند به‌نام کنین دیستمپر. بعد این وسط به‌طور طبیعی بین پلنگ‌ها درگیری رخ می‌دهد و یک پلنگی گردن پلنگ دیگر را گاز می‌گیرد و او را می‌کُشد. اولین چیزی که در رسانه منتشر می‌شود، این است که آن قلاده‌ای که به گردن پلنگ انداخته بودند، باعث مرگ حیوان شده است. ادعایی که هیچ گاه اثبات نشد اما مسئولان تصمیم می‌گیرند به دلیل حواشی رسانه‌ای که این موضوع ایجاد کرده، به طور کامل بودجه پروژه پایش پلنگ در تندوره را قطع کنند یعنی یک پروژه بسیار ارزشمند حتی در سطح جهانی، با افتضاح رسانه‌ای من و همکاران رسانه‌ای من متوقف می‌شود.
وی مثال دیگر را به تنش آب اختصاص داد و گفت: گاهی رسانه‌ها به جنگ آب دامن می‌زنند. هیچ خبرنگاری اعلام نمی‌کند که دبی آب زاینده‌رود هنگام خروج از چهارمحال بیشتر هم شده است اما وقتی لوله انتقال آب توسط معترضان تخریب می‌شود یا در درگیری یک نفر کشته می‌شود بلافاصله تیتر می‌شود در حالی که من و شمای رسانه‌ای به مسئله‌ای به‌نام منافع ملی پایبندیم و این خط قرمز هر رسانه‌ای باید باشد. اینجاست که وظیفه ماست که مردم را به آرامش دعوت کنیم و به آنها یادآوری کنیم که پیگیری مطالبات محیط زیستی فقط در یک فضای آرام و معقول شدنی است.
عیب می جمله بگفتی هنرش نیز بگوی
نماینده هیئت مؤسس انجمن خبرنگاران محیط زیست ایران در ادامه با دفاع از خبرنگاران محیط زیست گفت: خبرنگاران محیط زیست بسیار آدم‌های زحمتکشی هستند و با آسیب‌ها و مشکلات و معضلات بسیار زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند و متاسفانه چون ما صنف نداریم، به این مسائل نمی‌توانند بپردازند. خبرنگاران نسل اول می‌رفتند مناطق حفاظت‌شده را از نزدیک می‌دیدند، با شکارچی دم‌خور می‌شدند، با محیط‌بان در کمین می‌خوابیدند و سرانجام هم باید در دادگاه جواب پس می‌دادند. جایگاه محیط زیست در زمان فعالیت خبرنگاران نسل اول چه بود و خبرشان چقدر دیده می‌شد؟ چقدر در صفحه یک می‌آمدند؟ هیچ. چقدر حقوق می‌گرفتند؟ پایین‌تر از همه. چقدر امنیت شغلی داشتند؟ اصلا، چون اصلا برای یک خبرگزاری حوزه محیط زیست مهم نبود. اگر یک نهاد توسعه‌گرا می‌گفت این خبرنگار را حذف کنید، حذف می‌کرد بدون این‌که برایش اتفاق خاصی بیفتد، چون اصلا محیط زیست حوزه مهمی نبود. اغلب این خبرنگاران نسل اول در حال حاضر رسانه ندارند و فضای رسانه‌ای کشور از قلمشان محروم است.
بُربُر در ادامه با اشاره به این که خبرنگاران نسل دوم نیز تحت تاثیر گزارش‌های نسل اول با علاقه خود به حوزه وارد شده و پیگیر موضوعات بودند تصریح کرد: نسل سوم خبرنگاران محیط زیست زمانی شکل گرفت که رسانه‌ها متوجه اهمیت مسئله محیط زیست شدند و زیرسرویس و صفحه برای محیط زیست در نظر گرفتند و تعداد خبرنگاران حوزه زیاد شد اما خیلی‌ها صرفا چون خبرگزاری گفته بود به این حوزه آمدند. برخی از این‌ها خبرنگاران بسیار فعال و متخصصی هستند برخی هم هنوز از دانش کافی برای یک حوزه تخصصی مثل محیط زیست برخوردار نیستند.
