علم‌هایی که برای چشم و هم چشمی بزرگ شدند!
علم‌هایی که برای چشم و هم چشمی بزرگ شدند!
قدمت عزاداری در ماه محرم در شهرهای مازندران با توجه به آثار و علامت‌های برجای‌مانده بیش از ۵۰۰ سال است. مازندران یا طبرستان سابق که به سرزمین علویان شناخته‌شده بود از مهم‌ترین پایگاه‌های تشیع در جهان اسلام در دوران گذشته بود و تشکیل نخستین حکومت شیعی در ایران در این استان نشان از سابقه و پیشینه تاریخی در برگزاری آیین‌ها و مراسم‌های مذهبی اسلامی دارد.
به گزارش پایگاه خبری گلونی، نخل گردانی، کربی زنی و علم‌گردانی از آیین‌هایی است که صدها سال است در میان مردم مازندران برگزار می‌شود و شهرستان آمل به‌عنوان منطقه‌ای که نخستین حکومت شیعی در آن تشکیل‌شده است پایگاه مراسم‌ها و آیین‌های مذهبی است.
علم‌هایی که برای چشم و هم چشمی بزرگ شدند!
“علم کِشی” امروز از بارزترین و شناخته‌شده‌ترین جلوه‌های محرم و عزاداری سالار شهیدان به شمار می‌رود. سابقه علم‌گردانی و یا آنچه امروز در میان جوانان به “علم کِشی” معروف است به‌مانند عزاداری‌های گذشته است اما شکل و شمایل و نحوه تغییر آن در طی سال‌های اخیر محل اختلاف بر سر این رسم است.
در ایام محرم هم‌زمان با رسیدن هفتم محرم، علمدارها برای اجرای این رسم آماده می‌شوند. علمدارها از روز هفتم محرم علم‌ها را به تکایا برده و در روز عاشورا در اجتماع بزرگ عزاداران علم‌ها را شرکت می‌دهند.
یکی از ویژگی‌های عزاداری ماه محرم در آمل، وجود دسته‌های بزرگ علم در تکایا و خیابان‌های شهر است. نمونه این علم‌ها با بزرگی، تجمل و آویزهای اطراف آن تقریباً در هیچ کجای مازندران مشاهده نمی‌شود.
درباره “علم کِشی” نظرات مختلفی وجود دارد؛ در سال‌های اخیر این موضوع با مخالفت برخی مراجع نیروی انتظامی و بزرگان شهرها مواجه شد و درصدد جمع‌آوری این علم‌ها و یا حداقل به حرکت درنیاوردن آن‌ها بودند. وجود مجسمه‌های فلزی از شیر، اژدها، آهو، پرنده‌های بزرگ بر روی علم‌ها، بزرگی بیش‌ازاندازه علم‌ها و نیز رقابت برای به حرکت درآوردن آن محل اختلاف است.
نظرات دیگری نیز درباره علم کشی و علم‌گردانی وجود دارد که برخی جوانان به آن استناد می‌کنند. به‌عنوان‌مثال امام خمینی(ره) معتقد بوده که این امر اشکال ندارد و یا مقام معظم رهبری گفته، فی‌نفسه اشکال ندارد، ولی نباید این امور جز دین شمرده شود ولی آیت‌الله مکارم شیرازی معتقد است اشکال دارد. مزاحمت ایجاد می‌کند و به کسی که علامت را حمل می‌کند، آسیب می‌رساند و یا آیت‌الله سبحانی گفته اگر چیزی موجب وهن و تمسخر مذهبی شود جایز نیست. اگر حمل علامت چنین حالتی را ایجاد کند، جایز نیست. همچنین اگر موجب معیوب شدن کسی که علامت را حمل می‌کند و درزمینهٔ چشم‌وهم‌چشمی باشد، درست نیست.
آیت‌الله جوادی آملی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم و از مفسرین بزرگ قرآن از بزرگ‌ترین مخالفان علم‌گردانی و علم کشی در ماه محرم است. وی علم را فاقد ارزش معنوی می‌داند و می‌گوید: علم‌ها باید از هیئت‌های مذهبی برداشته شود.
وی تأکید کرد: باید شعار اتحاد ملی و انسجام اسلامی که شعار ملت ایران است پیشاپیش هیئت‌های عزاداری قرار گیرد.
آیت‌الله جوادی آملی، استقلال و آزادی ملت ایران در گروه عزاداری برای امام حسین(ع) می‌داند و بر عزاداری درشان حضرت سیدالشهدا، به‌دوراز خرافات و انحراف در ماه‌های محرم و صفر تأکید می‌کند.
باوجوداین اختلاف‌نظرها، حوالی چند روزی مانده به محرم، علمداران در تکاپوی آماده‌سازی علم می‌شود. در سوله‌های اطراف شهر، صندوق‌ها و بسته‌های تزیین علم را باز می‌کنند. هر تکیه در آمل برای یکی از طوایف ۹ تا ۱۲ کانه است. طوایفی که دسته‌های عزاداری آن‌ها جمعیتی بیش از ۵۰۰ نفر را در دسته روی به همراه دارد از گروه‌های مختلفی تشکیل‌شده است.
گروه موسیقی در طوایف آمل در کنار دسته‌های علمداران جایگاه ویژه‌ای دارد. طوایف آمل در روزهای نهم و دهم محرم و در شب‌های عزاداری سالار شهیدان بالباس‌هایی متحدالشکل حاضر می‌شوند. گروه موسیقی گل‌ها تا ۵۰ نفرِ دارند و دسته‌های علم‌دارانشان نیز ۱۵ تا ۲۰ جوان درشت‌اندام و قوی‌هیکل را شامل می‌شود.
