از طهران تا تهران چه می‌دانیم؟

به بهانه انتشار نسخه جدید کتاب « از طهران تا تهران» از سوی انتشارات یساولی در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ۹۷.

پایگاه خبری گلونی، سمیه باقری حسن‌کیاده: طهران روزی روستایی کوچک در دامنه کوه‌های البرز بوده است. نام تهران برای نخستین بار از نوشته های تئودوسیوس یونانی در حدود اواخر سده دوم پیش از میلاد به عنوان یکی از توابع ری ذکر گردیده است.

قدیمی‌ترین کتیبه‌ای که نام تهران در آن حک شده منبت‌کاری‌ است مربوط به سال ۸۴۹ که بر سَر‌در امامزاده سید اسماعیل نصب بوده است.

تهران در زمان شاه طهماسب اول صفوی از حالت روستایی در‌آمد و حیاتی شهری می‌یابد. وی هر از گاهی به لحاظ ارادتی که به امامزاده حمزه داشت برای زیارت ایشان عازم ری می‌شد و در یکی از همین سفرها اقامتی در تهران داشت و از انار تهران بسیار خوشش آمد. در اصل انا سرآمد میوه‌های تهران بود.

در سال ۹۶۱ هجری قمری شاه طهماسب دستور داد پیرامون تهران که شش هزار گام بود باروئی با یکصد و چهارده برج به عدد سوره‌های قرآن بنا کردند و در هر کدام سوره‌ای را برای تبرک قرار دادند که به دیوار طهماسبی معروف شد، و خندقی عمیق و عریض در اطراف آن حفر کردند و چهار دروازه برای آن به وجود آورند.

طهران پایتخت می‌شود

آغا محمد خان قاجار، موسس سلسله قاجاریه، اگر‌چه بسیار سنگدل و بی‌رحم بود اما با هوش نظامی بالایش دریافت که کوه‌های سر به فلک کشیده‌ای که از سه جهت طهران را احاطه کرده است آن را همچون قلعه‌ای نفوذ ناپذیر در برابر دشمنان محافظت می‌کند.

آقامحمدخان مطابق با نوروز سال ۱۱۶۵ شمسی، تهران را به عنوان دارالخلافه و پایتخت برگزید و در سال ۱۱۷۴ در همین شهر تاجگذاری کرد.

با استقرار دولت قاجار در تهران این شهر روندی جدید در گسترش کمی و کیفی آغاز نمود و در طی آن مدت وسعت تهران به حدود ۴/۴ کیلومتر مربع و جمعیت آن در حدود ۱۵۰۰۰ نفر رسیده بود.

با آغاز پادشاهی ناصرالدین شاه در سال ۱۲۲۸ هجری شمسی گسترش شهر آهنگ سریع‌تری به خود گرفت به‌طوری که برخی بناها در خارج از حصار شهر ساخته شد.

وی به علت افزایش جمعیت و تغییراتی که مدنظر بود، دیوارهای طهماسبی را خراب کرد و دیوارهای جدید در فاصله طولانی‌تر احداث کرد.

در عصر ناصری و بعد از سفر ناصرالدین شاه ،ساختمانها و عمارت های نظامیه، بهارستان، مسعودیه، منیریه، عشرت آباد، صاحبقرانیه و… بر اساس معماری مدرن جهانی ساخته شد.

طهران یا تهران

خطیب بغدادی در تاریخ بغداد، این بلخی در فارسنامه، خواجه رشیدالدین فضل الله در جامع التواریخ، حمدالله مستوفی در نزهه القلوب تهران را با «طا» و به صورت طهران ثبت کرده‌اند.

از طرفی واژه «ران» عمدتاً به عنوان پسوند مکان به معنی جا در نظر گرفته شده و بر حسب آن‌که «ته» به معنی گودی و نقطه پست در نظر گرفته می‌شود، تهران در مقابل کلمه شمیران به معنای مکان بلند، مکان پست یا گود تعبیر شده است.

شهر تهران در تمام دوران قاجار، بیشترین تغییر را در دوره زمامداری پنجاه ساله ناصرالدین شاه به خود دید و در زمان پادشاهان بعدی قاجار تغییر چندانی نیافت.

 در زمان پهلوی اول که تصمیم گرفته شد تهران را نظیر شهرهای مدرن اروپایی توسعه دهند، دیوارها و دروازه‌ها از بین رفت و به جای آن خیابان‌ها و میدان‌های جدید احداث شد و تغییرات زیادی در شهر به وجود آمد.

در توضیح کتاب از طهران تا تهران نوشته حمید‌رضا نوروزی‌طلب آمده است: «این کتاب، کتابی است گرانبها همراه با عکس‌هایی زیبا که به دو زبان پارسی و انگلیسی به پایتخت ایران همراه با توضیحات و نقشه‌ها و عکس‌های رنگی، در زمینه تاریخچه و هنر و معماری و صنعت و طبیعت پرداخته است و از این پایتخت دوست داشتنی؛ که با تمام عیب‌هایش نمی‌توان آن را دوست نداشت، معرفی زیبا و روح‌نوازی کرده است.

افزون بر آن تصاویری نیز از هنرهای گچ‌بری، کاشی‌کاری، و… در کتاب به چاپ رسیده است. در کتاب، زندگی‌ اجتماعی مردم نیز مورد توجه بوده است.»

نسخه جدید این کتاب ارزشمند را می‌توانید در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، از غرفه انتشارات «یساولی» تهیه بفرمائید.

پایان پیام