نیازهای رسانه‌ای آسیب‌دیدگان از بلایای طبیعی
نیازهای رسانه‌ای آسیب‌دیدگان از بلایای طبیعی
در این یادداشت قصد داریم به این پرسش پاسخ دهیم که «نیازهای رسانه‌ای اصلی آسیب‌دیدگان از بلایای طبیعی چیست و در چنین شرایطی این مخاطبان چه انتظاراتی از رسانه‌ها دارند؟».
به گزارش پایگاه خبری گلونی، سیاوش صلواتیان استادیار دانشکده ارتباطات و رسانه دانشگاه صداوسیما در «پندار» (سال ششم، شماره ۴۷. انجمن علمی-دانشجویی ارتباطات دانشگاه تهران، دانشکده‌ی علوم اجتماعی) نوشته است:
نحوه مقابله با بحران‌های ناشی از بلایای طبیعی و کاهش صدمات آن‌ها یکی از دغدغه‌های همیشگی بشر بوده است که بحث‌ها و اقدامات فراوانی در خصوص چگونگی پیش‌بینی، پیشگیری، آمادگی، امدادرسانی و بازیابی شده است. برای این منظور انسان از هر ابزاری که در اختیار دارد مدد جسته تا بتواند لطمات و آسیب‌های این بلایا را کاهش دهد. دانشمندان و متخصصین علوم مختلف نیز تمام سعی خود را کرده‌اند تا قسمتی از این بار را بر عهده بگیرند. این تلاش‌ها در قرن گذشته نیز ثمرات فراوانی داشته است. توجه جهانی به منظور مقابله با بلایای طبیعی، علی‌رغم افزایش تعداد بلایای طبیعی در جهان، سبب شده است که شمار قربانیان این بلایا روندی نزولی داشته باشد (سی.آر.ای.دی، ۲۰۱۱).
ازجمله عواملی که می‌تواند نقش مهمی در کاهش یا افزایش شعله‌های بحران در جوامع داشته باشد، رسانه است. فعالیت رسانه‌ها در عرصه اطلاع‌رسانی و تبلیغات، آن‌ها را به عامل محوری شکل‌دهی افکار عمومی در جوامع معاصر بدل کرده است. رسانه‌ها با توجه به قدرتی که در جذب توده مخاطبان و مشارکت در فرآیند شکل‌دهی به افکار عمومی دارند، نقش مؤثری در بحران‌ها و کشمکش‌های اجتماعی، سیاسی و بین‌المللی ایفا می‌کنند. البته درک عمومی جامعه و واکنش‌های تشدیدکننده و یا ثبات‌بخش توده‌ها در قبال بحران منحصراً در اختیار رسانه‌ها نیست اما رسانه‌ها در این زمینه به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل و بازیگران اجتماعی مطرح هستند (کاظمی، ۱۳۷۶: ۱۵).
در عرصه رسانه، اهمیت به مخاطبان و توجه به نیازهای آن‌ها اصلی اساسی است. عدم توجه به نیازهای رسانه‌ای مخاطبان در تولید و توزیع محتوا توسط رسانه‌ها می‌تواند طبعات متعددی داشته باشد. طبعاتی چون ریزش کمی مخاطبان، عقب ماندن از سایر رقبای رسانه‌ای و واگذار کردن میدان به آن‌ها، عدم رضایت و کاهش اعتماد مخاطبان و… نتایج زیانبار عدم توجه به نیازهای رسانه‌ای مخاطبان در زمانی که آن‌ها در شرایط بحرانی قرار دارند و نیازهایشان اضطراری‌تر و حیاتی‌تر می‌شود، صد چندان خواهد شد. بر این اساس به نظر می‌رسد شناسایی نیازهای رسانه‌ای مخاطبانِ بحران‌زده در بلایای طبیعی، برای برنامه‌ریزی رسانه‌ای درخصوص چگونگی پاسخ‌دهی به این نیازها ضروری باشد. با دستیابی به این نیازها از یک سو پژوهشگران حوزه ارتباطات بحران، می‌توانند آن را مبنایی برای مطالعات خود قرار دهند و از سویی دیگر مدیران رسانه‌ها با در نظر گرفتن این نیازها در فرآیند تولید و توزیع محتوا، خواهند توانست رضایت بیشتری را برای مخاطبانشان فراهم آورند.
در این یادداشت قصد داریم به این پرسش پاسخ دهیم که «نیازهای رسانه‌ای اصلی آسیب‌دیدگان از بلایای طبیعی چیست و در چنین شرایطی این مخاطبان چه انتظاراتی از رسانه‌ها دارند؟». پاسخ به این پرسش می‌تواند مبنایی نظری برای عمل بهتر و موفق‌تر رسانه‌ها، در مدیریت رسانه‌ای بحران‌ها بنا کند.
نیازهای رسانه‌ای آسیب‌دیدگان از بلایای طبیعی
مردم‌نگاری‌های نویسنده در میان جمعیت بلیه‌دیده، منجر به شناسایی چهارگونه نیاز رسانه‌ای این افراد شامل؛ نیاز اطلاعات، توجه رسانه‌ها، آموزش و داشتن یک نماینده گردید. در ادامه شرح و توضیحی مختصر از هر یک از این نیازهای رسانه‌ای ارائه خواهد شد.
