پا جای پای عربستانی‌ها گذاشته‌ایم!

پا جای پای عربستانی‌ها گذاشته‌ایم!

کشور عربستان به رغم آب و هوای خشک و بیابانی تا همین یک دهه گذشته، کشتزارها و مزارع کشاورزی متعددی را در خود جای داده و در تولید بسیاری از محصولات کشاورزی مثل خرما و گندم در جهان پیشتاز بود. گزارش‌های جدید در مورد وضعیت منابع آب عربستان گویای آن است که امروزه و به دلیل یک دوره بهره‌برداری بی رویه از منابع آب زیرزمینی، عربستانی‌ها را در تأمین و مصرف آب با مشکلات جدی روبه‌رو کرده است.

به گزارش پایگاه خبری گلونی به نقل از تابناک، چشمه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی کشور عربستان که برای هزاران سال منبع اصلی تأمین آب این کشور بود و به واسطه آن عربستان به ششمین صادر کننده گندم در جهان تبدیل شده بود، در سال‌های اخیر، تحت تأثیر برداشت بی‌رویه از آبخوان‌های زیرزمینی و حفر چاه‌های عمیق فراوان به کلی ناپدید شدند.

پا جای پای عربستانی‌ها گذاشته‌ایم!

پایگاه خبری «revealnews»، در این باره می‌نویسد: بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، شرایط را برای عربستان به قدری دشوار کرد که کشاورزی تا مرز فروپاشی کامل پیش رفت و مسئولان سعودی را مجبور به تشکیل کارگروه ویژه برای بررسی مشکل و راهکار خروج از بحران کرد.

در همین راستا، وزارت آب عربستان در سال ۲۰۱۵ یک بانکدار سعودی به نام «الی الهادج» را مسئول بررسی ویژه بحران آب کرد؛ بررسی‌هایی با بهره‌گیری از مشاوران و متخصصان معتبر جهانی در نتیجه صدور پروانه‌های فراوان بهره‌برداری بدون نظارت و بی رویه کشاورزان سرمایه‌دار از منابع آب زیرزمینی و تخلیه سفره‌های آب زیرزمینی از این طریق را عامل اصلی مشکل پیش آمده معرفی کرد.

شرایطی که گفته می‌شود، در یک بازه زمانی ۲۵ ساله، حجم آبی معادل کل آب دریاچه ایری (یکی از بزرگترین دریاچه‌های جهان) را از سفره‌های زیرزمینی کشور عربستان استخراج و به مصرف رساند؛ دریاچه‌ای که در مرز آمریکا و کانادا قرار گرفته و ۲۵ هزار کیلومتر مربع وسعت دارد.

در گزارش تکان دهنده الهادج آمده است، سیاست‌های آبی عربستان سعودی در دهه‌های اخیر به شکل باور نکردنی طبقه حاکم را ثروتمند کرد و به خالی شدن سفره های آب زیرزمینی منجر شد. ترکیب آب و پول مادامی امکان آبادانی زمین را فراهم می‌کند که پول یا آب تمام نشود و حالا برای عربستان این آب است که تمام شد.

در ادامه این گزارش به منطقه تیماء (واحه ای بزرگ با پیشینه سکونت طولانی که در شمال شرق عربستان و مسیر مدینه به دمه قرار دارد)، اشاره شده است که کارگروه بررسی بحران آب در سال ۲۰۱۱ بزرگ‌ترین سفره‌های آب خشک شده را در این منطقه پیدا کرد؛ منطقه‌ای که در روزگاران طولانی سرسبز بود و برای هزاران سال، میزبان سکونتگاه‌های انسانی بود و آثاری باستانی مربوط به ۲۵۰۰ سال در آنجا یافت شده است.

حاکمان عربستانی که در دهه‌های گذشته به صادرات مواد غذایی از جمله گندم افتخار می‌کردند، مدتی است دریافته‌اند که آن توفیق چیزی جز سراب نبوده و حالا برای تغذیه جمعیت ۳۰ میلیونی خود، به رغم پهناور بودن کشور، کاملا نیازمند واردات محصولات غذایی هستند.

پا جای پای عربستانی‌ها گذاشته‌ایم!

