گلونی

دور باطل حفاظت از یوز در ایران

گلونی
دور باطل حفاظت از یوز در ایران

دور باطل حفاظت از یوز در ایران

تکثیر یوز ایرانی در اسارت یا حفظ گونه در زیستگاه اصلی؟ دور باطل حفاظت از یوز در ایران.

نکته: لطفا برای لود شدن ویدئو به پایین این برگه بروید و روی «خروج از نسخه موبایل» بزنید تا بتوانید ویدئوها را ببینید.

به گزارش گلونی پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی و زیست‌­بوم­‌های مرتبط با آن اولین پروژه حفاظتی یک گونه در ایران است که از سال 80  به طور رسمی آغاز شده است.

دور باطل حفاظت از یوز در ایران

سایر ویدیوها در آپارات گلونی

آرشیو وبینارهای گلونی را ببینید

 اقدامات حفاظتی یوز در سه فاز انجام شده است.  فاز سوم در این پروژه هم اکنون در حال اجراست و تا سال 1403 ادامه خواهد داشت.

عدم حمایت­ مالی مناسب داخلی و خارجی از این پروژه یکی از مشکلات اجرای آن است.

تلفات جاده‌­ای از مهمترین دلایل مشکلات مربوط به حفاظت از یوزپلنگ آسیایی است.

ذخیره‌­گاه زیست­‌کره توران یکی از زیستگاه‌­های مهم یوز است که بالاترین آمار تلفات جاده‌­ای را دارد. اطراف این منطقه جاده‌­های زیادی وجود دارد که تهدیدی مهم برای جمعیت یوز محسوب می­‌شود.

پروژه حفاظت از یوزپلنگ تحقیقاتی را درباره مکان‌­هایی که تلفات در آنجا رخ داده است، انجام داده­‌اند و با نصب دوربین‌­های تله‌­ای و نظارت بر مسیرهای عبور و مرور یوز، درنهایت زیرگذرهایی را برای این گونه ایجاد کرده‌­اند و برای اینکه یوز مجبور به عبور از زیرگذر شود، قسمت‌هایی از جاده را فنس­‌کشی کرده‌اند.

همچنین در بخش‌­هایی هم تابلو­های کاهش سرعت برای رانندگان جاده­‌ای قرار داده‌­اند.

فنس‌کشی محدوده پرخطر تصادف یوز در محور میامی به سبزوار به طول 22 کیلومتر از سال 96 در دست اجرا بوده است، اما به دلیل کمبود بودجه تا کنون تنها هشت کیلومتر از آن ایمن‌­سازی شده و بقیه بلاتکلیف باقیمانده است.

گستره زیستگاهی یوز در ایران حدود شش میلیون هکتار است که برابر با یک سوم از وسعت مناطق چهارگانه تحت حفاظت محیط زیست در ایران است. اما متاسفانه یک سوم از کل امکانات و تجهیزات به امور مربوط به حفاظت یوز اختصاص داده نشده است.

کمبود نیرو یکی از مواردی است که در این زمینه می‌­توان به آن اشاره کرد. با وجود اینکه زیستگاه یوز حدود 30 درصد از مناطق چهارگانه را دربرمی‌­گیرد، فقط توسط 3 درصد از محیط­بانان کل کشور پایش می‌­شود.

کمبود امکانات در حدی است که در برخی از مناطق سوخت و بنزین کافی جهت پیمایش منطقه در دسترس محیط­بانان قرار نمی‌­گیرد.

با وجود اینکه یک سوم از مناطق چهارگانه حفاظتی را زیستگاه یوز تشکیل می­‌دهد، حدود 60% از کل زیستگاه‌­های یوز خارج از مناطق چهارگانه قرار دارد.

به همین جهت در پروژه حفاظت از یوز، تدابیری اندیشیده شده است. منجمله، افزودن شش میلیون هکتار به زیستگاه‌­ها برای حفاظت از کوریدورهای یوز در فاز سوم پروژه و همچنین افزودن استان خراسان رضوی به زیستگاه‌­های یوز به عنوان زیستگاه جدید.

یوزها دائما به جهت یافتن زیستگاهی مطلوب‌­تر، از طریق کوریدورهایی با مسافت‌­های طولانی، در حال رفت و آمد به مناطق مختلف هستند. بنابراین امنیت و شرایط مطلوب کوریدورها بسیار حائز اهمیت هستند.

برآورد جمعیت یوزپلنگ یکی از مهم­ترین اقدامات در جهت حفاظت از این گونه ارزشمند است که در کشور ما با توجه به کمبود امکاناتی چون دوربین تله‌­ای و نیز کمبود نیروی محیط­بان در مناطق زیستگاهی، امری دشوار است.

دور باطل حفاظت از یوز در ایران

هنوز هم با وجود اینکه در فاز سوم پروژه حفاظت از یوز ایرانی هستیم، اطلاعات به نسبت دقیقی از تعداد یوزهای ایرانی در طبیعت در دسترس نیست. در فاز دوم از حدود 11 هزار عکس ثبت شده از این گونه 47 فرد شناسایی شد که تعداد قابل اطمینانی نیست.

