عقرب های ایران را بشناسید؛ کدام یک زهر دارند و خطرناک هستند؟

عقرب های ایران را بشناسید؛ کدام یک زهر دارند و خطرناک هستند؟

نکته: لطفا برای لود شدن ویدئو به پایین این برگه بروید و روی «خروج از نسخه موبایل» بزنید تا بتوانید ویدئوها را ببینید.

به گزارش گلونی علیرضا زمانی در کتاب «عنکبوت‌ها و عقرب‌های ایران» نوشته است: مانند تمامی بندپايان، عنکبوتيان واجد نوعي پوشش سخت به ‌نام «اسکلت خارجي» بوده که نه تنها سطح خارجی بدن جانور را می‌پوشاند، بلکه در تشکيل تاندون‌ها، غشاي مفاصل، موهای حسی و بخش‌هايی از دستگاه تناسلی و تنفسی نيز نقش دارد.

پيکر اين جانوران از دو قسمت تشکيل شده است: بخش پيشين که سر ـ سينه (Prosoma) يا  (Cephalothorax) ناميده شده و بخش پسين، که شکم (Abdomen) يا (Opisthosoma) است؛ البته اين فرم تقسيم‌بندی ممکن است در برخی گروه‌ها مثل کنه‌ها و درازپايان به ‌وضوح مشخص نباشد.

سر ـ سينه بخش تغذيه‌ای، حسی و حرکتی جانور بوده و خود از دو بخش به‌ هم پيوسته‌ی سر و سينه تشکيل شده است؛ در حشرات اين دو قسمت از هم جدا شده‌اند و بدن جانور را به سه بخش تقسيم می‌کنند.

عقرب های ایران را بشناسید

آپارت گلونی را دنبال کنید

آرشیو وبینارهای گلونی را ببینید

عقرب های ایران در قسمت سر، غالباً مهم‌ترين ساختارهای قابل مشاهده، چشم‌ها هستند.

چشم‌های عنکبوتيان، برخلاف حشرات که چشمانی مرکب دارند، از نوع ساده بوده و تعداد آن‌ها در بيش‌ترين حالت ۱۲ عدد است که در برخی عقرب‌ها رؤيت می‌گردد؛ تعداد ۸ چشم معمول‌تر است (عموم عنکبوت‌ها و عقرب‌ها)، ولی موارد کم‌تر نيز رؤيت شده است.

حتی برخی گونه‌های غارزی به ‌کلی فاقد چشم هستند.

به سر ـ سينه شش جفت ضميمه‌ی خارجی متصل است.

اولين جفت اين ضمائم، کليسرها بوده که درست در جلوی بدن و در نزديکی دهان واقع شده و در فعاليت‌های زيادی همچون تقطيع شکار، دفاع و حفر گودال به جانور ياری می‌رسانند.

کليسرها در گروه‌های مختلف عنکبوتيان اشکال متفاوت و کارايی‌های متفاوتی را بروز می‌دهند.

مثلاً در عقرب‌ها ۳ قسمتی بوده، فرم چنگک مانند داشته و در تقطيع شکار کاربرد زيادی دارند، درحالی که در عنکبوت‌ها ۲ قسمتی بوده، بيش‌تر فرم خنجری داشته و در تزريق زهر و نگاه داشتن طعمه فعاليت می‌کنند.

دهان بين کليسرها جای گرفته و از ساير طرفين توسط ساختارهای دهانی محاصره شده است.

جفت دوم ضمائم، ساختارهايی هستند به ‌نام «پدی پالپ» (به اختصار پالپ) که در دو طرف کليسرها قرار گرفته‌اند.

پدی پالپ‌ها عموماً نقش حرکتی نداشته و به ‌خاطر مجهز بودن به حس‌گرهای متعدد، بيش‌تر قابليت حسی پيدا کرده‌اند.

همچون کليسرها، پدی پالپ‌ها هم در گروه‌های مختلف عنکبوتيان ظاهر شده و کاربرد متفاوتی پيدا کرده‌اند: مثلاً در عقرب‌ها و شبه‌عقرب‌ها، فرم گازانبری، در عقرب‌های شلاقی و عنکبوت‌های شلاقی فرم شبه‌گازانبری و در عنکبوت‌ها و رتيل‌ها تقريباً ظاهری مشابه پاها دارند.

