مهمان‌های خوانده شده فجر سی و ششم (بخش اول)

به گزارش پایگاه خبری گلونی، یکی از ویژگی های تئاتر فجر این است که ساختار اجرایی آن هر ساله دچار تغییرات مختلفی می شود. ممکن است بر این مسئله نقدهایی وجود داشته باشد اما در هر صورت جدا از درستی و نادرستی اصل موضوع، این خاصیت جشنواره ها و اساسا مدیریت در کشور ماست. این مسئله نتایجی را به همراه دارد که مهمترین نتیجه اش تغییرات ساختاری و اجرایی در رویداد های روتین سالانه است. اگر از مخاطبان هر ساله جشنواره تئاترفجر باشید و یا در تئاتر فعالیت می کنید تفاوت های هر دوره با دوره های قبلی و بعدی اش را لمس کرده اید. امسال نیز این تغییرات وجود داشته هر چند به نظر می رسد در سال های اخیر ساختارمند شدن جشنواره تئاتر فجر بیشتر حس می شود. یکی از تمایزهای امسال جشنواره در بخش مهمان است. بخش مهمان در سال های قبل عموما جایی بود برای آن دسته از آثاری که از طرف خود دبیرخانه جشنواره از آنها دعوت می شد تا در آن دوره حضور یابند و یا دبیرخانه بنا بر پارامترهایی که در نظر داشت از هنرمندانی دعوت می کرد تا آثاری را برای اجرا در جشنواره آماده کنند. عموما چهره های سرشناس تئاتری و پیشکسوتان در این بخش حضور داشتند و بیشتر اوقات هم این آثار در بخش مسابقه حضور نداشتند. اما به نظر می رسند امسال این نگاه با توسعه کمّی قابل توجهی روبروست و با حفظ نفسِ موضوع یعنی دعوت از آثار و هنرمندان شناخته شده رشته تئاتر سعی کرده آثار بیشتری را در خود جای دهد به همین سبب دبیرخانه جشنواره این آثار را به ۵ بخش تقسیم کرده است:

مهمان‌های خوانده شده فجر سی و ششم (بخش اول)

۱-  براساس تنوع و گوناگونی تولیدات هنرمندان تئاتر کشور

۲– آثاری از هنرمندان برگزیده بخش مسابقه بین‌الملل جشنواره تئاتر فجر در دوره‌های گذشته

۳- آثاری در گونه‌های اجرایی خارج از صحنه

۴- منتخبی از تولیدات هنرمندان  جوان

۵- آثاری با محوریت شخصیت‌ها و رویدادهای انقلاب اسلامی و دفاع مقدس

بر این اساس و برخلاف دوره های قبل که بخش مهمان معمولا سهم کمی از لحاظ کمی در جشنواره تئاتر فجر داشت، در این دوره با ۳۵ اثر بزرگترین بخش سی و ششمین دوره جشنواره تئاتر فجر را تشکیل می دهد. در این گزارش که در ۵ قسمت ارائه خواهد شد به معرفی آثار مختلف هر دسته از نمایش های شرکت کننده دربخش مهمان این دوره از جشنواره خواهیم پرداخت. در اولین بخش از گزارش آثار دسته اول یعنی نمایش هایی که بر اساس تنوع و گوناگونی هنرمندان تئاتر کشور انتخاب شده اند را معرفی خواهیم کرد:

افسانه ببر

در طی این سال ها شاید کمتر توجهی به تئاتر فارسی که توسط مهاجران ایرانی در فرنگ جریان دارد شده باشد و حضور زاهد در ایران- جدا از ویژگی هنری ایشان- از این حیث مهم است که می توان او را نماینده این جریان تئاتر دانست و از قضا با شعار این دوره جشنواره تئاتر فجر یعنی جشن گفتگوی تئاتر ایران بسیار متناسب است. افسانه ببر را باید فرزند صدرالدین زاهد دانست، این نمایش که اثر داریو فو برنده جایزه نوبل ادبیات و نویسنده مشهور ایتالیایی است سال هاست که توسط زاهد در نقاط مختلف دنیا اجرا شده است. زاهد این مونولوگ مشهور داریو فو را برای اولین بار به فارسی ترجمه و چاپ کرد و خودش نیز آن را بازی و کارگردانی نمود و در فرانسه و کشورهای دیگر اروپایی آن را اجرا نمود. هر چند  استفاده از ترجمه او در ایران و رعایت نکردن حق مولف صدای زاهد را در آورد اما حالا فرصت خوبی است تا اجرای زاهد را در ایران ببینیم و حضورش را پس از سال ها در ایران مغتنم بشمریم.

