گلیم لری را بشناسید و با طرح آن آشنا شوید
به گزارش گلونی سرکار خانم رضوان هخامنش در تحقیقی نوشت: طرح های گلیم لرستان بسیار ساده و بدون جزییات هستند و معمولا با نام نقوشی که در آنها به کار رفتهاند نامگذاری و شناسایی میشوند.
طرح های شاخص گلیم لری عبارتند از: گل پتویی، گل قندانی، گل خرچنگی، گل شیرازی، هرسینی، هزار نقش حوضی، کله قندی، راه راه یا تیل تیلی یا میل ماش.
برخی از طرحها مانند گل پتویی و راه راه بدون حاشیه هستند اما دیگر طرحها، شکل و تعداد حاشیهها متفاوت و متغیر است.
پرکاربردترین نقوش حاشیه عبارتند از: آدمکی، لوزی، مثلثهای به هم پیوسته یا طوماری.
ترنجها عموماً به صورت پلکانی با لبههای دندانهدار یا همان اره است.
تزئینات داخلی هم در هر ترنج متفاوت است. تعداد حاشیهها در گلیمهای استان لرستان بین یک تا سه حاشیه متغیر است.
در ترنج یا حوض و زمینه یا متن گلیم، بافنده تصمیم میگیرد که چه نقشی در کدام قسمت از گلیم بافته شود و این امر کاملا سلیقهای است.
گلیم لری را بشناسید
نقوش گلیم لری به طور عمده فاقد خطوط دورگیری بوده و نقوش فقط با سطح رنگی از زمینه جدا میشوند.
باید گفت این قاعده شامل استثنائاتی است و در بخشی محدود از گلیمها، نقوش دارای خطوط و دورگیری و جداکننده هستند.
مثلث، مربع و لوزی پرکاربردترین اشکال هندسی هستند که به صورت تکراری و ترکیبی به عنوان موتیفهای اصلی گلیم بافته میشوند.
طرح و نقش گلیم در جغرافیای گلیم بافی لرستان از سمت شمالغرب و غرب استان شامل کوهدشت، نورآباد، الشتر و روستاهای این سه حوزه از تنوع و غنای بیشتری برخوردار هستند و خرم آباد در رتبه بعد قرار دارد.
به همین ترتیب هرچه به سمت شرق استان لرستان یعنی دورود، ازنا، الیگودرز، بروجرد و اشتریان تا شمال پیش میرویم تولید گلیم کمتر، طرحها سادهتر و تنوع نقش نیز اندک میشود.
طرح هرسینی و هزار نقش
این طرح در منطقه غرب استان لرستان به خصوص شهرستانهای نورآباد، کوهدشت، الشتر و گاهی در خرم آباد بافته میشود.
طرح هزار نقش در مقایسه با طرح هرسینی از موتیفهای متنوعتری در زمینه و ترنجها تشکیل شده است.
این طرح پرکاربردترین و شلوغترین طرحهای این استان است که نوع موتیفها و ظرافت بافت آن از سایر گلیمهای استان بیشتر است.
همچنین ابعاد این گلیم در عرض از یک تا دو متر و در طول تا ۴ متر متغیر است.
براساس ابعاد بافت، تعداد حاشیههای این طرح بین یک تا ۳ متغیر است.
خطوط دندانهدار، جداکننده زمینههای این طرح است.
زمینه با حوضهای پلکانی و حوضهای لوزی تزیین شدهاند.
موتیفهای گل قندانی، مثلث، پرنده، شانه و آدمکی در این طرحها به وفور استفاده میشود.
رنگهای زمینه گلیمهای هرسینی سرمهای و لاکی است و رنگهای سفید، سبز، زرد، نارنجی، آبی و خامههای خود رنگ قهوهای و مشکی از رنگهای رایج در بافت این گلیمهاست.