یکی دیگر از معضلاتی که یوز در ایران با آن مواجه است، تعارض دام‌­های اهلی است.

از اقدامات مدیریتی در این زمینه می­‌توان به تشکیل ستاد کنترل دام برای کنترل تعداد دام ورودی، کنترل بیماری‌­ها و سگ‌­های گله در پارک ملی توران و پناهگاه حیات‌­وحش میان­دشت، خریداری حقوق عرفی هشت آغل و خروج 6000 راس دام از پارک ملی توران و خروج 1700 راس دام از پناهگاه حیات‌­وحش میان­دشت اشاره کرد.

120 هزار راس دام به صورت فصلی و 5800 نفر شتر به صورت دائمی در زیستگاه­‌های یوز وجود دارند که خطری بالقوه برای یوزپلنگ‌­ها به حساب می‌­آیند.

این حیوانات از طریق چرای مراتع، پوشش گیاهی منطقه را از بین برده و با طعمه‌­های یوز نظیر آهو و جبیر و حتی قوچ و میش رقابت می‌­کنند.

درنتیجه، یوز با کمبود طعمه مواجه خواهد شد. از طرف دیگر، ساربان‌­هایی که در ارتباط با آن­ها هستند همگی مسلح هستند. متاسفانه چوپان‌­ها و مردم محلی یوزها را دشمن خود و دام‌­های خود می‌­دانند و آن­ها را از بین می­‌برند.

طبق سرشماری­‌های انجام شده 24 هزار راس از سم‌­داران وحشی در زیستگاه‌­های یوز وجود دارد. اما طعمه اصلی یوز کدام گونه است؟

با توجه به اینکه دشت­‌های کشور ما به شدت ناامن هستند و جمعیت آهو و جبیر در آنجا کاهش یافته‌­اند، یوز مجبور است جهت تامین نیازهای خود به دامنه­‌های مناطق کوهستانی برود و قوچ و میش را شکار کند.

اما نمی‌­توان با قطعیت گفت که غذای اصلی یوز قوچ و میش است و نیازمند تحقیقات بیشتر در تک تک زیستگاه­‌هاست.

با تشخیص صحیح و حفاظت از طعمه‌­های یوز می‌­توان به حفاظت از این گونه در معرض خطر انقراض کمک شایانی کرد. مدتی است تکثیر در اسارت مورد توجه خاصی قرار گرفته است درحالی­که یک راهکار صحیح نیست.

در بهترین حالت و با بودجه کافی، معرفی مجدد گونه‌­ها به طبیعت بسیار دشوار است و شانس موفقیت آن 11 درصد است.

حتی اگر گونه‌­ها با موفقیت به زیستگاه‌­ها معرفی شوند، با توجه به خطراتی که زیستگاه‌­ها را همچنان تهدید می‌­کند و نیز کمبود طعمه، گونه‌ای معرفی شده نیز مانند سایر گونه­‌ها شانس چندانی برای ادامه حیات نخواهند داشت.

بنابراین به دام انداختن یوز و صرف هزینه و تلاش جهت تکثیر در اسارت این گونه به مثابه یک دور باطلی است که نتیجه مطلوبی در انتظارش نخواهد بود.

یکی از راهکارهای خوب و موثر در این زمینه، تکثیر در اسارت طعمه­‌های یوز مانند آهو، جبیر و قوچ و میش به جای تکثیر در اسارت خود یوز است.

آموزش و آگاهی رسانی از دیگر اقدامات پروژه حفاظت یوز است که می­‌توان در این زمینه به تحقق نماد یوز ایرانی روی پیراهن تیم ملی فوتبال ایران و نیز چاپ تمبر اختصاصی یادبود یوز در استان­‌های سمنان و یزد اشاره کرد که کارهای ارزنده‌­ای بودند. هرچند این اقدامات هنوز کافی نیستند.

هیچ حفاظتی در دنیا بدون مشارکت مردم امکان­پذیر نخواهد بود.

 توسعه اکوتوریسم در زیستگاه­‌های منتخب یکی از بهترین راه­‌ها برای بهره­‌گیری از مشارکت مردمی است. توسعه اکوتوریسم در روستای قلعه بالا در جوار ذخیره­‌گاه زیست­‌کره توران یکی از نمونه­‌های خوب در همین راستا است.

پیشنهادات

اقدامات نادرست و ایجاد دور باطل

دور باطل حفاظت از یوز تنها زمانی به پایان می‌­رسد که تمام فعالیت‌­ها زیر نظر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی و زیست­‌بوم­‌های مرتبط به صورت علمی با همکاری دانشگاه­‌ها و مجامع بین­‌المللی و سایر ارگان­‌های دولتی و خصوصی باشد و به دور از موازی­‌کاری و خودسری ان‌جی‌اوها و انجمن‌­ها انجام شود.

بهترین استراتژی، حفظ گونه در زیستگاه اصلی است.

منبع: وبینار علمی آقای دکتر نوید زمانی، مدرس دانشگاه و محقق حیا‌ت­‌وحش

پایان پیام

نویسنده: لیلا دباغ

خروج از نسخه موبایل