از کاربردهای مختلف پدی پالپ‌ها درگروه‌های متفاوت می‌توان به نگه‌ داشتن شکار در رتيل‌ها به ‌واسطه‌ی دارا بودن ساختارهای مکنده، نگه‌ داشتن و تقطيع شکار در عقرب‌ها، شبه ‌عقرب‌ها، عقرب‌های شلاقی و عنکبوت‌های شلاقی و همچنين انتقال اسپرم در طی فرآيند جفت‌گيری در عنکبوت‌ها اشاره کرد.

چهار جفت ضميمه‌ی ديگر، پاهای جانور هستند که هر يک شامل هفت بند بوده (البته در بعضی راسته‌ها نوع تقسيم ‌بندی متفاوت است) و علاوه ‌بر نقش حرکتی خود، با دارا بودن حس‌گرهای فيزيکی و شيميايی متعدد، جانور را در آگاه‌سازی نسبت به محيط پيرامونش ياری می‌رسانند.

تمامي عنکبوتيان در مرحله‌ی بلوغ خود هشت پا دارند و به ‌راحتی در نگاه اول از حشرات که داراي شش پا هستند، تميز داده می‌شوند.

در برخی گروه‌ها مانند رتيل‌ها و عقرب‌های شلاقی جفت اول پاها عمده نقش حرکتی خود را از دست داده و بيش‌تر فعاليت حسی را برای جانور ايفا می‌کنند.

شکم بخش دوم بدن است که بخش هاضمه‌ای، جنسی و تنفسی محسوب گشته و در مقايسه با سرـ سينه، قابليت اتساع فراوانی دارد؛ اين ويژگی، در هنگام باروری و يا تغذيه، نمود بارزتری پيدا می‌کند.

در سطح زيرين شکم، ساختارهای متعددی از جمله ساختارهای تنفسی قرار دارد که ممکن است از نوع شش‌های کتابی، سيستم نايی و يا ترکيبی از هر دو باشند.

برخی عنکبوتيان کوچک جثه، مثل  دم شلاقی‌های کوچک و بسياری از کنه‌ها به‌ کلی فاقد ساختارهای تنفسی بوده و مبادله‌ی گاز را از طريق کوتيکول خود انجام می‌دهند.

در بخش انتهایی شکم عنکبوت‌ها، تارريس‌ها وجود دارند که حاوی مجاری انتقال دهنده‌ی ابريشم‌اند.

اين مجاری از سويی به غدد توليد ابريشم و از سويی ديگر به منافذ ريز نوک تارريس‌ها منتهی می‌گردند.

همچنين، در سطح زيرين شکم عقرب ‌ها ساختارهای حسی شانه مانندی به ‌نام «پکتين» وجود دارد که جانور را در شناخت محيط اطرافش ياری می‌کند؛ در جنس نر پکتين‌ها بلندتراند که جانور را در پيدا کردن جفت ياری می‌رسانند.

اندامی مشابه در رتيل‌ها نيز وجود دارد که ظاهری بادبزنی شکل داشته و به آن «اندام راکوئت» می‌گويند که تا حدودي نقش مشابه پکتين‌ها در عقرب‌ ها را ايفا می‌کنند (البته اندام‌های راکوئت در سطح زيرين جفت چهارم پاها واقع شده‌اند). برخی عنکبوتيان دارای ساختاری به‌ نام «تلسون» هستند که از بند مقعدی آن‌ها نشأت گرفته است.

اين اندام در عقرب های به حالت نيش و در برخی گروه‌های ديگر مثل  دم شلاقی‌ها فرم تاژک مانند پيدا می‌کند.

بسته به گروه‌های متفاوت، دو شکل جنسی می‌تواند وجود داشته يا نداشته باشد.

در صورت وجود، می‌تواند به‌صورت جثه‌ی بزرگ‌تر و ظاهر تنومندتر جانور ماده، تنوع رنگی بيش‌تر فرد نر و يا تفاوت در برخی اندام‌های خاص مثل پدی پالپ‌ها نمود پيدا می‌کند.

پایان پیام