مهمان‌های خوانده شده فجر سی و ششم (بخش اول)

افسانه ببر در مورد سربازی است افسانه‌ ببر” قصه‌ی سربازی زخمی و به جای مانده از جنگ در کشور چین است که به غاری پناه می‌برد اما در آن غار، ماده بَبْری با توله‌اش زندگی می‌کنند. هم‌زیستی سرباز با ببر به دوستی‌ای بین این دو می‌انجامد و در نهایت حضور ببر باعث حفاظت روستای سرباز جوان در برابر حملات و غارت دشمنان می‌شود. “داریو فو” قصه‌ی “افسانه‌ ببر” را از افسانه‌های چینی الهام گرفته است. او زمانی که در سال ۱۹۷۵ با گروه نمایشی خود به چین سفر کرده بود ایده‌ی این متن نمایشی را دریافت کرد و توضیح آن را نیز کم و بیش در ابتدای همین نمایش از زبان بازیگرش بیان می‌کند. در “افسانه ببر” صحبت از احیا زندگی است. سرباز چینی وقتی دچار جراحت و زخم چرکین می‌شود تا پای مرگ می‌رود؛ به گونه‌ای که همقطارانش قصد می‌کنند با گلوله‌‌ای، او را خلاص و راحت کنند اما مقاومت سرباز برای زنده ماندن و پناه بردنش به غار که همچون زهدانی در دل طبیعت برای او می‌ماند، به او تولدی دوباره می‌بخشد. سرباز از شیر ماده ببر می‌نوشد و از بزاق او برای بهبود زخم و دفع عفونت استفاده می‌کند در نهایت با تناول آنچه که از آب و خاک و آتش و باد آفریده شده به عنوان انسانی که با طبیعت به تعامل دوباره رسیده، پای در جامعه‌ی خویش می‌گذارد که اکنون او را باور ندارند.

اپرای عروسکی خیام

بهروز غریب پور یکی از معدود هنرمندانی است که موفق به تاسیس گروهی تئاتری با استاندارهای جهانی در ایران شده است. او توانسته است با کاربلدی لازم و جذب حمایت های دولتی مکانی ثابت را برای گروه آران دست و پا کند و به طور مرتب آثارش را در سالن فردوسی که توسط خود او تاسیس شد اجرا می کند و علاوه بر اجرای رپراتواری آثار قبلی گروه تئاتر عروسکی آران در طول سال، تولیدات جدیدی را نیز توسط گروهش ارائه می دهد. او از معدود هنرمندانی است که هم زبان مردان سیاست را می فهمد و هم هنرمندی کاربلد است.
به گفته غریب پور در این اپرا به ابعاد اندیشه ی خیام در اواخر عمر وی توجه شده ، در زمانیکه به درجه ی والایی از فلسفه رسیده و به نقطه ای از عمر خود رسیده بود که خدمات ارزشمندش را به دنیای علم و اندیشه به انجام رساند. و در لحظه ی پایانی اپرا متوجه می شویم که او سرانجام به همراه یارانش توانسته تقویم جلالی را به انجام برساند . در این اپرا به زندگی شخصی خیام پرداخته نمی شود بلکه به اندیشه ، دوره و زمانه ای که خیام در آن زندگی می کرده توجه شده. یعنی دوره حکومت سلجوقی و صدارت خواجه نظام الملک که به تعبیر او بدون این بررسی امکان شناخت دنیای خیام وجود ندارد و به همین علت سرپرست گروه آران در این اثر به زمانه و اندیشه ی خیام پرداخته است.  همچنین در بخشی از اپرا که مربوط به معرفی اندیشه های خیام و صدور این اندیشه ها به دنیای غرب است اشعار خیام به زبانهای انگلیسی ، آلمانی ، فرانسه ، و زبان کردی اجرا می شود. غریب پور تا به حال هشت اپرای رستم و سهراب، مکبث، عاشورا، مولوی، حافظ، لیلی و مجنون، سعدی و خیام را با گروه عروسکی آران اجرا کرده است.

مهمان‌های خوانده شده فجر سی و ششم (بخش اول)

جلال تهرانی که جزو نویسنده های صاحب سبک سال های اخیر تئاتر است پیش از این نمایشش راآ در تماشاخانه ناظر زاده کرمانی اجرا کرده بود و امسال دوباره آن را برای اجرا در سالن اصلی تئاتر شهر آماده کرده است به گفته او این نمایش ماجرای نابغه ای است که از کارخانه اخراج می شود و نیمه شبی به دفتر رییس باز می گردد و آنجا با رییس و منشی وی در آنجا مواجه می شود.