علم‌هایی که برای چشم و هم چشمی بزرگ شدند!
طوایف بزرگی چون امیری، نیامی، آملی، اسکی، ایذایی و … در تکایای خود علم‌های بزرگی را در ایام محرم نصب می‌کنند و در دسته روی به‌ویژه در روز عاشورا شمایل‌ها، نگاره‌ها و پرچم‌های رنگی این علم‌ها نمایان می‌شود.
این روزها اندازه و بزرگی علم‌ها به‌گونه‌ای است که گل‌ها از عرض خیابان‌ها عبور داده نمی‌شود، یک علم را یک نفر نمی‌تواند بلند کند و گل‌ها نیز دسته‌هایی ۴ تا شش‌تایی جوانان این علم‌ها را در دسته حرکت می‌دهند. از ارابه‌های دستی استفاده می‌کنند و یا در خیابان‌های شهر که عموماً کم‌عرض است این علم به‌صورت طولی حرکت داده می‌شود.
علم‌ها را کاروانی بزرگ هدایت می‌کند و عموماً در میان دسته جوانان قرار دارند. علم‌ها به هر دسته یا تکیه یا علمی دیگر می‌رسند با ضربان آهنگ طبل‌ها و سنگ‌ها توسط جوانان می‌چرخند و سلام می‌دهند و اینجاست که بیننده را شور حسینی فرامی‌گیرد.
این ضرب‌آهنگ‌ها به همراه جوانانی که علم‌های چند ۱۰۰ کیلویی را بلند می‌کنند یکی از جلوه‌های ویژه ماه محرم در خیابان‌های آمل است و چه مخالف داشته باشد و چه موافق؛ سنتی است که هرروز پرشورتر از سال‌های قبل انجام می‌شود.
علی میکاییل از علمداران باسابقه آملی است؛ وی به ایسنا می‌گوید: نخستین توصیه‌ام به جوانان این است که به دنبال علم نروند زیرا دچار بیماری می‌شوند. علم بلند کردن قواعدی دارد که باید رعایت شوند وگرنه بیماری‌هایی را موجب می‌شود که عواقب دارد.
وی می‌افزاید: در سال ۱۳۵۲ برای تکیه نیامی به قیمت ۱۳هزار تومان یک علم خریدم، آن زمان ۹۰ کیلوگرم وزن داشت و با وسایل آش حدود ۱۳۰ تا ۱۴۰ کیلوگرم می‌شد، علم بلند کردن تبحر می‌خواهد اینکه چگونه سلام دادن و چرخش دادن را باید باقدرت پا یاد گرفت.
میکاییل می‌گوید: امروز علم‌های ۳۰تا ۵۰ تیغه با چرخ‌دستی در شهر آمل حمل می‌شود؛ اعتقاد ما به علم ابوالفضل العباس است و برای همین است که علم بلند می‌کنیم اما باید چیزهایی را نیز بدانیم. آن زمان که برای تکیه نیامی، نخستین علم‌های آمل را خریداری کردم نیم کیلوگرم طلا و نیم کیلوگرم نقره به سازنده دادم، این علم را از اصفهان خریدم و اولین علمدار تکیه نیامی بودم؛ اما همان زمان هم در اصفهان به من گفتند دو برابر این طلا و نقره را به شما می‌دهیم این علم را استفاده نکنید.
به علم اعتقادداریم اما فقط به علم ساده و بی پیرایش حضرت عباس(ع) و غیر آن چیزی نیست اما آنچه امروز رواج پیداکرده است آن نیست. امروز در شهر آمل علم‌هایی بلند می‌شود که در خیابان هم جا نمی‌گیرد. علم‌های ما چوبی بود و یک شاخه داشت و آن نماد دست حضرت عباس (ع) بود. علم‌های امروز ۴۰۰ تا ۵۰۰ کیلوگرم وزن‌دارند و از فولاد ساخته‌شده است. علم‌هایی که ۱۵ متر بیشتر طول دارد و در خیابان نمی‌توان آن را حرکت داد با چرخ‌دستی حرکت داده می‌شود یا هر گوشه‌اش را ۱۰ جوان می‌گیرد جز خودنمایی چیزی نیست.
علم‌هایی که برای چشم و هم چشمی بزرگ شدند!
وی تأکید می‌کند: این چشم هم‌چشمی به‌گونه‌ای شده است که هر علم ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان هزینه برای ساخت آن می‌شود و عموماً نیز این علم‌ها در اصفهان ساخته می‌شود. جوان‌ها علم را در طول سال درجایی نگه‌داری می‌کنند و از شب هفتم محرم به خیابان‌ها می‌آورند. امروز این علم‌ها برای چشم و هم‌چشمی بزرگ شدند، همیشه می‌گویم اولین حرف اباعبدالله(ع) نماز و طهارت است، علمداران ابتدا نماز بخوانند طهارت بگیرند بعد سراغ عزاداری بروند. این‌ها توصیه‌هایی است که به علمداران داریم. علم‌های بزرگ نشانه عزاداری نیست بلکه چشم و هم‌چشمی است که نباید باشد.
ششم و هفتم محرم در آمل دسته روی علمداران و علم کشی است و هنوز مردم اعتقاددارند؛ علمدار هم اعتقاد دارد اما چشم و هم‌چشمی را همه می‌دانند و نمی‌پذیرند. بازگشت به عزاداری با حفظ سبک و شیوه ماتم و حزن و بدون توجه به‌ظاهر عزاداری از درخواست‌هایی است که باور همگانی است.
پایان پیام
منبع: ایسنا
کد خبر : 54495 ساعت خبر : 0:21 ق.ظ