تئاتری بی‌کلام‌تر از همیشه

به گزارش پایگاه خبری گلونی، پاییز ، فصل استراتژیک تئاتری‌ها ، فصل تب و تاب تمرین‌های تئاتر فجر و یا فصل جور کردن متن برای جشنواره‌های تئاتری است که بتوانند سال تئاتری را تا پایان بهار با دست پر به ثمر برسانند. در این دوران پرکاری ، جشنواره تئاتر دانشگاهی بی‌کلام از دید رسانه‌ها جا مانده است ؛ جشنواره‌ای که با بزرگترین نهاد آموزشی تئاتر در ایران پیوند دارد.
از میان حدود ۵۰ دانشکده و دانشگاه تئاتری کشور ، در دو دهه گذشته ۵ دانشکده محوری تئاتر در پایتخت داشته‌ایم که هر کدام (مگر دو دانشکده) برای خود  یک جشنواره سراسری تئاتر داشته‌اند و البته جملگی در جشنواره تئاتر دانشگاهی وزارت علوم نیز شرکت دارند ؛ «تجربه» دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران ، «سوره» دانشگاه سوره ، «مونولوگ» دانشکده سینماتئاتر دانشگاه هنر.
شگفت است که دانشکده هنر (هنرومعماری) دانشگاه آزاد که در دو دهه گذشته نقش پررنگی در معرفی هنرمندان نامدار و تولید آثار دانشجویی داشته ، در سال‌های گذشته نتوانسته یا نخواسته جشنواره سراسری تئاتری دستکم برای دانش‌آموخته‌گان و دانشجویان خودش داشته باشد و چونان دانشگاه تربیت مدرس در لاک محدودیت رویدادهای برونی فرو رفته است.
روشن است که دانشگاه آزاد همواره از بدو تاسیس تا امروز دست به عصا حرکت کرده و بسیار طبیعی است که در چنین جغرافیایی در عرصه هنر و به ویژه هنر زنده‌ی تئاتر بیش از دیگران نگرانی داشته باشد. کوچکترین نگرانی دانشگاه آزاد همواره از ورود غیردانشجو به دانشگاه بوده که همین سبب می‌شود نه بلیتی بتوان فروخت و نه حتی میهمانی در اجراها حضور داشته باشد ؛ جالب است که این‌گونه نگرانی‌ها را دانشگاه تهران با جایگاه سیاسی‌اش ندارد! و البته همه می‌دانند که چرا دانشگاه آزاد نگران است چراکه همیشه خواسته‌اند جایگاه آن را با یک بهانه‌ی کوچک ، کوچک کنند. با این همه تجربه نشان داده که در سال ۱۳۹۱ این دانشکده اقدام به برگزاری جشنواره حرفه‌ای تئاتر کرد و بیشتر عناصر یک فستیوال از جمله بخش‌های کمک‌هزینه و داوری ارشاد و جایزه و لوح و تندیس و میهمانان نامدار و بزرگداشت و… را در خود داشت و به عنوان یک نقطه درخشان در کارنامه‌اش ثبت شد و همانجا هم تمام شد. اولین و آخرین شد. شاید بتوان تغییر جایگاه زودهنگام و شتابزده چندین مدیر گروه نمایش یا تغییرهای ریاست دانشگاه را در طول سه سال از علت‌های این توقف دانست.
امروز جشنواره نمایش‌های بی‌کلام دانشکده هنر دانشگاه آزاد تهران مرکزی با همت مدیر جوان گروه نمایش دانشکده به سال دوم رسیده است و این مهم چندین زاویه‌ی نگاه دارد:
۱-    نخستین بار است که جشنواره دانشکده‌ای که بیشترین سهم دانشگاهی تئاتر را در کشور به دوش می‌کشد ، به نوبت دوم می‌رسد و این یعنی نقطه امید.