وی معتقد است: نمایشنامه ها همیشه پیامی را منتقل نمی کنند و در این نمایش به بروکراسی کارخانه ها و حاکمیت روابط بر ضوابط پرداخته شده است.

مهمان‌های خوانده شده فجر سی و ششم (بخش اول)

 یک پسر دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی با سوابقی درخشان از قبیل رتبۀ اول کنکور کارشناسی ارشد، چاپ مقالات تخصصی فراوان، برگزیدۀ جشنواره های علمی معتبر از قبیل خوارزمی و … که هم اکنون مشغول کار کردن بر پایان نامۀ تحصیلی خود با موضوع نظریۀ فعل در دستور زبان است برای تدریس ادبیات و تقویت دانش آموزان برای شرکت در المپیاد علمی به یک دبیرستان با سابقه و قدیمی دخترانه قدم می گذارد. حضور این مرد جوان در محیطی کاملاً زنانه و بی سابقگی چنین اتفاقی در مکان مذکور، شرایطی خاص و آشوب برانگیز را در این دبیرستان دخترانه به وجود می آورد که فضا را به آشفتگی می کشاند. دختران جوان و نورسی که در احساسات تند اَوان جوانی و ناهنجاری های محیط های خانواده و جامعه شان دست و پا می زنند در مواجهه با این مرد جوان که نگاه ویژۀ خود را به مبحث دستور زبان به طور خاص و تفکر و زندگی به طور عام دارد، واکنش هایی متفاوت را از خود بروز می دهند و حتی برخی زنان همکار او نیز از درگرفتن نایرۀ این دایرۀ مشتعل بیرون نمی مانند و از این هیمۀ برافروختۀ پرشور، شعله به دامان می گیرند.
محمد رضایی راد در نمایش «فعل» با زمان و مکان نه به صورت موازی، بلکه به طوری درآمیخته، بازی ویژه ای را پرداخته کرده است. طرحی پیچیده اما دقیق و سنجیده بر صحنه درافکنده و گویی این دو مفهوم را همچون شیر و شکر در هم آمیخته است. می توان گفت که او در این کار گریبان زمان و مکان را می گیرد، این دو را از آنِ خود می کند، تکه تکه شان می کند و گویی این تکه پاره ها را در ظرفی دربسته ریخته، تکان می دهد، مخلوط می کند، نظم و نسق ها را به هم می ریزد و سپس به طور اتفاقی یکی یکی بیرون آورده و در کنار هم ردیفشان می کند.

مهمان‌های خوانده شده فجر سی و ششم (بخش اول)

سه بازی‌گر با نام‌های «مهرداد اشکین» عبدالحسین اطلسی و سایه به پیش‌نهاد یک زوجِ روان‌شناس به نام‌های دکتر پیمان بدخشان و هما کامشاد بر آن می‌شوند تا در یک مرکزِ روان‌درمانی، جهتِ پیش‌برد یک پروژه‌ی سایکودرام، به مدت تقریبا بیست روز، نقشِ بیمارانِ روانی را بازی کنند. بازی‌گران در این نقش‌ها فرو می‌روند. روزها می‌گذرد و مهرداد احساس می‌کند که این پروژه، چیزی جز شست‌وشوی مغزی‌ی آن‌ها نیست. پس عزم گریز کرده ولی موفق نمی‌شود. مهرداد با ادامه‌ی این روند به شدت مخالف است و سرانجام نیز از پروژه کنار گذاشته می‌شود. اما عبدالحسین، تا به آخر می‌ماند و در نقشِ خود، غرق می‌شود.

رضا صابری که نویسنده و کارگردان این اثر است. پیش از این نیز با نمایش هایی همچون خون رقصه در تهران اجرای عموم داشت. او  در دهه ۷۰ نیز این نمایش را کار کرد و همان زمان نیز اثرش یکی از برگزیده های تئاتر فجر بود و حالا پس از دو دهه این نمایش را بار دیگر در مشهد به اجرای عموم رساند و در فجر سی و ششم نیز اثرش را به روی صحنه خواهد برد. این اثر از این حیث که نگاه دوباره یک نویسنده به متنی است که سال ها پیش نوشته است ویژگی خاصی دارد و می تواند نمونه مطالعاتی جالبی برای مقایسه نگاه و زیبایی شناسی یک هنرمند در دو دوره متفاوت زمانی باشد.

مهمان‌های خوانده شده فجر سی و ششم (بخش اول)

داستان این نمایش بر سر تقسیم اراضی بین مردم پس از جنگ جهانی است که به واسطه حل این مشکل به سمت نمایشنامه ای می‌روند تا مشکل خود را با آن نمایشنامه حل کنند، و نام آن دایره گچی قفقازی است.

