روز ارتش و نگاهی به ارتش دوران زندیه
29 فروردین به نام روز ارتش نام گذاری شده است.
به گزارش گلونی اگر از دلایل نام‌گذاری آن بگذریم خالی از لطف نیست که به مناسبت چنین روزی به قرون گذشته رفته و نگاه مختصری به ارتش دوران زمامداری زندیان بی‌اندازیم.
ارتش دوران زندیه
مدارج نظامی ایران و شیوه سامان‌دهی ارتش در دوره زندیه را با اندکی اغماض می‌توانیم همان مدارج و شیوه رایج در دوره نادرشاه افشار و حتا قبل‌تر یعنی دوره صفویه بدانیم.
این سازمان‌دهی بر چهار قسم بوده است: پیاده نظام، سواره نظام، توپخانه و نیروی دریایی.
نیروی دریایی:
در درجه اول باید یادآور شد که نیروی دریایی ایران در این زمان به حدی ناچیز بود که سخت می‌توان از آن به عنوان یک واحد نظامی یاد کرد و کریم خان زند در مواردی مجبور به کمک گرفتن از والی دولت عثمانی در بغداد برای وصول به خاک عمان و استفاده از نیروی دریایی انگلستان برای سرکوب میرمهنا، حاکم اسبق بندر ریگ، شد.
این اقدامات و یاری جستن‌ها هیچ‌کدام مطلقا با رضایت خاطر وکیل‌الرعایا همراه نبوده و همگی از سر ناچاری صورت گرفته‌اند.
فقط چند کشتی در آب‌های خلیج فارس از نادرشاه افشار به یادگار مانده بود که آن هم عملا کاربرد چندانی برای نیروی دریایی زندیه نداشت.
در درجه دوم باید بدانیم که تقسیم‌بندی دیگری نیز وجود داشته که برمبنای نوع سلاح صورت می‌گرفته واستفاده از القابِ توپ‌چی باشی، تفنگچی باشی، سیاقچی، زنبورکچی باشی و جزایرچی باشی به این علت بوده است.
سواره نظام:
سواره نظام و پیاده نظام هر کدام به دو دسته ثابت و موقت تقسیم می‌شدند.
سواره نظام‌های ثابت به طور مدام در شهرهای بزرگ مشغول خدمت بوده و از بین قبایل و ایلات انتخاب می‌شدند و فرماندهی آنان را رئیس ایل بر عهده داشته است و اسلحه آنان شامل تپانچه، خنجر، گرز، زره و کلاه‌خود بوده است.
جذب سربازان موقت در بزنگاه جنگ هم از طریق وعده پول و گاهی حتا بدون وعده انجام می‌شده است و هنگامه نبرد روستایی و شهری بودن، مسلمان و مسیحی بودن و… اهمیت خود را از دست می‌داده و همگان در مواقع ضروری نزد هم برابر و مجبور به خدمت بوده‌اند.
سیاحان خارجی در این‌باره نوشته‌اند: «در سپاه ایران فرقی بین مسیحی و مسلمان گذاشته نمی‌شود.»
پیاده نظام:
پیاده نظام‌ها عموما از سلاح‌های سرد چون نیزه، تیرکمان، خنجر، گرز و شمشیر استفاده می‌کردند و در کنار آن تفنگ سرپر که به وسیله فتیله آتش می‌شد هم از سلاح‌های مختص آنان است.
این گروه در رشته‌های فشرده و چندنفری حرکت می‌کردند و سواره نظام به دنبال آنان می‌رفت.
توپخانه:
هرچند ایران در این زمان دارای توپ جنگی‌ست اما کریم خان به دلایل متعدد بیشتر توپ‌های انگلیسی، پرتغالی و اسپانیایی استفاده می‌کرد.
جنگ‌هاهم در این دوره کمتر با تاکتیک همراه بودند با اینحال گفته‌اند زندیان در مواقع نیاز از شبیخون زدن‌های متوالی بهره می‌برده و اتفاقا شخص کریم خان زند در این فن از مهارت خاصی برخوردار بوده است.
پایان پیام
نویسنده: کیمیا قنبری