گلونی

نحوه سوگواری در ایران ریشه در سوگ سیاوش دارد

مطالعه کلیات سوگواری در ایران حاکی از این است که برخی سنت‌ها و آداب گذشته ایرانیان به شکل گلچین شده‌ای به عزاداری در ایران منتقل شده است.

پایگاه خبری گلونی، سمیه باقری حسن‌کیاده: مراسم سوگواری امام حسین(ع) شاید بعد از جشن نوروز، بزرگ‌ترین مراسمی باشد که ما ایرانیان را متحد در برگزاری‌اش می‌کند.

برای بیشتر دانستن تاریخ این عزاداری‌ها صفحاتی از جلد بیستم کتاب «تاریخ جامع ایران» را ورق زده‌ایم و اطلاعاتی از سنت سوگواری ایرانی‌ها گردآورده‌ایم.

مجموعه ۲۰ جلدی «تاریخ جامع ایران» مشتمل بر وجوه مختلف تاریخ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران از دوران پیش از اسلام تا انقراض قاجار است که تحقیق، تدوین و نگارش آن در «مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی» انجام شده است.

در این اثر سترگ منظور از ایران، دنیای ایرانی یا ایران فرهنگی است که همواره قلمرو گسترده‌تر از مرزهای جغرافیایی این سرزمین را شامل می‌شده است.

در ایران از دیرباز، از زمان آل بویه رسم بر این بوده است که برای سالار کربلا مویه سر دهند و دسته و گروه راه بیندازند. دسته و گروهی که در هر شهری رسم و آئین خود را دارد.

شباهت سوگواری امام حسین(ع) با آیین‌های سیاوشان

در جلد بیستم از شباهت‌های برخی رسوم عزاداران حسینی با ایران باستان چنین می‌خوانیم:

«در میان شیعیان ایران سالروز رحلت پیامبر(ص)، شهادت حضرت علی(ع)، حضرت فاطمه(س) و مخصوصا شهادت امام حسین(ع) و دیگر امامان ایام سوگواری به شمار می‌رود.

گاه در سوگواری‌های مذهبی در میان شیعیان آیین‌های سیاوشان دیده می‌شود.

نوع برگزاری عزاداری برای امام سوم شیعیان عراق نیز به‌آیین سیاوشان نزدیک است، در حالی که در میان سنی‌ها عزاداری به این سبک وجود ندارد، و آنرا دلیلی بر ایرانی بودن این نوع سوگواری دانسته‌اند.» (ص ۹۷)

درباره آتش‌افروزی در عزاداری‌ها آمده است: «جامه نیلی کردن و سیاه پوشیدن در عزای امام سوم شیعیان و نیز در سوگواری‌های ایرانیان از سوگ سیاوش سرچشمه گرفته است.

در تعزیه آمدن اسب و شیون و مویه زنان دیده می‌شود که در بسیاری از نقاط ایران این نوع سوگواری را برای افراد معمولی نیز برگزار می‌کنند.

آتش‌افروزی در تکیه‌ها رسمی بوده است که از دوران کهن نشانه دارد. در عقدا که شهری میان نائین و اردکان یزد است سه تکیه وجود دارد که بر روی تکیه بزرگتر در عزاداری عاشوار آتش می‌افروخته‌اند.

این آتش که کدک نام دارد، باید در طول دهه روشن بماند و یکی از بزرگان خانواده‌های آنجا به نگهبانی آن می‌پردازد تا آتش خاموش نشود و بر طاقنمای تکیه نیز چراغ روشن می‌کرده‌اند.» (ص ۹۸)

استفاده از تابوت‌ در عزاداری‌های محرم

همچنین درباره استفاده از تابوت در عزاداری‌ها می‌خوانیم:

«در سوگواری‌های مذهبی شیعیان ایران مرسوم بوده است که صندوق‌ها، صورت‌ها، ضریح، صندوق گور، هودج عماری، نخل و غیره را بیارایند و به خاصه تابوت شهیدان دینی در گذرها بگردانند.

ساختن تابوت‌های تمثیلی در ایران پیشینه‌ای دراز دارد و به سوگواری‌های سیاوش و گرداندن تابوت او بازمی‌گردد.

در ماوراءالنهر تا سده‌های نخست اسلامی شبیه سیاوش را می‌ساختند و در تابوت می‌گرداندند.» (ص ۹۸)

مولفان جلد بیستم «تاریخ جامع ایران» در رابطه با آئین نخل‌گردانی می‌نویسند:

«در اوایل سده پنج قمری از کاربرد شعاری مخصوص در میان شیعیان سخن رفته و آمده است که شیعیان بغداد با رفتن به زیارت مزار امام علی(ع) و امام حسین(ع) دستگاه‌هایی آرایه‌بندی و طلاکاری شده به نام منجیق با خود می‌بردند که همان نخستین تابوت‌واره مذهبی شیعیان، و شبیه به نخل امروزی شیعیان ایران بوده است.

نخل‌گردانی از آداب عزاداری برای امام سوم شیعیان در ایران، و نخل اتاق کوچکی است که مقطع عمومی دو طرف آن مانند سرو است و از چوب و دیواره‌های شبکه‌دار ساخته می‌شود.

آنرا با پارچه، شال و ترمه می‌آرایند و در روز عزا به ویژه عاشورا بر دوش می‌کشند در شهر می‌گردانند.

این آداب را بازمانده سیاوشان‌های کهن دانسته‌اند که مانند آن در مینیاتور یاد شده آمده است.

وجود نخل به عنوان تابوت را با خدای گیاهی بودن سیاوش مرتبط دانسته‌اند.» (ص ۹۸)

مطالعه کلیات سوگواری در ایران حاکی از این است که برخی سنت‌ها و آداب گذشته ایرانیان به شکل گلچین شده‌ای به عزاداری در ایران امروز منتقل شده است.

رسومی که به مردم هر شهر کمک کرده تا با شیوه و پیشینه خود در زنده نگه داشتن نام سرور آزادگان تلاش کنند؛ گرچه این شیوه‌ها و رسوم به دلیل ورود به دنیای مدرن تا حدودی و برخی معذوریت‌ها از سوی دیگر در حال کمرنگ شدن است.

پایان پیام

خروج از نسخه موبایل