وجه تسمیه شهر آغاجاری و تاریخ این شهر

وجه تسمیه شهر آغاجاری و تاریخ این شهر

به گزارش پایگاه خبری گلونی:در کتاب وجه تسمیه شهرهای ایران، (نشر میعاد) پژوهش و نگارش: حسین توکلی مقدم آمده است:

شهر آغاجاری واقع در ۴۹ و ۵۵ طول شرقی و ۳۰ و ۴۶ عرض شمالی

در ۱۶۴ کیلومتری جنوب شرقی اهواز (مرکز استان خوزستان)

با آب و هوای بسیار گرم و خشک و حدود ۱۶۳۳۷ نفر جمعیت.

وجه تسمیه شهر آغاجاری

آغاجاری دگرگون یافته و تحریف شده «آغاج ایری»، «آغاجری» است که نام طایفه‌ای ترک‌تبار و ترک‌زبان بوده که با مهاجرت به این ناحیه که اسمی خاص نداشته نام خود را به آن داده‌اند.

نخستین منبعی که از طایفه آغاجری یاد کرده کتاب الاوامر العلانیه فی الامور العلائیه تالیف ابن بی‌بی است که آن را در سال ۶۷۹ ق. به اتمام رسانده است.

وی ضمن طر منشأ آغاجریان (که تلویحا وجه تسمیه آن را بیان می‌کند) می‌نویسد:

«… از قبل استیلاء آغاجریان که منشأ صحرا ویش‌ها و مرعش بود و از آن‌جا به حکم آن‌که مال و انساب بسیار داشتند، چپ و راست در ممالک روم و شام و ارمن تقطع راه‌ها و قتل قوامل و اخلاء مراحل می‌تاختند بر خاطر ایشان اندیشه فراوان می‌رفت. مصاحب قاضی عزالدین و شمس‌الدین بوتاس بکلربک و بعضی از خواص حضرت سلطنت که به تازگی مرتبت بزرگی یافته بودند با لشکرها به عزم و دفع اتراک آغاجری عزم قیصریه ساختند…

در این عبارات، ابن بی‌بی، منشأ و موطن طایفه آغاجری را بیشه‌زارهای صحرای مرعش (ناحیه‌ای در ترکیه فعلی) می‌داند که در ممالک اطراف (روم و شام و ارمن) به راهزنی و قتل و غارت می‌پرداختند.

رشیدالدین فضل‌الله که معاصر ابن بی‌بی بوده و کتاب خود جامع‌التواریخ را در سال ۷۰۴ق. به اتمام رسانده، در شرح قبایل مغول تا حدی که جانب حقیقت باشد، وجه تسمیه قبایل را نگاشته و وجه تسمیه تلویحی ابن بی‌بی را به صراحت چنین ذکر می‌نماید.

آغاجاری و آغاج ایری

«آغاجری، این نام در قدیم‌الایام نبوده. به وقت آن‌که اقوام اوغوز بدین ممالک (ماوراءالنهر و ایران) آمده‌اند، طایفه‌ای از ایشان که یورت در حدود بیشه‌ها داشته، بدین اسم آغاج ایری، موسوم گردانیده‌اند، یعنی مرد بیشه. مانند آن‌که از اقوام مغول کسانی که یورت نزدیک بیشه بوده هوین ارکان نام نهاده‌اند، یعنی مرد بیشه.»

از بیان این دو نویسنده چنین برمی‌آید که «آغاجری، آغاجاری و آغاج اَری» ترکیبی است از دو واژه ترکی «آغاج» به معنی درخت و «اَر» به معنی مرد و «یا»ی نسبت که با هم، معنای اصطلاحی «مرد بیشه» را می‌دهد.

رشیدالدین، طایفه آغاجاری را از ترکمانان «أُغوز» ساکن ماوراءالنهر که اصل آن‌ها به مغولان می‌رسد، می‌داند که نخست با چند طایفه دیگر به نام‌های «قنقلی، قیچاق و قلج، اویغور» خوانده می‌شدند که معنی آن به ترکی به هم پیوستن است.

از متون مختلف، تاریخ آمدن آغاجری‌ها به ایران به روشنی معلوم نیست. فاروق سومر معتقد است که آغاجری‌های کنونی ایران از بازماندگان آغاجری‌های همراه و همکار دولت قراقویونلو هستند. اما جهانگیر قائم مقامی با استناد به تاریخ وصاف احتمال می‌دهد که آغاجری‌ها با قبایل افشار به نواحی کوه «کیلویه» آمده‌اند که آن‌ها نیز از ترکمانان نواحی «قیچاق» بوده و تحت ریاست یعقوب‌بن ارسلان در حدود سده ششم به فارس و سپس همراه سنقربن مودود سلغری به کوه‌گیلویه رفته‌اند.

مولف فارس‌نامه ناصری، ضمن آن‌که اقوام لر، ساکن در ایالت فارس را بر دو قسم لر ممسنی و لر کوه‌گیلویه تقسم می‌کند، ایل آقاجاری را همراه با دو ایل باوی و جاکی از شاخه‌های لر کهگیلویه می‌داند و یادآور می‌شود که ایل آقاجاری از چند طایفه ترک، تاجیک و لر انتخاب شده‌اند و این ایل به چند تیره با اسامی مختلف تقسیم می‌شود.

پایان پیام