ارتقاء مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست در لرستان

ارتقاء مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست در لرستان

مطالبه‌ای کهنه، هر چند دیر، اما قدمی رو به جلو

به گزارش گلونی در جلسه شورای عالی محیط زیست که عصر روز ششم بهمن ماه ۹۹ به ریاست حسن روحانی رئیس‌جمهور و با حضور عیسی کلانتری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست تشکیل شد دو منطقه شکار ممنوع از جمله مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست در لرستان به عنوان منطقه حفاظت شده ارتقاء یافتند.

ارتقاء مناطق تحت مدیریت محیط زیست

با توجه به روند پرشتاب تخریب منابع طبیعی و تهدید تنوع زیستی، یکی از چالش‌ها در زمینه حفاظت از منابع، بررسی وضعیت مناطق تحت حفاظت و لزوم ارتقای درجه حفاظتی این گونه مناطق است.

بی‌شک ایجاد مناطق شكار ممنوع، راهكاری برای كمك به احیای جمعیت گونه‌های حیات وحش در محدوده زیستگاه‌های طبیعی است.

جمعیت‌هایی که یا رو به افول هستند یا از محتوا و روابط اکولوژیک آنها چیزی باقی نمانده است.

لرستان نیز از این قاعده مستثنی نیست و با توجه به آمار اندکی که (بر پایه مشاهدات و روش‌هایی که با ارفاق و به کمک کتب مرجع می‌توان نام علمی بر آن گذاشت) از تنوع و تعدد گونه‌های گیاهی و جانوری در مناطق تحت مدیریت سازمان منتشر می‌شود می‌توان استنباط نمود که حیات‌وحش پویایی ندارد و آنچه هم که اکنون باقی مانده حاصل زحمات شبانه‌روزی محیط بانان سختکوش است.

که البته این تخریب دلایل فراوانی از جمله فعالیت‌های اقتصادی و توسعه‌ای ۱۰۰ سال اخیر و تخریب زیستگاه‌ها و… دارد.

به روایت دیگر در بحث مدیریت حیات وحش از روش‌های علمی امتحان شده که مبتنی بر شناخت روابط اکولوژیک و ارائه نسخه‌های علمی مدیریتی است منهای حضور موثر محیط بانان بهره دیگری نبرده‌ایم.

اینجاست که ارتقاء سطح حفاظتی مناطق و به دنبال آن افزایش پرسنل و امکانات و بودجه حفاظت و قوانین و محدودیت‌های جدی‌تر به عوان تنها روزنه امید برای نجات محیط زیست طبیعی معنای بیشتری پیدا می‌کند و ضروری به نظر می‌رسد.

هر چند که در این بین نباید از شناسایی مناطق جدید و افزودن بر وسعت تحت حفاظت و مدیریت مناطق سازمان محیط زیست غافل شد کما اینکه این ظرفیت در لرستان وجود دارد و بعدا و جداگانه به آن خواهیم پرداخت.

ابتدا بدانیم که منطقه شکار ممنوع چه خصوصیاتی دارد:

منطقه شکارممنوع زیستگاه‌هایی با ویژگی‌های بارز است که جمعیت جانوری آن‌ها به دلیل شکار بی‌رویه رو به کاهش است و از این رو به حمایت نیاز دارند، برای مدتی محدود و به‌ طور معمول ۳ تا ۵ سال، شکار ممنوع می‌شود.

چنانچه جمعیت جانوری منطقه‌ای در این دوره ترمیم شود، می‌توان آن را با توجه به سایر معیارها، به عنوان یکی از مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست ایران تعیین کرد.

تعیین مناطق شکار ممنوع را می‌توان پشتوانه‌ای برای حفاظت از ذخایر طبیعی کشور دانست.

و سپس ویژگی‌های منطقه حفاظت شده را بررسی نماییم:

اراضی به نسبت وسیع با ارزش حفاظتی زیاد که با هدف حفظ و احیای رویشگاه‌های گیاهی و زیستگاه‌های جانوری انتخاب می‌شوند.

مناطق حفاظت‌شده، محیط‌های مناسبی برای اجرای برنامه‌های آموزشی و پژوهش‌های زیست‌محیطی به‌شمار می‌آیند.

انجام فعالیت‌های گردشگری و بهره‌برداری مصرفی و اقتصادی متناسب با نواحی هر منطقه و بر اساس طرح جامع مدیریت مناطق، مجاز است.

