سرو ابرکوه در اغما

سایه شوم بی‌برنامه‌گی و کج سلیقه‌ای

سرو ابر کوه، کهن‌ترین موجود زنده ایران با قدمتی بیش از چهار هزار و پانصد سال است.

سرو ابرکوه در سایه بی‌برنامگی و پروژه‌های سلیقه‌ای ، حال و روز خوشی ندارد.  ساخت و سازهای غیرکارشناسی بلای جان کهن‌ترین موجود زنده ایران شده است.

به‌منظور ساماندهی وضعیت سرو، سازه‌ای سیمانی در حدود ۵۰ متری درخت احداث شد.

با این سازه سرو محصور شده و گردشگران از این ورودی برای بازدید درخت تردد می‌کنند. به‌گفته بسیاری از کارشناسان محیط زیست، احداث این سازه فشار بسیاری بر درخت وارد کرده و موجب متراکم شدن خاک اطراف شده است.

مرکزی به‌ نام تفسیرکنندگان سرو

مرکز تفسیرکنندگان سرو، یکی از سازه‌های دیگر این مکان است؛ مرکزی که تاکنون بسیاری متوجه ماهیت اصلی آن نشده‌‌اند.

البته تابلوی مرکز تفسرکنندگان سرو خیلی زود پایین آمد و تابلوی کافی‌شاپ به‌جای آن نشست. مکانی که آسیب‌های بسیاری به سرو وارد کرده است. حتی سیستم سرمایشی و گرمایشی این مکان به درخت صدمه زده است. همچنین حوضی که در محوطه سرو ساخته شد نیز موجب آسیب‌هایی به درخت شد.

سریال تکراری آسیب به سرو ابرکوه

این اولین بار نیست که سرو ابرکوه خبرسازی شده است. چندی پیش ساخت رستورانی در فاصله ۲۰ متری آن با اعتراض‌های فراوانی همراه بود. ماجرا چه بود؛

«در فاصله ۲۰ متری سرو ابرکوه با صلاحدید فرمانداری این شهرستان یک رستوران درحال احداث است؛ این درحالی بوده که حریم این سرو ۶۰ متر است و ساخت و ساز در فاصله ۲۰ متری آن آسیبی جدی به این درخت کهن  وارد می‌کند ». این خبری بود که به‌سرعت در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شد.

ساخت رستوران یا محوطه‌سازی در حریم ۲۰ متری سرو ابرکوه موجب نگرانی بسیاری از فعالان میراث فرهنگی کشور شده است.

یک فعال میراث فرهنگی دراین‌باره به «قانون» گفت: «تعریف حریم آثار تاریخی در کشور ما متفاوت است و بسیاری از قوانین آن بی‌اطلاع هستند.

برخی براین باورند که فاصله دو متری درخت، حریم آن محسوب نمی‌شود، درحالی که تا فاصله ۵۰ متری آن ریشه‌های درخت گسترانده می‌شود.

کارگاهی که به‌گفته مسئولان برای محوطه‌سازی و به‌گفته فعالان میراث فرهنگی و برخی از رسانه‌ها برای احداث رستوران است؛ در آن مصالحی همچون سیمان، آهک، فلز و…  استفاده می‌شود که  حیات این درخت را تهدید می‌کند.

میراث فرهنگی این پروژه را برای توسعه زیرساخت‌های گردشگری انجام می‌دهد اما توسعه زیرساخت‌ها به بهای تخریب درخت عاقلانه نیست، این کار به‌دلیل درک ناقصی که از مفهوم حریم وجود دارد این اتفاق رخ داده است.

شنیده‌ها حاکی از آن است که می‌خواهند یک رستوران برای گردشگران احداث کنند اما حتی اگر به‌گفته مسئولان میراث محوطه‌سازی هم بخواهند انجام دهند، به‌دلیل اینکه ریشه‌های درخت از نزولات جوی تغذیه می‌کنند، کف‌سازی این محوطه مانع رسیدن نزولات جوی به ریشه‌ها و باعث  از بین رفتن آن‌ها می‌شود.

تمامی این اتفاقات درحالی می‌افتد که سرو کهنسال ابرکوه سال گذشته به‌دلیل گرما و آلودگی دچار بیماری شد و به توجه  و مراقبت بیشتری نیازمند است».

درحالی که فعالان میراث فرهنگی به‌دلیل استقرار کارگاه مصالح ساختمانی نگران وضعیت سرو ابرکوه بودند، مسئولان وقت میراث فرهنگی یزد اجرای پروژه محوطه‌سازی را مطابق طرح مصوب اعلام کردند.

برخی از مسئولان گفته بودند:«این مجموعه توسط هیات امنایی متشکل از اداره میراث فرهنگی، فرمانداری، شهرداری و یک سمن میراث فرهنگی اداره می‌شود.

درخصوص این پروژه یکسری جوسازی توسط برخی افراد با اهداف خاص انجام شده است.

براساس طرح مصوب اجرای قلوه‌سنگ و کف‌سازی در محوطه‌ سرو انجام شده است. این اقدام در شعاع بیش از ۲۰ متر بوده و هیچ‌گونه دخل و تصرفی در حریم سرو اتفاق نیفتاده و آسیبی نیز به‌آن وارد نشده است.»

آسیب، پیامد سازه‌های اطراف سرو

مرکز تفسیرکنندگان سرو، حوض، کافی‌شاپ، مکانی برای ورودی یا رستوران، کاربری آن‌ها هیچ تفاوتی برای کهن‌ترین موجود زنده ایران ندارد.

پیامد ایجاد چنین سازه‌هایی،آسیب و خسارت‌های جبران ناپذیر به سروابرکوه است.

