شواهد حضور یوزپلنگ در زاگرس

سابقه وجود یوزپلنگ در مناطق کوهستانی زاگرس

به گزارش گلونی سعید یوسف پور نوشت: در این سال‌ها نام یوزپلنگ با مناطق کویری ایران گره خورده است. اما مستنداتی از حضور یوزپلنگ در مناطق کوهستانی زاگرس مرکزی در محدوده چهارمحال و بختیاری وجود دارد.

یوزپلنگ در زاگرس

با اعتبارترین این مستندات گزارش شماره ۴٧ مجله شکار و طبیعت در دهه پنجاه است که برخورد فردی اهل قهفرخ (فرخ‌شهر) با دو توله یوزپلنگ در گردنه رخ و تلاش وی برای گرفتن توله‌ها را شرح می‌دهد که نهایتا با حمله یوزپلنگ ماده به مرد محلی و کشته شدن یوزپلنگ ماده توسط آن مرد خاتمه می‌یابد.

در مورد عکس نخست، گفته بودند که در یک آتلیه عکاسی در شهر بلداجی عکسی قدیمی از شکار دو پلنگ وجود دارد. بعد از اینکه به عکس دسترسی پیدا کرده بودیم متوجه شدیم که آنچه در عکس ثبت شده یوزپلنگ است نه پلنگ.

ظاهراً فرد نشسته از متمولان و بزرگ زادگان بلداجی بوده که با همراهانش یک فرد پازن و دو فرد یوزپلنگ را در منطقه هفت چشمه بلداجی در اواخر دهه سی خورشیدی شکار کرده است.

در منابع در مورد یوزپلنگ ایرانی می‌خوانیم: یوزپلنگ ایرانی یا یوزپلنگ آسیایی یک زیرگونه به‌شدّت در معرض خطر انقراض از یوزپلنگ است و اکنون تنها چند ده قلاده از آن در ایران یافت می‌شود.

این گونه را بیشتر بشناسید

در کتاب «اطلس پستانداران ایران» که سازمان حفاظت از محیط زیست منتشر کرده است آمده است:

ويژگی‌های ظاهری: طول سر و بدن ۱۱۰ تا ۱۳۰سانتيمتر، طول دم ۶۰ تا ۸۰ سانتيمتر، ارتفاع بدن ۶۰ تا ۸۰ سانتيمتر و وزن ۲۰ تا ۴۰ كيلوگرم است. نر و ماده هم‌شكل‌اند.

سر کوچک، دست و پای بلند و کشيده، کمر باريک، سينه بزرگ، دم بلند و کلفت و گوش‌های کوچک و گردی دارد.

سطح بدن پوشيده از موهای نخودی رنگ تا زرد كم رنگ با خال‌های كوچك سياه و توپر است.

موهای قسمت‌های زيرين بدن سفيد است. دو نوار سياه رنگ از گوشه چشم تا دهان «خط اشکی» ‌امتداد دارد. پنجه‌های آزاد با ناخن‌های غيرقابل جمع شدن، يکی از مهمترين وجوه تمايز يوزپلنگ از ساير گربه‌سانان است.

ساختار بدن یوزپلنگ به گونه‌ای است که امكان دویدن با سرعتی در حدود ۱۰۵ كیلومتر در ساعت را به او می‌دهد، به همین دلیل سريع‌ترين پستاندار خشکی جهان نام گرفته است.

ويژگی‌های زيستی: به طور عمده صبح‌ها و عصرها به فعاليت می‌پردازد. تنها گربه‌سان اجتماعی ايران است.

نرهای جوان گروه‌های کوچکی را تشکيل داده و با هم به دنبال شکار و جفت می‌گردند. ماده‌ها نيز معمولا همراه با توله‌های خود زندگی می‌کنند.

معمولا مسافت زیادی را برای یافتن غذا جابجا می‌شوند به طوریکه دو نر در استان یزد که با ردیاب‌های رادیویی پایش می‌شدند گستره‌ای در حدود ۱۷۳۷ کیلومتر مربع را در ۵ ماه پیمودند.

درحال حاضر، قوچ و ميش مهمترين طعمه یوزپلنگ در ايران بوده و پس از آن کل و بز، جبير، آهو و گاهی اوقات پستانداران کوچک و پرندگان در رژیم غذایی قرار می‌گیرد.

خرگوش طعمه اصلی افراد جوان محسوب می‌شود. جفتگيری معمولا اواسط زمستان صورت گرفته و پس از ۹۰ تا ۹۸ روز، ۱ تا ۴ توله به دنيا می‌آید.

توله‌ها با چشمان بسته و موهای نرم خاكستری متولد می‌شوند و پس از ۴ الی ۱۱ روز چشمان خود را باز می‌كنند. توله‌ها در حدود ۱۷ تا ۱۸ ماهگی مستقل شده و در سن ۲ تا ۳ سالگی قادر به زادآوری هستند.

حداکثر تا ۱۴ سال در طبيعت و تا ۲۱ سال در اسارت عمر می‌کند. طعمه‌خوار طبیعی نداشته اما امکان دارد بر سر تصاحب طعمه مورد حمله پلنگ و احتمالا کفتار قرار گیرد.

زيستگاه، پراكندگی و فراوانی: در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی مرکز ایران، به خصوص استان‌های يزد، سمنان، اصفهان، کرمان، خراسان شمالی و خراسان رضوی زندگی می‌کند.

به طور عمده در زيستگاه‌های تپه ماهوری و کوهپايه‌ای مناطق کويری يافت شده و به ندرت در مناطق دشتی ديده می‌شود.

یوزپلنگ آسیایی، در حال حاضر فقط در ایران با جمعیتی کمتر از ۱۰۰ عدد وجود دارد و در سایر نقاط آسیا منقرض شده است.

وضعيت حفاظتی: در زمره گونه‌های درخطر انقراض سازمان حفاظت محيط زيست است. کاهش طعمه‌ها و تصادفات جادهای از مهمترين عوامل کاهش جدی جمعیت به شمار می‌رود. از نظر جهانی، در طبقه آسیب پذیر VU فهرست سرخ IUCN و پيوست I کنوانسيون CITES قرار دارد.

اما زيرگونه يوزپلنگ آسيايی به عنوان يکی از در معرض خطرترين گربه‌سانان دنيا در طبقه به‌شدت در معرض خطر انقراض CR قرار دارد.

از سال ۱۳۸۰ تاکنون پروژه‌ای تحت عنوان حفاظت از یوز آسیایی و زیست‌بوم‌های مربوط با حمایت سازمان حفاظت محیط زیست و نهادهای بین‌المللی در حال انجام است.

پایان پیام