نهضت تنباکو و تحریم استعمال توتون و تنباکو

نهضت تنباکو و تحریم استعمال توتون و تنباکو

به گزارش گلونی در روزگار زمامداری خاندان قاجار سلطه‌جویی‌های دول بیگانه به خصوص انگلستان و روسیه موجبات سست شدن شیرازه کشور را فراهم آورده بود.

در این امر عوامل متعدد دیگری نیز نقش داشتند و عشرت‌طلبی‌ها، بی‌کفایتی‌ها و استبداد شاهان قاجار یکی از همین عوامل بود.

این عشرت‌طلبی‌ها و بی‌کفایتی‌ها ناصرالدین شاه را به جایی رساند که برای تامین هزینه‌های هنگفت سفر‌های خود به قراردادهای تحقیرآمیز و قرض از دولت‌های خارجی دست بزند.

شاه قاجار در سومین سفر خود به خارج از ایران در سال ۱۳۰۶ هجری قمری به دلیل مشکلات مالی و ناتوانی در تامین هزینه‌های سفر امتیاز بازرگانی توتون و تنباکو ایران را منحصرا به فردی انگلیسی تبار به نام ماژور تالبوت در ازای سالیانه پانزده هزار لیره انگلستان و یک چهارم سود خالص به مدت پنجاه سال واگذار کرد.

نهضت تنباکو

از آنجا که میلیون‌ها نفر در ایران مصرف‌کننده توتون و تنباکو بودند این قرارداد سود زیادی را به تالبوت و دولت انگلستان می‌رساند و ضرر فراوانی را به ایران و مردم تحمیل می‌کرد.

به موجب این قرارداد کشاورزان ایرانی موظف بودند مقدار محصول خود را مرتبا به نزدیک‌ترین مسئول شرکت اطلاع دهند، خرید و فروش تنباکو و توتون تنها با اجازه شرکت رژی امکان پذیر می‌شد، واردات وسایل و لوازم شرکت از پرداخت عوارض گمرک معاف می‌شد و احدی حق واردات توتون و تنباکو به ایران را نداشت.

در نتیجه چنین قراردادی نخست عده‌ای از بازرگانان به اعتراض دست زدند و بعد هم اکثریت مردم در صنف‌ها و قشر‌های گوناگون به جمع معترضین پیوستند.

اخبار اعتراضات سراسری مردم ایران به سرعت به سامره به دست سید محمد حسن حسین شیرازی ملقب به میرزای شیرازی رسید و این عالم شیعه در طی فتوایی استعمال توتون و تنباکو را برابر با محاربه با امام غایب دانست.

برخلاف تلاش‌های شاه و امین السلطان برای جعلی نشان دادن حکم میرزا مردم در جهت انجام وظیفه ملی و شرعی خود قلیان‌ها را شکستند، قهوه‌خانه‌ها را تعطیل کردند و سیگارها را به آتش کشیدند.

اعتراضات مردمی تا بدانجا پیش رفت که ضمن برکنار شدن امین السلطان، صدر اعظم، قرارداد نیز به سال ۱۳۰۹ هجری قمری فسخ و غرامتی پانصدهزار لیره‌ای برای ایران وضع شد.

پایان پیام

نویسنده: کیمیا قنبری