دو مساله نگران کننده درخصوص ایجاد چنین سازه‌هایی وجود دارد، نخست آنکه پوشاندن کف محوطه با مصالحی مانند سیمان و آجر ، آسیب به ریشه‌های این سرو چهار هزار و پانصد ساله وارد شده است.

در آخر نیز عدم استفاده از معماری اصیل خشت و گل کویر ایران است؛ معماری ‌ای که کویر آن را به‌وادی فراموشی سپرده است. ساخت حوضی که با معماری کویر بیگانه است، نمونه یکی از همین اشتباه‌هاست.

دومین درخت کهنسال دنیا

برخی از کارشناسان می‌گویند: «سرو ابرکوه به‌عنوان دومین درخت کهنسال و ارگانیسم زنده جهان به‌نام «پارسیک» شناخته می‌شود.

این سرو در قسمت جنوب‌غربی شهر ابرکوه واقع شده و شهرت و اهمیت تاریخی به این شهر داده است.

این درخت چهار هزار و ۵۰۰ ساله، بعد از قله سرفراز «دماوند» در تهران، دومین اثر طبیعی ایران بوده که در فهرست میراث ملی به‌ثبت رسیده است.

تنه این درخت، قطری حدود ۵/۴ متر دارد که محیط تنه آن روی زمین به ۵/۱۱ متر می‌رسد، همچنین شاخه های آن ۸۵/۱ متر قطر دارند و ارتفاع آن ۳۵ متر و محیط آن ۱۸ متر است.

در اوایل سال ۲۰۱۰ میلادی، روزنامه چاینادیلی درگزارشی ویژه، نام۱۰ درخت کهنسال دنیا را اعلام کرد که در میان آن‌ها، «سرو ابرکوه» با بیش ازچهار هزار و ۵۰۰ سال قدمت در استان یزد، در رده دوم این لیست به چشم می‌خورد و به‌عنوان دومین ارگانیسم زنده روی زمین معرفی شد.

«مسوسلاه» در کوهستان‌های کالیفرنیای آمریکا، با سنی معادل چهارهزار و ۸۰۰ سال، کهنسال‌ترین میراث طبیعی دنیاست.

درختی به نام «آلرک» در پارک ملی شیلی با ۳۶۰۰ سال عمر در ردیف سوم و درخت سروی به نام «سناتور» با ۳۴۰۰ سال عمر در پارک ملی فلوریدا، در رده چهارم قرار دارند.

چند سال پیش هم دانشمندان کشور ژاپن و روسیه پس از بازدید از «سرو ابرکوه»، عمر آن را تا هشت هزار سال تخمین زدند اما الکساندر روف، دانشمند روسی عمر این درخت را بین چهار هزار تا چهار هزار و۵۰۰سال برآورد کرده است.

جالب است بدانید که مارکوپولو در خاطرات سفرش به ایران می‌نویسد: «یکی از چند سروی که در ایران دیده ام ،سرو خوش بالای ابرکوه است که همچون آبشاری سبز از آسمان روی زمین تنیده ابرکوه فرو می‌آید و از هر طرف که وارد ابرکوه شوی، سرو کهنسال و پرطراوت مانند چراغ دریایی سبزی ما را به بندر دریای کویر و خورشید تابان فرا می خواند».

حمدا…  مستوفی هم در کتاب «نزهت القلوب» که در سال ۷۴۰هجری قمری تالیف شده، درباره این سرو آورده است:

« آنجا سروی است که در جهان شهرتی عظیم  دارد. چنانکه سرو کشمیر و بلخ شهرتی داشته و اکنون این از آن‌ها بلندتر و بزرگ تر است».

کاشت توسط   زرتشت

در اسطوره‌های ایرانی «سرو ابرکوه» را با عنوان «درخت زرتشت» یاد کرده اند و کاشت این سرو را به حضرت زرتشت نسبت می‌دهند و معتقدند که زرتشت، وقتی در اسفند به ابرکوه رسید، بذر سرو را در این دشت کاشت و به مردم این شهر نوید داد که درختی ماندگار در شهرشان خواهند داشت که تاریخ پادشاهان را از سر می‌گذراند و در کتب چنین آمده است:

«زرتشت ، چون موسم اسپند به ابرکوه رسید، با دست خود بذر سرو بر این دشت فشاند و بر مردمان نوید داد که درختی در آن میان بماند تا ببیند درفش فرزندش بهرام، پادشاه صبح دم رستاخیز را».

کاشت توسط پسر نوح

برخی دیگر از مورخان معتقدند نهال این درخت را «یافث» ، «پسر نوح نبی» پس از طوفان معروف، در محل فعلی غرس کرده است.

یافِث در عهد عتیق به عنوان یکی از پسران نوح نامیده شده است.

در میان مردم او به عنوان جوان‌ترین پسر نوح معروف شده ولی برخی متون او را پسر ارشد نوح می‌دانند. او و همسرش از جمله کسانی بودند که سوار کشتی نوح شده و نجات یافتند.

سرو ابرکوه، نماد ایرانیان

«نماد سرو به‌عنوان یکی از نمادهای مهم در ایران باستان شناخته می‌شود.

در نگاره‌ها و آثار باستانی مانند حجاری‌های دوره هخامنشی در تخت جمشید، نماد درخت و به‌طور خاص، سرو آورده شده است.

در فرهنگ ایرانیان قدیم آمده است : سرو به‌دلیل آن که درختی همیشه سبز است، همواره در ایران اهمیت خاصی داشته است و سرو کهنسال ابر کوه نیز که آن را سرو زرتشت می‌نامند، نمادی از همین امر به شمار می‌رود.

پایان پیام