محمودرضا رحیمی شاگرد و دستیار حمید سمندریان است و رهرو اصولی شیوه تئاتر دانشگاهی است و دایره گچی قفقازی را متفاوت با نگاه سمندریان در آکادمی سمندریان با هنرجویانش و به شیوۀ موزیکال کار کرده است. رحیمی هم نگاه متنوع داشته و برای همین مسیر پر خطر و با فراز و نشیبی را طی کرده و این آثار می تواند آغاز دوباره ای برای او در فضای تئاتر باشد. هر چند که هنوز سخت می تواند با این فضای تجارت گونه کنار بیاید.

الیور توئیست

: “الیور توئیست” به کارگردانی حسین پارسایی که از آذرماه در تالار  تجربه‌ای متفاوت از نمایش موزیکال را در تئاتر کشور رقم زده است، اگرچه این نمایش با نقدهایی روبرو شده و واکنش‌های مختلفی را برانگیخته، اما آنچه که مسلم است، مخاطبان این تجربه را پسندیده‌اند و این اثر نمایشی از سوی تماشاگران با استقبال روبرو شده و توانسته نظر آنها را نیز جلب کند. حسین پارسایی به عنوان کارگردان این اثر سابقه خوبی در تجربیات مختلف تئاتری دارد، او در برهه‌های زمانی مختلف دست به تجربیاتی زده که توانسته مخاطبانش را راضی کند؛ از نمایش‌های مذهبی تا آثاری با موضوع دفاع مقدس و حتی کودک. الیور تویست تا اینجا یکی از پرفروش های امسال بوده و به نظر می رسد بتواند رکورد شکن شود! باید دید در جشنواره فجر چه بازخوردی خصوصا از مخاطبان فرنگی اش خواهد گرفت.

داستان الیور تویست به واسطه اقتباس های فراوانی که از آن شده است تبدیل به قصه ای عامیانه شده است؛ کودکی یتیم  به محض تولد مادرش را از دست می دهد و از سوی دیگر میراثش به باد می رود، او که بی سرپرست است به نوانخانه سپرده می شود و در آنجا زندگی اش را ادامه می دهد و بزرگ می شود تا اینکه بالاخره می تواند از یتیم خانه بیرون بیاید و به یکی از فامیل های دورش سپرده می شود و…

مهمان‌های خوانده شده فجر سی و ششم (بخش اول)

یاسمینا رضا متن هایش در ایران بسیار  پر طرفدار اند و احتمالا اگر خیلی با نمایشنامه هنر او آشنا نباشید خدای کشتار  و سه روایت از زندگی را خوانده یا دیده باشید. نمایشنامه هنر در مورد روابط سه دوست است که حالا در آستانه میان سالگی اند و خرید تابلویی انتزاعی در یک حراجی توسط یکی از آنها به قیمتی گزاف بحث جدید آنهاست. این تابلو بهانه ای می شود برای گفت و گوی سه دوست و مطرح شدن مسائل دیگری که ریشه در سال های آشنایی و رفاقت آنها دارد.

وحید رهبانی که در عرصه ترجمه، بازیگری و کارگردانی تئاتر نامش آشناست امسال با این نمایش در فجر حضور دارد و باید دید بعد مدتی دوری از صحنه در مقام کارگردان چه کار ویژه ای با نمایشنامه رضا انجام داده است.

کوکوی کبوتران حرم

کوکوی کبوتران حرم از جمله متن های مطرح علیرضا نادری است که پیش از این نیز اجراهای متفاوتی از متن های او دیده شده اما این بار افسانه ماهیان با انتخاب این متن توانسته اجرای موفقی را رقم و بزند و شاهد این موفقیت هم استقبال از کوکوی کبوتران حرم در اجراهای عمومی اش است.

۱۲ زن در سفری به شهر مشهد معضلات و مسائل تلخ زندگی و جامعه ی امروز خود را بازگو می‌کنند. رازهای زنان، برای مردان (خوب شنیدن و دیدن زنان برای خوب فهمیدن آنها)

به گفته افسانه ماهیان: این نمایش مسائل و مشکلات زنان را مطرح می‌کند و حتی می‌توان گفت مخاطب اصلی این اثر مردان هستند. کوکوی کبوتران حرم با غنای ادبی علیرضا نادری به مسائل اجتماعی زنان می‌پردازد و مردم با صراحت قلمی که نادری دارد می‌توانند با موضوعات اجتماعی به خوبی ارتباط برقرار کنند.

