۱۵مهرماه روز تعیین رنگ پرچم ایران است

۱۵ مهرماه در گاه‌شمار ایرانی روز تعیین رنگ پرچم ایران در سال (۱۲۸۶ش) است.

به گزارش پایگاه خبری گلونی، ۱۵ مهرماه در گاه‌شمار ایرانی روز تعیین رنگ پرچم کشور ایران در سال (۱۲۸۶ ش) است.

به همین مناسبت به درفش کاویانی به روایت فردوسی، تاریخ طبری و مسعودی پرداخته‌ایم.

همچنین کتاب تاریخ پرچم ایران نوشته نصرت‌الله بختورتاش را ورق زدیم و پرچم ایرانی را از گذشته تا روزگار کنونی بررسی کردیم.

پرچم ایران در دوره‌های مختلف تاریخ دستخوش تغییرات فراوانی شده است و در هر دوره تاریخی رنگی را برای آن انتخاب می‌کردند که هر کدام دیدگاه‌های مختلفی را روایت می‌کند.

در شاهنامه‌ فردوسی چنین آمده است که کاوه‌ آهنگر در زمان شورش علیه ضحاک ستمگر، پیش‌بند چرمی‌اش را به نشانه‌ قیام و اعتراض به شکل یک پرچم، بر نیزه‌ای چوبین آویخت.

در نتیجه‌ این شورش، پادشاهی ایران به فریدون، شاهزاده‌ای از خاندان کهن سلطنتی رسید و او نیز پیش‌بند یاد شده را با طلا و زربافت، سنگ‌های گرانبها و شرابه‌های سرخ، زرد یا آبی و بنفش آراست و آن را «درفش کاویان» نام نهاد.

هر یک از شاهان آینده نیز گوهرهایی به آن افزودند، آن‌گونه که درفش، در شب مانند خورشیدی می‌درخشید.

از درفش کاویانی در اوستا یا منابع هخامنشی و پارتی یادی نشده است، اما چند تن از دانشمندان بر این باورند که این پرچم در بخش آسیب دیده‌ موزاییک‌ اسکندر در پمپی که موضوع آن چیرگی اسکندر بر داریوش سوم در جنگ ایسوس است، ترسیم شده است.

هر چند گزنفون اشاره کرده که پرچم هخامنشیان، عقابی طلایی نقش شده بر سپری بود که بر بالای نیزه‌ای حمل می‌شد.

در تاریخی بلعمی و طبری آمده است که در جنگ قادسیه ساسانیان در مقابل هجوم اعراب شکست خوردند، این پرچم ایران به دست «ضرار بن خطاب» افتاد.

وی آن را در برابر سی هزار دینار فروخت در حالی که بهای واقعی آن یک میلیون و دویست هزار یا حتی دو میلیون دینار گفته شده است.

آن‌ها پس از برداشتن گوهرهای درفش کاویان آن را سوزاندند.

در منابع کهن اسلامی، این داستان به شیوه‌های گوناگونی شرح داده شده است.

برپایه‌ داده‌های مورخان سده‌ دهم میلادی، طبری، مسعودی و مروج الذهب درفش کاویان از پوست پلنگ ساخته شده بود.

خوارزمی منابعی را ذکر کرده که به موجب آن‌ها، درفش یاد شده، از پوست خرس یا شیر بود.

در سده‌ چهاردهم میلادی ابن خلدون گزارش داده است که این پرچم، مربعی سحرآمیز داشت که داخل آن با یک‌صد رشته‌ طلایی بافته شده بود، بدین باور که سپاه حامل پرچمی با چنین مربعی، هرگز در جنگ شکست نمی‌خورد.

بنا به گفته طبری، پرچم امویان سفید بود، هرچند تاریخ بلعمی این پرچم را سبز رنگ توصیف می‌کند.

طبری نقل می‌کند که «ابومسلم خراسانی دو پرچم می‌افراشت یکی سیاه رنگ و دیگری پرچمی سفید رنگ مزین به یک آیه قرآنی. نشان عباسیان نیز سیاه رنگ بود که به عبارت محمد رسول‌الله مزین بود.»

مخالفان عباسیون نیز به نشانه اعتراض از رنگ‌هایی دیگر استفاده می‌کردند. در زمان مامون خلیفه عباسی رنگ سبز رنگ شیعه بود.

هنگامی که امام رضا به ولایت عهدی رسید برخلاف سنت عباسیان رنگ سبز را به عنوان رنگ خود برگزید و در نتیجه به پیروی به سنت‌های ایران پیش از اسلام متهم شد.

گفته می‌شود او پس از این اعتراضات رنگ سیاه عباسیان را پذیرفت.

در کتاب «تاریخ رشید الدین» پرچم ایران در دوره غزنویان معمولا قرمز بوده است و اغلب از طرح شطرنجی به عنوان نشان استفاده می‌کردند.

هر چند بعضی نوشته‌های موجود آن عصر بر این نکته تاکید دارند که آنان پرچمی مزین به همای طلایی یا شیر طلایی حمل می‌کردند.

قزوینی در قرن ششم هجری چنین نقل می‌کند در آن زمان پادشاهان شیعی پرچم‌هایی به رنگ‌های سبز و سفید و سایر پادشاهان کماکان به رسم عباسیان پرچمی سیاه رنگ داشتند.

