وجه تسمیه شهر بجنورد و تاریخ این شهر

وجه تسمیه شهر بجنورد و تاریخ این شهر

به گزارش پایگاه خبری گلونی: در کتاب وجه تسمیه شهرهای ایران، (نشر میعاد) پژوهش و نگارش: حسین توکلی مقدم آمده است:

شهر بجنورد واقع در ۵۷ و ۲۰ طول شرقی و ۳۷ و ۳۸ عرض شمالی

در ۲۸۴ کیلومتری شمال غربی مشهد (مرکز استان خراسان)

با آب و هوای معتدل و مرطوب و حدود ۱۱۲۴۲۶ نفر جمعیت.

مهمترین آثار باستانی بجنورد عبارت است از:

خرابه‌های شهر قدیمی «بیژن یورت» در شمال غربی بجنورد – بقعه سلطان سید عباس برادر امام رضا(ع) – مقبره بابا توکل شاعر قرن چهارم – آیینه خانه مفخم – عمارت خانه سردار مفخم.

وجه تسمیه شهر بجنورد

تاریخ بنای شهر جدید بجنورد به سه قرن پیش یعنی زمان سلسله صفویه بازمی‌گردد و به زعم مولف «مطلع‌الشمس، توسط تولیخان دوم بر روی خرابه‌های زلزله زده شهر قدیمی بنا گردید. در شمال غربی شهر کنونی، آثاری کهنه از شهر قدیمی به چشم می‌خورد که امروزه مردم محل آن را «بیژن یورت» Bizan yort می‌نامند.

قسمتی از ساکنان شهر را طوایف «شادلو» و «گرایلی» تشکیل می‌دهند که کردهای شادلو را شاه‌عباس اول در آنجا سکنی داد.

چنین برمی‌آید که نانم شهر قدیمی که «بیژن یورت» بوده، به شهر جدیدی که تازه احداث گردیده، انتقال یافته است. مردم محل همچنین به آن «بیژن یورد» می‌گویند. موضع کنونی بجنورد را در زمان آبادانی بیژن یورت، «کهنه کند» می‌گفتند؛ یعنی قریه کهنه. مابقیِ مردمِ بیژن یورت پس از زلزله به موضع جدید آمده و با مردم آن در هم آمیختند.

«یورت» Yort و «یورد» Yord، واژه‌ای است ترکی به معنای جا، مکان و منزل و در مجموع «بیژن یورت» به معنای شهری است که پایه اولیه بنای آن را حاکمی به نام بیژن نهاده است. از نظر اعتمادالسلطنه این بیژن، غیر بیژن سیستانی است.

«بیژن یورد» به صورت «بیژن گرد» نیز تلفظ و نوشته شده است. و به این نگارش است که «بیژن گرد» به مرور، تبدیل به «بوزن گرد» و سپس گاف آن، تبدیل به «ج» و بوز نجرد» گردید و در نهایت بر اثر تحریف، «بجنورد» شده است.

پیشوند بجنورد

مولف ایران نامک بر این باور است که پیشوند بجنورد (بج)، تغییر شکل یافته «وَیْجه» باستانی است. «وئجه» واژه‌ای هند و ایرانی گیتائی است که به «سرزمین مشرف بر رود و آب روان» اطلاق می‌گردیده است. از ریشه هند و اروپائی IE We (n)g^w به معنی روان بودن، با سرعت به جنبش درآمدن و بالیدن است. وئجه پس از جدایی از زبان متعارفی در سیستم گیتائی، معانی و اشکال مختلفی به خود گرفت و با همین معانی و اشکال، گاهی در بعضی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی نیز سر برآورد.

پایان پیام