مهمان‌های خوانده شده فجر سی و ششم (بخش اول)

بازی با خط قرمزها و تابوها همواره در تئاتر جذاب است و این جذابیت می تواند مخاطب را هم به چالش بکشد. مسئله جنسیت یکی از مسائلی است که در جامعه ما نسبت به آن تابوهای زیادی وجود دارد، یکی از این تابو ها در مورد دوجنسه ها و ترنسکشوال هاست که شاید شما هم از شنیدن اینکه تئاتری با این موضوعیت در  کشورمان اجرا رفته است تعجب کنید اما باید بدانید که این اقلیت جنسی از لحاظ دینی و قانونی در ایران جایگاه تعریف شده ای دارند و صحبت  در مورد آنها غیر قانونی یا خلاف شرع نیست. ساناز بیان در این نمایش که وامدار شیوه تئاتر مستند است با مونولوگ هایی که از واقعیت الهام گرفته شده اند و به گفته خودش از پس سالها پژوهش و مصاحبه با کیس های واقعی بیرون آمده به بررسی داستان زندگی چند انسان می پردازد که با مسئله تضاد شکل فیزیکی و روحی در هویت جنسی شان روبرو هستند برخی از آنها تغییر جنسیت داده اند و بعضی هنوز دو جنسه یا ترنس هستند. بیان در این نمایش با طرح مسئله قتل فردی که پس از تغییر جنسیت به شکل فجیعی به قتل رسیده است داستانش را آغاز می کند در حاشیه پیش بردن داستانش مسائلی تراژیک از زندگی این دسته از جامعه را روایت می کند. بیان معتقد است متنش بیشتر از اینکه در مورد اقلیت های جنسی باشد درباره رفتار بی رحمانه جامعه با اقلیتها و مسائلی است که آن را نمی فهمند.

کوررنگی

کوررنگی یک درام موقعیت با پس زمینه مسائل روان شناختی  است . دو آدمی که در یک محفظه محبوس شده اند و بتدریج می فهیم این دو نفر جزو یک گروه مخالف دولت هستند .  داستان نمایش بی زمان و مکان است و به جای خاصی اشاره نمی شود . بتدریج متوجه می شویم این دو آدم برای فرار از چنین موقعیتی درون واقعیشان آشکار می شود و مشخص می شود این دو نفری که ظاهرا حرف های آزاد اندیشنانه ، دمکراتیک و زیبا می زنند . برای رسیدن به قدرت از هر دست آویزی بهره می برند . در واقع کوررنگی داستان دو نفر است که در ظاهر با قدرت مخالفت می کنند . اما خودشان اسیر قدرت هستند . این نمایش در واقع نقدی بر قدرت طلبی آدم ها دارد. اینکه خواسته های شخصی آدم هایی که در خیلی از مواقع خودشان را نابغه می پندارند می تواند باعث پایمال شدن حق سایر آدم ها بشود و بتدریج در نمایش متوجه می شویم اگرچه هرکدام با رویکردی متضاد و نیت هایی متفاوت دست به قدرت طلبی زده اند  ابزاری که برای دست یابی به قدرت در اختیار داشته اند، یکسان بوده است.

 این کارگردان در باره عوامل نمایش گفت : عباس جمالی و بهاره کاتوزی بازیگر ،به عنوان بازیگران این نمایش با پاکراه همکاری می کنند.

مهمان‌های خوانده شده فجر سی و ششم (بخش اول)

محمد عباسی بیش از هر چیزی به عنوان یک رقصنده شناخته شده است و از آنجا هیچ اطلاعاتی در مورد اثرش وجود ندارد و برای اولین بار است که این اثر اجرا خواهد شد یکی از شرکت کنندگانی است که نمایش/ اجرایش بیش از دیگر آثار مخاطبانش را کنجکاو کرده است. باید دید حفره محمد عباسی از چه می گوید و چگونه می گوید.

پدرانه

این نمایشنامه جزو آثار نویسنده جوان کشورمان، آرش عباسی است که در بخش نمایشنامه نویسی جشنواره تئاتر رضوی برگزیده شد. قصه پدرانه در مورد پسری است که به خاطر بی خبری خانواده از اوضاعش همه نگران او هستند. قصه عباسی قصه شکاف نسل هاست و درک متقابل آنها.

این نمایش که کار گروه “ستاک” به سرپرستی و کارگردانی علی حیدری که از آبادان در این دوره جشنواره شرکت کرده است

عضو اینستاگرام گلونی شوید و اخبار روز ایران و جهان را دنبال کنید.