نوشته بیهقی سران قبایل سلجوقی علامت‌ها یا بیرق‌های مخصوص داشته‌اند. درباره نقش این پرچم‌ها سندی در دست نیست.

پس از آن که سلسله سلجوقی در خراسان پدید آمد و خلافت عباسی تابع طغرل بیگ شد، سلجوقیان از آداب عباسی- غزنوی-سامانی تقلید کردند و مظاهر حکومتیشان رنگ و بوی اسلامی گرفت.

پرچم خوارزمشاهیان در نگاره‌ای ایرانی که بخارا را در محاصره مغول‌ها نشان می‌دهد، به رنگ زرد نشان داده شده ‌است، ولی چون این نقاشی در عصر خوارزمشاهیان ترسیم نشده‌ است، نمی‌توان خیلی به آن استناد کرد.

در دوره صفویان نیز تغییراتی در رنگ و نقوش پرچم ایران به‌وجود آمد که مورخان به آن اشاره کرده‌اند.

شاه اسماعیل اول بر روی پرچم خود نقش شیر و خورشید نداشت. بیرق‌های این پادشاه به رنگ سبز و بر بالای پیکره ماه بود.

شاه تهماسب صفوی نیز چون خود زاده فروردین ماه یا برج حمل بود، دستور داد به جای شیر و خورشید تصویر گوسفند یعنی نماد برج حمل را هم بر روی پرچم‌ها و هم بر سکه‌ها ترسیم کنند.

شاه اسماعیل دوم برای نخستین بار نماد شیر و خورشید را به رنگ طلایی بر روی پرچم ایران سوزن‌دوزی کرد. این پرچم تا آخر دوره صفوی نیز درفش رسمی ایران بود.

در دوره قاجاریه نیز در روایت‌های تاریخی آمده است که محمدشاه قاجار دو پرچم داشته ‌است: «یکی با نقش شمشیر علی، که دو لبه ‌است» و دیگری «با نقش یک شیر خوابیده و خورشیدی که از پشت آن طلوع می‌کند».

پرچم دوم پرچم اصلی کشور بود. در یکی از این تصاویر شیر با شمشیری در دست تصویر شده و این نخستین باری است که با ظهور شیر شمشیر در دست روبه‌رو می‌شویم، نمادی که از عصر محمدشاه قاجار به بعد به نشان متعارف ملی ایران تبدیل شد.

در دوران ناصرالدین‌شاه و صدارت امیرکبیر به سال ۱۸۴۹ در سفارت ایران در لندن پرچم شیر و خورشید ایران برافراشته شد.

همچنین گزینش رنگ‏‌های سه‌گانه سبز، سفید و قرمز را به دوران ناصرالدین شاه قاجار می‌رسانند.

در جریان انقلاب مشروطیت این سه رنگ تثبیت شد و از این پرچم برای ساختمان‏‌های دولتی و یادمان‌‏های سلطنتی، قلعه‌‏ها و بنادر و هر آن چه به دولت و سلطنت مربوط بود استفاده می‏‌کردند.

با تدوین قانون اساسی مشروطه، رنگ پرچم ایران معین شد که بر اساس اصل پنجم متمم این قانون، رنگ سبز در پرچم ایران به‌عنوان نشانه دین اسلام و مذهب شیعه و نیز خرمی کشور و صفای روح و باطن؛ رنگ سفید نشان صلح‌‏خواهی، دوستی و آرامش‌طلبی ملت ایران؛ و قرمز نشان مشروطیت ایران و آمادگی ملت برای دفاع از استقلال و آزادی به قیمت ریخته شدن خون فرزندان خود، به کار رفته است.

این بیرق نخستین پرچم کشور ایران است که پس از مشروطه با وضع سامان‌یافته و یکنواخت از نظر رنگ و شیوه قرارگرفتن رنگ‌ها آماده شده و نیز با مواد قانون اساسی مشروطه مطابقت دارد.

این بیرق در کرمانشاهان دوخته شده و با هواپیما در سال ۱۳۳۴ هجری قمری ۱۰ سال بعد از فرمان مشروطیت به آسمان برده شده و شاید از همان‌جا به تهران آورده شده است.

ابعاد و شکل دقیق پرچم ایران در سال ۱۳۳۶ خورشیدی دوباره تعیین شد و تا انقلاب اسلامی ایران بدون تغییر با همان شیر و خورشید و گاهی تاج پهلوی، باقی ماند.

پس از انقلاب، نشانِ پرچم جای خود را به طرحی شبیه به واژه اللّه داد که مانند لاله سرخی است که از خون شهیدان انقلاب سربرآورده و چهار قسمت آن شبیه هلال و جزء قائم میانی، یادآور شمشیر به نشانه قدرت و ایستادگی ملت مسلمان ایران است و در مجموع کلمه توحید (لااله الا اللَّه) را تشکیل می‏‌دهد.

همچنین عبارت اللَّه‌اکبر ۲۲ بار در حاشیه پایین نوارِ سبز و حاشیه بالای نوار قرمز که نشانه و نماد ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، روز پیروزی انقلاب اسلامی ایران است، تکرار شده است.

پایان پیام