مطالعات هیدروگرافی و نقشه‌برداری دریاچه ارومیه

مطالعات هیدروگرافی و نقشه‌برداری دریاچه ارومیه

سؤالات مطرح در خصوص نحوه تغییرات عمق دریاچه و انحلال نمک رسوب‌گذاری شده در آب، موجب شد تا ستاد احیای دریاچه ارومیه در شهریور و اسفند سال ۱۳۹۶ اقدام به برداشت داده زمینی از عمق و سطح آب دریاچه کند.

به گزارش پایگاه خبری گلونی به نقل از ستاد احیای دریاچه ارومیه، اجرای این پروژه به پژوهشگاه مکانیک پژوهشکده فضایی ایران واگذار گردید.

برای انجام پروژه، تعداد ۱۱۰۶۷ نقطه (به فواصل حداقل ۱۰ و حداکثر ۵۰ متر) در طول مسیرهای مستقیم و موازی با میان‌گذر شهید کلانتری (۶ مسیر در شمال و ۶ مسیر در جنوب میان‌گذر به فاصله ۵۰۰ متر از یکدیگر و طول حدود ۱۵ کیلومتر) مورد پایش واقع شده و داده‌های نقطه‌ای کف دریاچه و سطح آب برداشت شده‌اند.

مجموعاً در ۱۲ مسیر مذکور ۶۶۵۱ نقطه برداشت از ارتفاع کف و ۴۴۱۶ نقطه برداشت از ارتفاع سطح آب صورت گرفته است. بخشی از نتایج حاصل از این برداشت‌ها در اینفوگرافیک ذیل قابل مشاهده است.

مطالعات هیدروگرافی و نقشه‌برداری دریاچه ارومیه

 مقایسه نتایج این دو برداشت با خروجی مطالعات بسیمتری سال ۱۳۹۲ و ۱۳۹۴ حاکی از آن است که تغییرات عمق کف دریاچه ارومیه با گذشت زمان همچنان ادامه دارد.

چه رسوب‌گذاری‌ها در بین سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴ و چه تغییر عمق ثبت شده در برداشت‌های سال ۱۳۹۶، همگی نشان از ماهیت دینامیک تغییرات بستر دریاچه ارومیه دارد و در نتیجه می‌توان اینگونه نتیجه‌گیری کرد که بستر دریاچه ارومیه بسته به میزان و شدت آب ورودی به دریاچه در طی یکسال می‌تواند قابلیت رسوبگذاری و رسوب‌برداری بستر نمکی خود را داشته باشد.

هنگامی که در بین سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴ میزان آب ورودی به دریاچه ارومیه به کمترین میزان رسیده، رسوبگذاری نمک محلول در آب دریاچه غالب بوده و طی سال ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶ که حجم آب ورودی به دریاچه ارومیه به لحاظ شدت و حجم در وضعیت مناسبی قرار گرفته، عمدتاً انحلال نمک بستر دریاچه ارومیه اتفاق افتاده است.

هیدروگرافی و نقشه‌برداری انجام‌شده از پیش از سال ۱۳۹۶

در اردیبهشت سال ۱۳۹۲، مؤسسه تحقیقات آب وزارت نیرو با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای همراه با عملیات میدانی و برداشت داده زمینی، نقشه عمق‌سنجی دریاچه ارومیه را تهیه و منتشر کرد. در این نقشه قسمت شمالی دریاچه نسبت به قسمت جنوبی آن از عمق بیشتری برخوردار است.

به دلیل وقوع رسوب‌گذاری در فاصله زمانی سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴، نیاز به تهیه نقشه‌ای بروز از دریاچه ارومیه احساس می‌شد تا ضمن استخراج نقشه عمق‌سنجی جدید، مقدار واقعی رسوب‌گذاری در بخش‌های مختلف دریاچه نیز محاسبه شود.

به همین دلیل در مهر ماه سال ۱۳۹۴، بار دیگر مؤسسه تحقیقات آب پروژه‌ای با عنوان «تهیه نقشه بسیمتری جدید دریاچه ارومیه و برآورد مقدار رسوب‌گذاری صورت گرفته در فاصله سال‌های ۱۳۹۲ الی ۱۳۹۴» تعریف کرد.

در این پروژه با استفاده از برداشت داده زمینی و تصاویر ماهواره‌ای، نقشه عمق‌سنجی پهنه شمالی دریاچه ارومیه تهیه شد. یک از موارد استفاده از این نقشه، اصلاح و تعدیل منحنی‌های سطح-حجم-ارتفاع دریاچه ارومیه بود.

۷۰۰ نقطه

عملیات میدانی این پروژه شامل اندازه‌گیری دقیق عمق آب در حدود ۷۰۰ نقطه از دریاچه ارومیه بوده که از این میان ۵۵ نقطه آن با نقاط برداشت شده برای نقشه سال ۱۳۹۲، مشترک است.

نتایج حاصل از این پروژه نشان می‌دهد که تغییرات ارتفاعی کف دریاچه از ۴ الی ۱۳۰ سانتی‌متر در بخش‌های مختلف آن متغیر بوده و از الگوی مکانی مشخصی پیروی نمی‌کند به طوری‌که در بخش‌های مختلف و همچنین در اعماق مختلف دریاچه، مقادیر متغیری از تغییرات ارتفاعی ثبت گردیده است.

کم‌ترین مقدار بالاآمدگی کف دریاچه در بخش‌های غربی و جنوب غربی نیمه شمالی دریاچه اتفاق افتاده است.

این منطقه به دلیل شیب بسیار ناچیز و عمق آب کم‌تر، رسوب‌گذاری کمی دارد و تنها در حد چند سانتی‌متر بالاتر آمده است.

این در حالی است که در بخش‌های شمال شرقی و مرکزی دریاچه رسوب‌گذاری با شدت بسیار بیشتری اتفاق افتاده است به طوری‌که تغییرات ارتفاعی ۷۰ الی ۹۰ سانتی‌متری در این مناطق مشاهده شده است.

پایان پیام