دکتر محمدرضا باطنی مردان آزاده عصر ماست

گواهی شفیعی‌کدکنی دربارۀ دکتر محمدرضا باطنی

به گزارش گلونی بنیاد ملّی موقوفات دکتر محمود افشار بیست‌وهفتمین جایزۀ معتبر ادبی و تاریخی خود را به دکتر محمدرضا باطنی، زبانشناس و فرهنگ‌نویس و مترجم مشهور و خوش‌نام اهدا کرد.

این انتخاب در نهایت اتقان و شایستگی است؛

خوش به‌جای خویشتن بود این نشست خسروی
تا نشیند هر کسی اکنون به‌جای خویشتن

باید به انتخاب‌کنندگان و انتخاب‌شونده این انتخاب نیک را مبارک‌باد گفت.

دکتر باطنی از خدمتگزاران بزرگ زبان فارسی است؛ خدمتگزاری شریف و بی‌هیاهو. استاد شفیعی‌کدکنی در مجله بخارا یادداشت دلاویزی در منقبت استاد باطنی نوشته است.

فی‌الواقع درباره دکتر باطنی شهادت داده است. برای معاصران و آیندگان و ثبت در تاریخ. در فرهنگ ما «ادب نفس» همتا و بلکه برتر از «ادب درس» بوده است.

به اعتقاد بزرگان فرهنگ ایران: علم، آدمیت است و جوانمردی و ادب، و شفیعی به این وجه اخلاقی شخصیت دکتر باطنی توجه داده است. به «هنر زیستن» او؛ هنر آزادوار و پاکیزه زیستنن او. به فضیلت او. سطرهایی از یادداشت شفیعی را نقل می‌کنم:

«درباره جایگاه علمی دکتر باطنی، و توانایی‌های شگرف او در تدریس، دیگران باید مقالات و حتی کتاب‌ها بنویسند که خواهند نوشت و برای شخص بی‌اطلاعی چون من سکوت، درین باره به ادب نزدیک‌تر است و شایسته‌ترین کاری است.

اما به عنوان یک شاهد و گواه، در تاریخ معاصر ایران، و بیشتر برای آیندگان و ثبت در تاریخ، می‌توانم گواهی دهم که دکتر باطنی یکی از مردان آزاده عصر ما و نسل ماست که با پارسایی و زهدی از نوع زهد عارفان تذکرةالاولیاء، بی‌اعتنا و سربلند از کنار تمام وسوسه‌های قدرت‌طلبی و جاذبه‌های حیات اداری و مادی و نان ‌به‌ نرخ ‌روز خوردن‌‌ها گذشت و این جایگاه اخلاقی‌اش، حتی، از جایگاه علمی و دانشگاهی‌اش ارزش بیشتری دارد و می‌دانم که او بعد از انقلاب درین راه رنجی درازدامن را با شکیبایی خویش آزموده است.

ما، در آینده، به یاری خداوند، دانشمندان بسیاری در عرصۀ زبانشناسی خواهیم داشت که در معیارهای دانشگاهی، همچون باطنی، مورد احترام حوزه‌های زبانشناسي جهان خواهند بود، ولی مقام معنوی و آزادگی دکتر باطنی و دلیری و دلاوری علمی او، چیز دیگری است که غالبا مغفول مانده است و جز اندکی از شاگردان و یاران نزدیک او و افراد خانواده‌اش، دیگران، بیش‌وکم از آن بی‌خبرند و این چیزی است که هیچ‌گاه کهنه نخواهد شد؛ زیرا نوعی «هنر زیستن» است. علم می‌آید و می‌رود و کهنه می‌شود و همچون فصلی از تاریخ برای اهلش ثبت می‌شود اما «هنر پاکدامن زیستن» و آزادگی، همیشه زنده است.

به همین دلیل نام دکتر محمدرضا باطنی همچون بلند«آویسه»ای (یعنی الگو و اسوه‌ای) برای نسل‌های آیندۀ فرزندان ایران‌زمین همیشه خواهد ماند و ما دعا می کنیم که او خود نیز سال‌ها و سال‌ها با تندرستی دیر بماناد و شاد» (شمارۀ ۱۳۷، صص۳۵-۳۶).

در ادامه ⁠پیام تبریک رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران به دکتر محمدرضا باطنی را می‌خوانیم.

به نام او كه جهان از اوست

اعطای بیست‌وهفتمین جايزۀ ادبی و تاريخی دکتر محمود افشار به دكتر محمدرضا باطنی استاد شهير زبانشناسی دانشكدۀ ادبيات دانشگاه تهران از سوی بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار عملی بسيار شايسته، پسنديده و به‌حق است.

باطنی از اولين كسانی است كه به معرفی، ترويج و تدريس علم زبانشناسی در ايران پرداخت و به همين دليل است که برخی او را پدر زبانشناسی نوين ايران قلمداد می‌كنند.

شاگردپروری كرد و كمتر زبانشناس پيشكسوت ايرانی را می‌توان يافت كه مستقيم يا غير مستقيم در محضرش تلمذ نكرده باشد. با نشر آثار پرخواننده‌ای چون نگاهی تازه به دستور زبان فارسی، نظریۀ مقوله و ميزان، «اجازه بدهید غلط بنويسيم» و ده‌ها اثر ديگر در قالب كتاب، مقاله، فرهنگ و سخنرانی ايده‌پردازی كرد و در اذهان كنجكاو و تيزبين علاقه‌مندان به علم زبانشناسی نوين و زبانهای ايرانی سؤال‌آفرينی کرد و نقش بسیار مؤثری داشت.

به عنوان يك فعال فرهنگی از زمان دانشجويی تا ترك ناخواستۀ مقام استاد تمامی دانشگاه تهران و در طول زمان بعد از آن تاكنون با فعاليت‌های مختلف چه به صورت مكتوب و چه شفاهی بی‌باكانه و شجاعانه سخن گفت و قلم‌فرسايی كرد.

سلامت بماناد و دير زیاد اين استاد پرآوازه، محقق تيزبين، مترجم دقيق، فرهنگ‌نويس الگوآفرين و نويسندۀ متعهد.

دکتر غلامحسين كريمی دوستان
استاد زبانشناسی و رئيس دانشكدۀ ادبيات و علوم انسانی دانشگاه تهران

١٨ مهر ١٣٩٩

دکتر محمدرضا باطنی مردان آزاده عصر ماست

مجله بخارا در سال ۱۳۸۶، ویژه‌نامه‌ای را (شماره ۶۳، مهر و آبان ۱۳۸۶) به افتخار ایشان منتشر کرد. و نیز در تاریخ ششم مهرماه ۱۳۹۲ در سلسله شب‌های بخارا، شبی را به افتخار ایشان درکانون زبان فارسی برگزار کرد. همچنین ایشان مهمان یکی از جلسات صبح پنجشنبه‌های مجله بخارا (بیست و چهارم فروردین ۱۳۹۶) در کانون زبان فارسی، با حضور سردبیر مجله بخارا و سیروس علی نژاد بود.

پایان پیام