روزی که صنعت نفت ملی شد

روزی که صنعت نفت ملی شد

به‌ نام سعادت ملت ایران و به‌ منظور کمک به تأمین صلح جهانی، امضاکنندگان ذیل پیشنهاد می‌نماییم که صنعت نفت ایران در تمام مناطق کشور بدون استثنا ملی اعلام شود؛ یعنی تمام عملیات اکتشاف، استخراج و بهره‌برداری در دست دولت قرارگیرد.

پایگاه خبری گُلَوَنی، سمیه باقری حسن‌کیاده:

۲۸ اسفند ۱۳۳۰ بود که دکتر محمد مصدق، نخست وزیر وقت، روز ۲۹ اسفند را یک روز ملی و تعطیل عمومی اعلام کرد.

در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹  طرح ملی شدن نفت ایران به صورت قانون در آمد و اجرای آن موجب خلع ید انگلستان از سرمایه ایران شد.

این قانون چنان دولت انگلستان را برآشفت که تا براندازی حکومت دکتر مصدق در مرداد ۱۳۳۲ دست از توطئه و تحریک و تحریم نکشید.

یک روز پیش از اعلام روز ۲۹ اسفند به عنوان یک روز بزرگ برای ایران، دکتر مصدق جزئیات ۱۵۰ سال مداخله دولت انگلستان به خصوص در مورد انحصار استخراج نفت را برای ده‌ها روزنامه‌نگار آمریکایی که به تهران آمده بودند، تشریح کرد. و چند روز پیش از آن هم به نمایندگان بانک جهانی که برای میانجی‌گری به تهران آمده بودند گفته بود که یک ملت مستقل و حاکم بر خود بر سر حق مسلم و طبیعی‌اش مصالحه نمی‌کند.

روزی که صنعت نفت ملی شد

امین السلطان، اتابک اعظم در خرداد ماه ۱۲۸۰ خورشیدی، امتیاز نامه نفت ویلیام ناکس دارسی را به امضای شاه قاجار، مظفرالدین شاه رساند.

هفت سال بعد، در پنجم خرداد ماه ۱۲۸۷، در ساعت ۴ صبح، نخستین چاه نفت در مسجد سلیمان در عمق ۳۶۰ متری به نفت رسید.

این در حالی بود که حفاری های اولیه در منطقه چیاسرخ کرمانشاه به نفت نرسیده بود و چنانچه تلاش ها در مسجد سلیمان با شکست مواجه می شد، گروه مزبور چاره‌ای جز توقف کامل عملیات نداشت.

در واقع تاریخ صنعت نفت ایران از این نقطه آغاز شد و پس از آن چاه‌های نفت در نقاط مختلف، یکی پس از دیگری فوران کرد.

جورج رینولدز نخستین مسئول عملیات حفاری چاه‌های نفت در ایران به شمار می‌رود و در اثر سخت‌کوشی او بود که دارسی به نفت ایران دست یافت.

پس از مدتی مدیران شرکت که بر اثر سر سختی او به ثروت بسیار دست یافته بودند، او را از شرکت اخراج کردند.

او ایران را ترک کرد به لندن رفت و سپس از لندن راهی ونزوئلا گردید و در آنجا به حفاری چاه‌های نفت پرداخت.

این روند ادامه داشت تا در پی تحولات سیاسی در ایران و روی کار آمدن دولت دکتر محمد مصدق، ملی شدن صنعت نفت ایران به یکی از مطالبات عمومی تبدیل شد.

در همین راستا تکاپوهای سیاسی در دو سطح دولت و جنبش مردمی آغازشد.

پس از تظاهرات عظیم مردم در ۲۴ اسفند ۱۳۲۹، مجلس شورای ملی به اتفاق آرا اصل ملی شدن نفت را تایید نمود و دکتر مصدق در چنین فضای سیاسی و اجتماعی موفق شد این قانون را در آخرین روز اسفند از تصویب مجلس سنا نیز بگذراند.

پس از ملی شدن صنعت نفت، انگلیس که با تصویب این قانون منافع خود را در خطر می دید، برای جلوگیری از به ثمر نشستن حرکت ملی شدن صنعت نفت، از تمامی شگردهای ممکن استفاده کرد.

یکی از این شگردها، تحریم نفت ایران در نیمه اول سال ‎ ۱۳۳۰ با هدف به خطر انداختن ثبات سیاسی و اقتصادی کشور بود. انگلیس به تمام خریداران نفت خام ایران هشدار داده بود که نفت ایران را خریداری نکنند.

اما دولتمردان وقت ایران در ادامه مبارزات خود با تلاش زیاد توانستند بر این حرکت استعمارگر پیر فایق آیند.

دکتر مصدق نخست وزیر وقت، برای خنثی کردن توطئه انگلیس و کسب درآمد برای کشور، ترجیح داد نفت خام را با تخفیف به مشتریان بفروشد.

نکته قابل توجه آن است که درآمدی که دولت مصدق با فروش تخفیفی نفت خام و فراورده نفتی برای کشور کسب کرد دو برابر رقمی بود که «شرکت نفت انگلیس و ایران» بابت فروش سالانه ۳۱ میلیون تن نفت خام به ایران پرداخت می کرد.

در تاریخ دهم و یازدهم مهر ۱۳۳۰، نزدیک به ۳۵۰ کارشناس انگلیسی و خانواده‌های آنان از ایران اخراج شدند.

پیش از آن، دولت ایران در پی ملی شدن صنعت نفت به انگلیسی‌هایی که هنوز در آبادان باقی مانده بودند، یک هفته مهلت داده بود که کشور را ترک کنند.

بعد از این واقعه، اما  باز هم حضور خارجیان را در صنعت نفت ایران شاهد هستیم و در واقع این استقلال تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران به طور کامل محقق نشد.

پایان پیام