چوغای راه‌راه فیلی، لباس مردان لرستان + تصاویر

در لرستان و ایلام، یکی از لباس‌های اصلی مردان، چوقا (که در زبان لکی و مینجایی و برخی زبان‌های دیگر “چوخا یا چوغا” نیز تلفظ می‌شود) بوده است به‌طوری‌که در مناطق بالا‌گریوه همه‌ی مردم، چوقا راه‌راه می‌پوشیده‌اند، در منابع مردم‌شناسی منطقه، به‌عنوان‌مثال در عکس‌های متعددی از کتاب کوچ‌نشینان لرستان (اثر اینگه دمانت مورتنسن) این قضیه به وضوح دیده می‌شود.

به گزارش پایگاه خبری گلونی به نقل از لور، در عکس‌های سیاه‌وسفید قدیمی هم به وضوح چوقا‌ی فیلی بر تن اهالی لر فیلی مشاهده می‌شود، منسوب بودن چوقا راه‌راه به فیلی‌ها به حدی است که در انتشار تمبر پستی ۱۳۶۰، چوخا به‌عنوان یکی از لباس‌های محلی لرستان بر روی قبای فیلی نشان داده‌شده است.

متأسفانه رسانه‌های لرستان در معرفی لباس محلی لر‌های فیلی، چوقا را بسیار کم‌رنگ کرده به‌طوری‌که در  ذهن نسل جدید، که آشنایی کاملی از تاریخ لباس لر‌ها ندارند، این‌طور تصور می‌شود که این لباس اصلاً در لرستان وجود نداشته است.

چوقای راه‌راه فیلی لباسی است مستطیلی و جلو باز که از پارچه‌ی دست‌بافت پشمی دوخته شده است. این پارچه‌ی دست‌بافت، به صورت دو تخته‌ی ۱۲۵*۵۰ سانتیمتر بوده که تخته‌ی پایینی به رنگ سفید با خطوط نازک راه‌راه سیاه یا سورمه‌ای است.

تخته‌ی بالایی هم به همان شکل پایینی سفید خط‌دار است با این تفاوت که در سطح آن نقوشی پله مانند به همان رنگ خطوط راه‌راه وجود دارد. دو تخته را به صورت افقی روی هم قرار داده و آنها را به هم وصل می‌کنند این مجموعه را به صورت لباسی مستطیلی درآورده و برای عبور دست‌ها در دو گوشه این مستطیل دو چاک برای عبور دست‌ها ایجاد می‌کنند.

چوقا‌ی فیلی با چوقا‌ی بختیاری اندکی تفاوت دارد، این لباس هنوز به طور محدود در شهر دزفول تولید می‌شود، اما دیگر جایگاه خود را در میان لباس‌های لرستان از دست داده است تا جایی که حتی در مناسبت‌ها و به صورت نمادین نیز از آن استفاده نمی‌شود، همان طور که می‌دانید در این مواقع از همان لباس «شال و ستره» استفاده می‌شود.

چوقای راه‌راه فیلی و بختیاری در آغاز و در ریشه به یک شکل بوده‌اند، اما با گذشت زمان تفاوت‌های در بین آنها به وجود آمده است هنوز هم این تفاوت‌ها آنقدر جزئی هستند که در نگاه اول احساس نمی‌شوند؛

۱ – چوقا‌ی فیلی کوتاه‌تر و تنگ‌تر از چوقا‌ی بختیاری است. عرض چوقا‌ی فیلی حدودا هفتاد سانتیمتر است اما عرض چوقا‌ی بختیاری حدودا نود سانتیمتر می‌باشد. بختیاری‌ها بیشتر متمایلند چوقا‌یی بلندتر از حد زانو بپوشند.

۲ – فیلی‌ها معمولا چوقا‌های خود را با پارچه دوزی تزیین می‌کنند به این صورت که نقشی از یقه برگی را با پارچه‌ی –معمولا سیاه– به روی سینه چوقا می‌دوزند. همچنین از همان پارچه، بر روی کتف‌های چوقا، پارچه‌ی به شکل سر شانه می‌دوزند. در صورتی که در چوقا‌های بختیاری پارچه‌دوزی دیده نمی‌شود.

۳ –  در پشت چوقا‌های فیلی یک چاک به وسیله‌ی بریدن چوقا ایجاد می‌شود اما در چوقا‌های بختیاری این چاک وجود ندارد. چاک پشت چوقا‌های فیلی ممکن است بلند یا کوتاه باشد.

۴ – تراکم خطوط باریک در چوقا‌های فیلی خیلی بیشتر از نوع بختیاری است. یا به عبارتی خطوط باریک در چوقا‌ی فیلی خیلی به هم نزدیک می‌باشند. به همین خاطر چوقا‌ی فیلی معمولا به رنگ خاکستری به نظر می‌آید.

۵ – در پشت چوقا، قاب‌های پله‌ای قرار داشته و این قاب‌های پله‌ای، سطحی را در پشت چوقا در بر گرفته‌اند. این سطح در چوخا‌ی فیلی خیلی کمتر از نوع بختیاری است. به این صورت که در چوقا‌ی بختیاری قاب‌ها از لبه‌ی حلقه‌ی یک آستین تا لبه‌ی حلقه‌ی آستین دیگر، پشت چوقا را پوشانده‌اند اما در چوقا‌ی فیلی این محدوده‌ی قاب‌ها (معمولا) سطح کمتری را در بر گرفته‌اند. بنابراین در چوقا‌ی فیلی از لبه‌ی حلقه‌ی آستین تا شروع اولین قاب حدود پانزده سانتیمتر بدون قاب می‌باشد، پس قاب‌ها در چوقا‌ی فیلی یا باریک هستند و یا خیلی پهن و کم تعداد.

پایان پیام

عیسی قائدرحمت، نویسنده کتاب «لباس لرهای فیلی»