۲-جشنواره تخصصی است؛ یعنی دارای نگاه ویژه‌ای است به تخصصی از هنر نمایش و کلی‌گویی ندارد. «بی‌کلامی» از ساز و کارهای اساسی و پرورشی هنر تئاتر در آموزش تک تک گرایش‌های زیرمجموعه آن و به ویژه ادبیات نمایشی و کارگردانی و بازیگری و عروسکی است. وقتی تئاتر می‌تواند رها از کلام باشد ( نه فقط پانتومیم و لال بازی) یعنی هنری زنده تولید شده که با بهره از پنج حس بدون کلام با عناصر دیداری و شنیداری گوناگون در بدن بازیگر و فضای پیرامونش ، هنرمندان آن نمایش را به اوج بلوغ خود کشانده است. و مهم‌تر آنکه به زبان جهانی دست یافته‌اند چراکه زبان مشترک تئاتر مدرن نمی‌تواند ادبیات غیرمشترک باشد.
۳-اگر جشنواره در سطح داخلی و همچنان بدون کوچکترین حمایت دانشگاهی بر جای بماند ، بی‌شک به سوی نیستی خواهد رفت. بنابراین در دوره سوم (سال ۹۷) بدیهی است که باید از مدیریت اجرایی دقیق ، نیروی انسانی حرفه‌ای ، حمایت مکان و زمان و امکانات تمرین و اجرا ، بودجه مناسب و مهمتر از همه عنوان «سراسری» را داشته باشد تا بماند و … و دانش‌روش بماند. همین دانشجویان دانشگاه‌های آزاد تئاتری اراک و بوشهر و شیراز و تنکابن و علوم تحقیقات و ۱۵ دانشگاه آزاد دیگر می‌توانند توشه‌ی پُرتوان خوراک یک جشنواره دانشگاهی حرفه‌ای باشند و از طرفی امیدواری کوچکی باشد که دستکم در ۴سال تحصیل سالی یک بار در جشنواره دانشگاه خود آزمون و خطا می‌کنند تا تجربه‌ای عملی- حرفه ای بسازند برای ورود احتمالی به بازار کار این رشته‌ی پُرمتقاضی و کم امکان.
با چنین پیشینه‌ای می‌توان سکوت رسانه‌ای جشنواره نمایش‌های بی‌کلام را در چند گزینه غیرمستند احتمالی ، پیش‌گویی کرد:
۱- محافظه‌کاری دانشگاه آزاد ؛ که اگر چنین است بهتر است دانشجویان و مدیرانش امیدی به این حرکت نداشته باشند.
۲-سومدیریت اجرایی جشنواره ؛ که اگر چنین است و از چسباندن پوستر برنامه و فرستادن چند خبر کوتاه هم دریغ کرده‌ یا بلد نبوده‌اند ، می‌توان با اصلاح زودرس ماجرا ، در سال‌های آتی به مدیریت و برنامه‌ریزی حرفه‌ای دست یافت.
۳-عدم حمایت رسانه‌ها؛ که اگر چنین است و از روی ندانستن است ، در همین روز دوم می‌توان این مهم را به گوش دانشجویان و مدیران دانشگاهی رساند تا جملگی آگاه شوند که زایش و ادامه جشنواره تئاتری یک دانشکده محوری چه نقشی در اشتغال و تربیت نیروی انسانی کارآمد این رشته دارد.
جشنواره نمایش‌های بی‌کلام اگر چونان موضوعش به هر دلیلی در سکوت برگزار نشود ، به واسطه‌ی شمار جمعیت دانشگاهی‌اش و موضوع بی‌کلامی و اجرای آن در دانشکده هنر دانشگاه آزاد که سالن تئاتر مجاور خیابان اصلی پایتخت هم دارد ، در صورت سراسری شدن از دوره سوم می‌تواند یکی از جشنواره‌های پایدار و زمینه‌ساز اشتغال موقت دانشجویان چونان دوران نه چندان دور برخی از جشنواره‌ها و فضاهای دانشگاهی باشد و اگر نه وصله‌ای ناجور می‌ماند بر دامن دانشگاهی با چندین هزار دانش‌آموخته و دانشجوی تئاتری که توان اجرای یک جشنواره سراسری تئاتر در میان صدها جشنواره سالانه کشور را هم ندارند.
بهزاد خاکی‌نژاد* روزنامه‌نگار و مدرس تئاتر