ارزیابی منابع آب و مدیریت ظرفیت تخصیص و قابل برداشت از آب زیرزمینی

ارزیابی منابع آب و مدیریت ظرفیت قابل برداشت از آب زیرزمینی

به گزارش پایگاه خبری گلونی، اندیشکده تدبیر آب ایران جزوه‌ای منتشر کرده است با نام ارزیابی مقدماتی حکمرانی آب کشور.

ارزیابی منابع آب

اطلاعات مربوط به ارزیابی از منابع آب به طور مؤثری جمع‌آوری، پردازش و پایش نمی‌شود. میزان داده‌های جمع‌آوری‌شده برای سطوح مختلف برنامه‌‌ریزی و هدف‌های آن کفایت نمی‌کنند.

مدیریت آب مستلزم تشخیص طبیعت و دامنه مسئله‌ای است که باید مدیریت شود و این مهم از طریق ارزیابی منابع حاصل می‌شود. این ارزیابی ذخایر آبی و محدودیت‌های طبیعی مدیریت آن‌ها را مشخص می‌کند.

ارزیابی منابع آب و مدیریت ظرفیت قابل برداشت از آب زیرزمینی

هدف از این بررسی حل مسائل نیست، بلکه با تشخیص و فهرست‌کردن مسائل و تعیین محدوده‌های اولویت‌دار، امکان بررسی‌های تفصیلی‌تر فراهم ‌شود. چنین دانش پایه آبی می‌بایست شامل داده‌ها و متغیرهای مؤثر بر تقاضای آب نیز باشد.

ارزیابی و مدیریت ظرفیت قابل برداشت از آب زیرزمینی

به دلیل دشواری‌های برآورد ظرفیت مطمئن بهره‌برداری در شروع توسعه بهره‌برداری از آبخوان‌ها ممکن است صدور پروانه‌های مجاز بیش از ظرفیت مخزن باشد.

ارزیابی صحیح منابع آب زیرزمینی از اقدامات عاجل مورد نیاز کشور است. فعالیت‌های انسان مانند تغییر کاربری اراضی، برداشت آب زیرزمینی و آبیاری، الگوی طبیعی جریان‌های ورودی- خروجی به سفره آب زیرزمینی را تغییر می‌دهند و این تغییرات باید در محاسبه بیلان محسوب شوند.

به دلیل اینکه هر آبی که مورد استفاده  قرار می‌گیرد باید از محلی تأمین شود، فعالیت‌های انسان بر روی میزان جابجایی آب در آبخوان یا سفره آب زیرزمینی و همچنین ورودی و خروجی آن تأثیر می‌گذارد.

فهم مؤلفه‌های ورودی و خروجی مخزن و نحوه ایجاد تعادل میان آن‌ها و چگونگی تغییر آن‌ها در قبال فعالیت‌های انسانی، جنبه مهمی از هیدرولوژی آب زیرزمینی می‌باشد که باید در مدیریت آب زیرزمینی عملاً مورد توجه بوده و به کار گرفته شوند.

هزینه جمع‌آوری اطلاعات درباره آب زیرزمینی عامل اصلی بازدارنده در پیشرفت به سوی توسعه پایدار می‌باشد.

جمع‌آوری اطلاعات (گزارش چاه‌های پیزومتریک یا مشاهده‌ای، تحلیل شیمیایی، تراز آب، آزمایش پمپاژ، برداشت از منابع آب زیرزمینی و غیره) زمان و کار فشرده‌ای می‌خواهد و پرهزینه است.

اما این گونه هزینه‌ها در مقابل هزینه جبران اضافه‌برداشت و آلودگی آب زیرزمینی یا تأمین منبع آب جایگزین یا متوقف‌کردن بعضی از فعالیت‌های اقتصادی به دلیل کمبود آب، ناچیز به نظر می‌رسد.

ارزیابی منابع آب و مدیریت ظرفیت قابل برداشت از آب زیرزمینی

ضمناً عدم قطعیت‌های فراوان در انجام محاسبات متداول بیلان آب زیرزمینی وجود دارد که از جمله‌ این عدم قطعیت‌ها می‌توان به انتخاب دوره آماری، چگونگی برآورد میزان تغذیه ناشی از بارش، ضریب آب برگشتی مصارف، قابلیت انتقال و ضریب ذخیره سفره اشاره نمود.

برای رسیدن به شناخت صحیح از این منابع لازم است تا حد امکان با اصلاح روش‌شناسی انجام کار، چنین عدم‌قطعیت‌هایی را کاهش داد.

به علاوه، مسئله‌ کنترل اُفت سطح آب زیرزمینی موضوعی پیچیده است و فقط به مباحث هیدرولوژیکی وابسته نیست، بلکه به ملاحظات اقتصادی، اجتماعی و قانونی نیز نیاز دارد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که با افزایش برداشت‌ها و در نتیجه افزایش لزوم حفظ پایداری چنین منابعی، ضرورت شناخت، برنامه‌ریزی برای بهره‌برداری مناسب‌تر و پایش مداوم آنها اجتناب‌ناپذیر می‌باشد.

ارزیابی منابع آب و مدیریت ظرفیت قابل برداشت از آب‌زیرزمینی

تخصیص منابع آب

تخصیص منابع آب به دلیل محدودیت‌های مبادله و بازار آب، ناگزیر عمدتاً به شیوه متمرکز و استفاده از ابزارهای سیاسی- اداری انجام می‌پذیرد.

به دلیل خصوصیات آب و شیوه مدیریتی موجود، پاسداری از حقوق مالکیت اشخاص و نسل‌های آینده و توجه به نیازهای واقعی جامعه محلی، در این نظام به درستی منعکس نمی‌‌شود.

ارزیابی منابع آب و مدیریت ظرفیت قابل برداشت از آب‌زیرزمینی

علاوه بر ضرورت تکمیل و روان‌سازی اطلاعات لازم در این ساز و کار، به منظور تقلیل یا تصحیح پیامدهای این شیوه تخصیص (نظام اداری و سلسله‌مراتبی)، ارتقای سیاست‌های نرخ‌گذاری دولتی بر مبنای حجمی، هزینه‌های مربوطه و توان پرداخت و امکان مبادله و خرید و فروش آب در نظام بازار رقابتی، از لوازم توسعه اطلاعاتی- ارتباطی در این زمینه محسوب می‌شود.

ادامه و بخش‌های دیگر این جزوه را می‌توانید اینجا بخوانید.

پایان پیام