برای حصول نتیجه‌ای بهتر و کاربردی‌تر جهت بهره‌مندی خوانندگان به بررسی دقیق‌تر موضوع ارتقاء این دو منطقه حفاظت شده در لرستان می‌پردازیم:

منطقه حفاظت شده شاداب کوه:

این منطقه به مساحت ۲۵ هزار هکتار در استان لرستان واقع شده و زیستگاهی مهم برای گونه ارزشمند و اندمیک سمندر لرستانی محسوب می‌شود و به‌خاطر همین موضوع از منطقه شکارممنوع به منطقه حفاظت شده ارتقا یافت.

بیش از یک دهه است که تلاش برای حفاظت از سمندر کوهستانی لرستان رنگ و بوی دیگری یافته و به یک مطالبه عمومی تبدیل شده است.

مردم بیشتر این گونه اندمیک را شناخته‌اند. زیستگاه‌های بیشتری کشف و معرفی شده و فعالین و کنشگران بسیار تخصصی به این موضوع پرداخته‌اند.

در این بین حتما ارتقاء سطح حفاظت زیستگاه‌های این گونه که یکی از دلایل اصلی معرفی منطقه شاداب کوه بوده اثر بیشتری در حفظ و احیاء این گونه بسیار ارزشمند جانوری برای لرستان خواهد داشت.

لزوم به کارگیری ظرفیت تشکل‌های مردم نهاد، آموزش جوامع محلی ساکن در منطقه حفاظت شده، کمک گرفتن از رسانه‌ها در کنار ظرفیت قانونی و ساختاری منطقه حفاظت شده شاداب کوه قطعا نوید قدم‌های بسیار مثبت آتی را می‌دهد.

منطقه حفاظت شده قالی کوه:

این منطقه به مساحت ۱۱۲ هزار هکتار در استان لرستان کریدوری حساس مابین اشترانکوه و سایر زیستگاه‌های این استان است و به ‌همین دلیل از منطقه شکارممنوع به منطقه حفاظت شده ارتقا یافت.

حفاظت از قالی کوه اهمیتی کمتر از حفظ اشتران کوه و سفیدکوه ازنا و خرم آباد ندارد. این منطقه راهرویی برای عبور و مرور حیات وحش برای به دست آوردن نیازهای حیاتی آنها است.

هر کدام از گونه‌های جانوری دارای نیازهایی منحصر به گونه خود هستند مثل نیاز به غذا، پناهگاهی برای در امان ماندن از سختی‌ها مثل برف و سرما یا آفتاب و گرما، محلی برای استراحت، جایی برای جفت گیری و ادامه نسل و…

ممکن است محل استراحت یا جایی که گونه درآنجا غذای خود را پیدا می‌کند کیلومترها از هم فاصله داشته باشند، ممکن است جاندار این فاصله را روزانه بپیماید و مسیری مثل قالی کوه را برای این تردد انتخاب کند.

اینجاست که اهمیت حفاظت از این منطقه بسیار ضروری است.

از طرفی این منطقه با داشتن تپه ماهورهای دامنه و مناطقی با ارتفاع برف کمتر نسبت به ارتفاعات، محلی مناسب برای زمستان گذرانی گونه‌هاست لذا قالی کوه یکی از مهمترین مناطق با ارزش حفاظتی جهت حفظ گونه‌های جانوری لرستان، اصفهان و چهارمحال و بختیاری است.

منطقه حفاظت شده قالی کوه، سه راهی استراتژیک حیات وحش منطقه است.

سخن پایانی:

ارتقاء سطوح حفاظتی مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست در لرستان مطالبه‌ای قدیمی و کهنه است.

ارتقاء این دو منطقه هر چند دیر اتفاق افتاد اما نمی‌توان به آن خوشبین نبود.

در مجموع، ابعاد این اتفاق هر چه که باشد مثبت است و مسیر را برای آینده حیات وحش و محیط زیست لرستان هموارتر خواهد نمود.

مناطق دیگری در لرستان آماده معرفی و همچنین ارتقاء سطح حفاظتی هستند. نباید آنها را از خاطر برد.

جای یک پارک ملی در لرستان خالی است که می‌توان با افزودن بر تلاش برای افزایش تنوع و تعدد گونه‌های گیاهی و جانوری زمینه را برای ارتقاء یکی از مناطق مستعد لرستان به پارک ملی فراهم نمود که در این بین نقش و وظیفه مدیریت متولی محیط زیست در لرستان بسیار پررنگ خواهد بود.

اما نگارنده بر این موضوع اصرار دارد که در این فرآیند نقش مردم از همه پررنگ‌تر و محوری‌تر است.

حضور مردم با همه ابعاد آن از جمله مطالبه گری، حفاظت مشارکتی، نظارت مردمی و همینطور تلاش برای رفع موانع پیش روی مدیران بسیار اثر بخش خواهد بود.

پایان پیام

نویسنده: مجید دریکوند