۱- نیاز به اطلاعات
تمامی صاحب‌نظران حوزه ارتباطات بحران، اطلاع‌رسانی در هنگام وقوع بحران را اصلی‌ترین وظیفه رسانه می‌دانند. اطلاعات، برای تمامی بازیگران و حاضران در بحران نقشی حیاتی و نجات‌بخش دارد. به همان میزانی که اطلاع‌رسانی به‌عنوان یک وظیفه کلیدی رسانه‌ها شناخته می‌شود، اطلاع‌یابی نیز از اساسی‌ترین فعالیت‌هایی است که بحران‌زده‌ها در چنین شرایطی به آن نیاز دارند و بالطبع اصلی‌ترین کانال برای دستیابی به آن، رسانه‌ها هستند. ویژگی نجات‌بخش اطلاعات در زمان وقوع بحران از یک‌سو و تعریف مخاطبان از رسانه‌ها به‌عنوان ابزارهای اطلاع‌رسانی از سوی دیگر، سبب شده اصلی‌ترین انتظار مخاطبان بحران‌زده از رسانه‌ها، تأمین نیازهای اطلاعاتی آن‌ها باشد.
آسیب‌دیدگان با استفاده از رسانه‌ها در کنار شیوه‌های غیررسانه‌ای تلاش می‌کنند اطلاعات مورد نیاز خود شامل دو نوع؛ اطلاع‌افزا و کاربردی را تأمین نمایند. آن‌ها انتظار دارند رسانه‌ها با رویکردی انتقادی، اطلاعات صحیح و دقیق مورد نیازشان را به اقتضای شرایط و به‌موقع در اختیارشان قرار دهند.
۲- نیاز به توجه رسانه‌ای
ریشه نیاز به توجه رسانه‌ای را می‌توان در قدرت ذاتی تأثیرگذاری رسانه دانست. مخاطبان می‌دانند که دیده‌شدن در رسانه یعنی قدرت، پرداختن رسانه به هر موضوعی آن را برجسته و توجه تمامی مخاطبان را به آن جلب می‌کند، توجه رسانه‌ها، پیگیری مسئولین را در پی خواهد داشت، توجه رسانه‌ها کمک‌های مردمی را در پی خواهد داشت و در یک کلام دیده‌شدن در رسانه‌ها تاثیر مستقیمی بر افزایش قدرت دارد. البته پوشش دادن بحران توسط رسانه‌ها از نگاه آسیب‌دیده‌ها، نوعی توجه رسانه‌ای است و ازنظر دیگرانی که درگیر با بحران نیستند، نوعی اطلاع‌رسانی در خصوص بحران و ابعاد آن است.
آسیب‌دیده‌های بلیه طبیعی توقع دارند رسانه‌ها به کمک افراد مشهور، توجهی خاص، همدلانه، پیش‌دستانه، مداوم و غیرگزینشی به نیازها، دردِدل‌ها و مشکلاتشان داشته باشند. این توجه رسانه‌ای باعث جذب کمک‌های مردمی، جلب‌توجه مسئولین، تخلیه روانی آسیب‌دیدگان، ایجاد آرامش ناشی از حمایت، افزایش اعتماد به رسانه و جلوگیری از سوءاستفاده دیگران خواهد شد.
نیازهای رسانه‌ای آسیب‌دیدگان از بلایای طبیعی
۳- نیاز به آموزش
صاحب‌نظران و نظریه‌پردازان عرصه ارتباطات، بر این موضوع متفق‌القول هستند که یکی از کارکردهای اصلی رسانه‌ها ارائه آموزش است. این موضوع را نیز مخاطبان دریافته‌اند و براین اساس در شرایط بحرانی و قبل از آن نیز انتظار دارند رسانه‌ها به آموزش آن‌ها در نحوه آمادگی، پیگیری، مقابله و نجات بپردازند. آن‌ها به آموزش پیش و پس از وقوع بلیه طبیعی نیاز دارند و توقع دارند آموزش‌هایی آگاهی‌بخش، غفلت‌زدا، آرامش‌بخش و معطوف به بلایای بالقوه محلی به‌صورت مداوم، پیش از وقوع بلیه طبیعی توسط رسانه ارائه شود. همچنین معطوف به نیازهای آسیب‌دیدگان، آموزش‌هایی کاربردی به‌منظور مصون‌سازی در برابر بلایای آتی و با توجه ویژه به اقلیت‌ها و از طریق کارشناسان، پس از وقوع بلیه طبیعی ارائه گردد.
۴- نیاز به داشتن یک نماینده
یکی از نقش‌های مهم رسانه‌ها در جوامع، نقش نظارتی آن‌هاست. رسانه‌ها باید به‌عنوان یک نهاد ناظر با چشمانی تیزبین به رصد تحولات در جوامع بپردازند. مخاطبان نیز به‌خوبی به قدرت و توانایی ذاتی رسانه‌ها در تأثیرگذاری بر دولت و دولت‌مردان آگاه هستند و همیشه از آن‌ها انتظار داشته و دارند که نقش نظارتی خود در جوامع را هر چه بهتر ایفا نمایند. آسیب‌دیدگان نیاز به یک نماینده دارند. نماینده‌ای قدرتمند که به مسئولین دسترسی داشته و بر آن‌ها تأثیرگذار باشد، توانایی جلب‌توجه عمومی را داشته و قابل‌اعتماد و اتکا باشد تا بتواند بخشی از بار آن‌ها را بدوش بکشد.
آن‌ها انتظار دارند رسانه‌ها به نمایندگی از ایشان بر امور مدیریت بحران نظارت کرده، پیگیر مسائل و مشکلات و وعده‌های مسئولین بوده، به‌عنوان سخنگو خواسته‌‌ها، نیازها و وضعیتشان را به اطلاع مسئولین رسانده و به مطالبه‌گری حقوقشان از متولیان امور مدیریت بحران بپردازند.
پایان پیام
کد خبر : 76750 ساعت خبر : 6:36 ب.ظ