در گزارش «revealnews» با اشاره به شباهت‌ها میان شرایط دهه های گذشته، بهره‌برداری آب در عربستان با کشاورزی کنونی در ایالت کالیفرنیای آمریکا به مسئولان آمریکایی گوشزد شده است که هم اینک در این ایالت نیز بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی وجود دارد و تا کنون ۶۵ درصد این منابع با هدف افزایش تولیدات کشاورزی به پایان رسیده است؛ منابع از دست رفته‌ای که اندیشمندان آمریکایی اعتراف می‌کنند، حتی اگر بهره‌برداری از آنها هم اکنون به طور کامل قطع شود نیز امکان بازگشت به شرایط گذشته کار آسانی نیست.

مرکز تحقیقات هیدرولوژی ناسا در دسامبر ۲۰۱۵ در مورد شرایط منابع آب کالیفرنیا اعلام کرد،  این منابع به سرعت در حال ناپدید شدن هستند. با این حال، شرایط کالیفرنیا به مراتب از عربستان بهتر است، زیرا عربستانی ها بیشترین بهره برداری خود را از منابع باستانی انجام دادند، ولی در کالیفرنیا منابع آب تجدید شونده مثل رودها، دریاچه‌ها، برف و باران و… هنوز وجود دارد.

این گزارش تکان‌دهنده که تحت عنوان درس‌هایی رازآلود از مدیریت منابع آب عربستان برای کالیفرنیا در سال ۲۰۱۵ در «revealnews» منتشر شد، بیشتر از آنکه هشداری برای آمریکایی ها باشد، هشداری تکان دهنده و جدی برای مسئولان و مدیران ایرانی است.

مروری بر وضعیت کنونی منابع و مصارف آب در ایران نیز به خوبی تکرار خطاهای گذشته شاهزادگان سعودی را اثبات می‌کند. نقد شاهزداگان سعودی در کلام و تقلید از سیاست‌های خطای آنها در عمل به ویژه در مصرف آب، می رود تا ایران را نیز چون عربستان سعودی به بیابانی بی آب و علف و محتاج مواد غذایی وارداتی تبدیل کند.

در بسیاری از دشت‌ها و مراتع ایران نیز که تا چند دهه پیش کشاورزی وجود نداشت، درست مثل شرایط گذشته عربستان و به لطف ورود تکنولوژی‌های جدید آب از اعماق زمین تا تپه‌های مرتفع پمپاژ می‌شود و حضور سرمایه‌داران پر نفوذ و تازه به دوران رسیده در عرصه کشاورزی، نه تنها به قربانی شدن کشاورزان سنتی کمک کرده بلکه  بهره برداری بی رویه از منابع آب زیرزمینی کشور را نیز تشدید کرده است.

محمد درویش، مدیر کل دفتر مشارکت های مردمی محیط زیست در رابطه با خطاهای ایرانی در بحث مدیریت منابع آب معتقد است: اقدامی که عربستانی ها با منابع آب زیر زمینی خود در دهه‌های گذشته انجام دادند، دقیقاً مثل کاری است که در سال های گذشته و در ایران با دشت کربال، مرودشت، فسا، کازرون و جهرم انجام شد و درست مثل جنایتی است که در حق حوضه آبریز زاینده رود و ارومیه روا شد؛ مجموعه اقداماتی که همچنان در دشت‌ها و حوضه‌های آبی دیگر مثل جازموریان، خراسان، قزوین و ساوه با جدیت و بدون لحاظ کردن تبعاد سنگین آنها ادامه دارد.

با تفاسیری که رفت، در رابطه با منابع و مصارف آب ایران، اکنون مسئولان دو راه بیشتر ندارند؛ یا با عبرت گرفتن از سیاست های نادرست شاهزادگان سعودی و بازبینی دوباره نحوه بهره برداری از منابع آب، کشاورزی ایران را مطابق با استانداردهای جهانی ساماندهی کنند و یا اینکه منتظر بمانند تا ایران نیز چون عربستان سعودی تبدیل به بیابانی بی آب و علف و محتاج مواد غذایی وارداتی شود؛ شرایطی که البته با توجه مشکلات مالی در ایران به مراتب اسفناک تر از عربستان خواهد بود.

پایان پیام