وی تاکید کرد: خیلی از آنها تا حالا یک منطقه حفاظت‌شده را از نزدیک ندیده‌اند یا هنوز با یک شکارچی صحبت نکرده‌اند. چند وقت پیش با یکی از این دوستان صحبت می‌کردم و گفتم به نظر شما شکارچی را باید چکار کنیم، گفت باید شکارچی‌ها را اعدام کنیم. این دوست ما احتمالا نمی‌داند که ما یک و نیم میلیون اسلحه در کشور داریم اما نکته اینجاست که این‌ها دسترسی به منابع دانش نداشته‌اند. سازمان محیط زیست تا به حال چند دوره آموزشی برای خبرنگاران گذاشته است؟ دانشگاه محیط زیست چطور؟ اگر هم بگذارند، چند خبرگزاری اجازه می‌دهند که خبرنگار محل کارش را ترک کند و برود در آن دوره آموزشی شرکت کند؟
خبرنگار محیط زیست باید سفر برود
خبرنگار محیط زیست مهر تاکید کرد: خبرنگار باید سفر برود. با هزینه چه کسی؟ خبرگزاری که خبرنگار استانی دارد، خبرنگار با هزینه خودش می‌تواند برود؟ نه! شما وقتی یک خبرنگار اجتماعی هستید، در همین شهر تهران کلی سوژه دارید، ولی وقتی خبرنگار حوزه محیط زیست هستید، باید بروید بلوچستان گاندو ببینید، در خوزستان هوبره ببینید. این‌ها هزینه و زحمت و خطر دارد. چند خبر
نگار ما ۳۱ استان کشور را دیده‌اند؟ خود من هنوز یکی از استان‌های کشور را از نزدیک ندیده‌ام!
بُربُر ارتباط با مردم، جوامع محلی و نهادها را چالش دیگر پیش روی خبرنگاران محیط زیست دانست و گفت: در بسیاری حوزه‌ها خبرنگاران در ارتباط با نهادها از مواهبی بهره می‌برند اما در محیط زیست شما نسبت به همه منتقدی و کارت برای کسی منفعتی ندارد و چه بسا در تعارض با منافع بسیاری نهادها و بنگاه‌هاست. به همین دلیل خبرنگار محیط زیست حتی وقتی از او شکایت شود تنهاست. مسئولان نهادها در اولین گام تکذیبیه می‌دهند و از زیر بار مسئولیت حرف‌هایشان شانه خالی می‌کنند و ما خبرنگاران هم که گردنمان از مو باریک‌تر است.
وی ضمن گلایه از جریانی در کشور که عدم پرداخت حقوق و بیمه و مواردی از این دست برای خبرنگاران را روال طبیعی می‌داند گفت: من یک خبرنگار محیط زیست هستم و خودم را مستقل می‌دانم، اما واقعا باید از برخی مدیران گلایه کنیم که در رسانه‌هایشان هیچ شأن و حق و حقوقی برای خبرنگار، به‌ویژه خبرنگار محیط زیست قائل نیستند.
بُربُر ضمن انتقاد از نحوه ارتقاء شغلی و درآمدی خبرنگاران در رسانه‌ها تصریح کرد: یک خبرنگار حوزه محیط زیست با ۱۵ سال سابقه کار تا زمانی که دبیر نشود پایه حقوقش افزایش نخواهد یافت در حالی که شاید اگر این خبرنگار دبیر شود اصلا تاثیرگذاری قبلی را نداشته باشد. یعنی ما چیزی به‌عنوان خبرنگار ارشد و تخصصی در ایران نداریم وگرنه من خبرنگار شاید تا آخر عمر روزنامه‌نگاری‌ام دوست داشته باشم در کسوت خبرنگار بمانم و کار اصلی خودم را انجام دهم.
خبرنگاران خارج از جریان اصلی قربانیان اصلی هستند
نماینده هیئت مؤسس انجمن خبرنگاران محیط زیست ایران خبرنگاران آزاد و خارج از رسانه‌های اصلی را نیز قربانی بعدی فضای رسانه‌ای کشور در حوزه محیط زیست دانست و گفت: دوستی که سال‌هاست یک پایگاه خبری برای دفاع از حیات وحش ایران تأسیس کرده یا خبرنگاری که در پایگاه خبری یک فروشگاه اینترنتی، با تخصصی‌ترین مقالات از محیط زیست دفاع می‌کند چقدر پشتوانه دارد؟ حقوق و مزایا هیچ، این‌ها حتی به نشست‌های خبری سازمان محیط زیست هم دعوت نمی‌شوند. اصلا در کدام نشست خبری دعوتشان می‌کنند؟ این خیلی تلخ است و مهم‌تر از همه نشان می‌دهد که چقدر ما به انجمن یا نهادی که حقوق ما را پیگیری کند و ما را منسجم کند نیازمندیم که دست کم خبرنگاران آزاد را به نشست‌ها و برنامه‌های خبری دعوت کند و اطلاعیه‌ها را برایشان ارسال کند.
بُربُر ضمن ارائه گزارشی از تاریخچه تاسیس انجمن خبرنگاران محیط زیست ایران اعلام کرد: متاسفانه هنوز مراحل قانونی ثبت این انجمن به سرانجام نرسیده اما امیدواریم به زودی خبرهای خوبی را برای همکاران داشته باشیم. اهداف انجمن هم آموزش و ارتقای سطح دانش خبرنگاران، برگزاری سفرهای خبری و آموزشی به مناطق حفاظت شده کشور و دفاع از حقوق صنفی خبرنگاران این حوزه اعلام شده است.
پایان پیام
کد خبر : 28026 ساعت خبر : 10:12 ق.ظ