پنام معادل فارسی ماسک است
به گزارش گلونی مهرداد خدیر در عصر ایران نوشت: پراستفادهترین واژه در چند ماه اخیر بیگمان، کلمۀ «ماسک» است و آن قدر به کار رفته و جا افتاده که نمیتوان واژۀ دیگری را به جای آن پیشنهاد کرد و خود ما هم در «عصر ایران» به طبع از همین کلمه استفاده و به استفاده از این کالا مدام توصیه میکنیم.
تصور غالب این است که معادل ماسک در فارسی، «نقاب» است در حالی که نقاب، کل چهره را میپوشاند یا روبنده که معنی دیگری را به ذهن متبادر میکند.
درحالی که ماسک، تنها بینی و دهان را میپوشاند نه کل چهره را. معادلهای دیگر مانند «دهان بند» یا واژۀ دیگر نیز توهینآمیز به نظر میرسد و به همین خاطر خیلیها به صرافت استفاده از معادل فارسی نیفتادند و سراغ برابریابی نرفتند.
این چند سطر اما برای آن است که بگوییم ایرانیان باستان برای این منظور از واژۀ «پنام» استفاده میکردند و دوستان من در «پارسی انجمن» نیز همین پیشنهاد را دارند.
جالب است گفته شود در ایران باستان ساختار و تشكیلاتی وجود داشت تا پزشكان از قوانین و دستورهای واحدی پیروی کنند و در رأس این تشکیلات فردی قرار داشت که نقش وزیر بهداشت در زمانۀ ما را ایفا میکرد و به او «دروستبد» میگفتند.
به كسانی كه آمار پزشكی میگرفتند یا در تاریخچه بیماریها تحقیق میكردند نیز «آتروان» گفته میشد.
نکته پیونددار با موضوع این نوشته اما این است که پزشكان و دستیاران آنان باید هنگام كار با پارچهای تمیز جلوی دهان و بینی خود را میبستند و به آن «پنام» میگفتند که در واقع، همین ماسک فعلی بود!
دربارۀ رواج واژههای معادل البته دو نکته را باید یادآور شد.
اول این که قبل از رواج در سطح عموم باید این اتفاق بیفتد نه بعد از آن. بهترین مثال کلمۀ «ماهواره» است که قبل از آشنایی مردم با این پدیده ساخته و رایج شد و کمتر کسی کلمه اصلی (سته لایت) -satellite- را به کار میبرد.
در حالی که چون مردم با «کامپیوتر» آشنا شده بودند اصرار برای جا انداختن «رایانه» جواب نداد خصوصا بعد که «یارانه» مصطلح شد این دو با هم اشتباه گرفته میشد.
نکته یا حال دوم این است که هر چند واژه مصطلح شده باشد اما واژۀ جدید را آن قدررسانهها و دستگاههای رسمی یا نویسندگان و روزنامهنگاران میتوانند به کار ببرند که جای قبلی را بگیرد ولو قبلی مشهور باشد.
مثل «پیامک» به جای «اس.ام. اس» یا «یارانه» به جای «سوبسید». همین طور «همایش» به جای «سمینار» و در دههها پیش «پرونده» به جای «دوسیه».
هر چند به نظر می رسد برای جا افتادن واژۀ «پنام» به جای «ماسک» کمی دیر شده باشد اما برای این که تصور نشود معادل فارسی ندارد این اشارات را آوردم.
پایان پیام