طرح گل پتویی
در این طرح، مجموعهای از مربعها سرتاسر زمینه را میپوشانند و بافنده با استفاده از رنگ و شطرنجیها، فرم لوزیهای تو در تو ر ا به وجود میآورد.
طرح گل پتویی بدون حاشیه است اما گاهی در برخی از نمونههای گل پتویی دیده شده بافنده، ساده بافی تک رنگ به عرض ۵ تا ۱۰ سانتیمتر دور تا دور گلیم و حاشیهای متشکل از مثلثهای یک رنگ و به هم پیوسته نیز بافته است.
طرح کله قندی
«هفت هشتی» نام دیگر این طرح است و در این طرح زمینه از مجموعه مثلثهای متداخل به صورت مثبت و منفی پیوستهای در ستونهای افقی راه راه پوشیده شده است که هر ردیف با یک یا دو نوار باریک رنگی از مثلثهای ردیف بعد جدا میشود.
این طرح نیز فاقد حاشیه است اما در برخی موارد بافتده چند سانتیمتر ساده بافی شبیه قاب دور تا دور گلیم میبافد.
تعداد و ترتیب رنگهای بهکار رفته در این گلیمها از قانون خاصی تبعیت نمیکند و کاملا سلیقهای است.
طرح گل قندانی
به دلیل نقش به کار رفته در زمینه که از ۶ مثلث تشکیل شده است و به قندانهای چوبی قدیمی شباهت دارد این طرح و نقش به نام گل قندانی شهرت یافته است.
نقش گل قندانی بر روی نوارهای رنگی در عرض گلیم بافته میشود.
تعداد و اندازه و رنگ گل قندانیها در زمینه کاملا سلیقهای است و از قانون خاصی پیروی نمیکند.
طرح گل شیرازی
بنا برگفته بافندگان گلیم، نقش گل شیرازی از نقوش وارداتی در گلیم استان لرستان است.
هر چند که نقش صلیب در دستبافتههای لرستان به وفور دیده میشود اما این سبک از نقش پردازی را با گلیمهای استان فارس مرتبط میدانند به همین دلیل آن را گل شیرازی مینامند.
برخی از بافندگان این طرح را شالی نیز میگویند.
تعداد تکرار نقش در زمینه به ابعاد گلیم بستگی دارد.
همچنین نقش حاشیه در این گلیم متغیر است.
طرح حوضی
این طرح به دلیل وجود ترنجها یا به اصطلاح محلی حوضهایی که در زمینه گلیم تکرار میشوند، حوض نامگذاری شده است.
تعداد تکرار حوضهای زمینه با طول گلیم ارتباط مستقیم دارد.
تعداد حوضها در برخی گلیمها به ۵ عدد هم میرسد.
موتیفهایی همچون گل قندانی، مثلث، شانه و لوزی برای تزیین زمینه این گلیمها بهکار میرود.
طرح راه راه
در زبان لری «تیل تیلی» و در زبان لکی «میل ماش» نامیده میشود و از طرحهای رایج عشایری استان لرستان است.
این طرح از نوارهای عرضی باریک و رنگی تشکیل شده که فاقد حاشیه است.
طرح گل خرچنگی
این طرح به دلیل تکرار نگارهای شبیه به خرچنگ در سر تا سر زمینه گلیم به این نام معروف شده است.
نقش خرچنگی درون یک چند ضلعی بافته میشود و به نظر میرسد بافنده تصویری از خرچنگ را در درون حوض یا چشمه به نمایش گذاشته است. رنگهای هر ردیف از شش ضلعیها ممکن است با ردیف بعد متفاوت باشد.
نقش مورد استفاده در حاشیه این طرح طوماری، آدمک وارهای است.
در شهرستان پلدختر علاوه بر طرحهایی که گفتیم با استفاده از فرم نقشههای هرسینی و نقش نوع متفاوتی از پرنده که غاز نامیده میشود طرحی به همین نام بافته میشود.
پایان پیام