تغییر اقلیم جهانی و گرم شدن بی‌سابقه کره زمین
تغییر اقلیم جهانی و گرم شدن بی‌سابقه کره زمین
به گزارش گلونی دی‌اکسیدکربن، متان، بخار آب و برخی گازهای ناچیز دیگر در برابر نور خورشید شفاف هستند و به نور اجازه عبور از جو را می‌دهند اما در مقابل سطح کره زمین را هم گرم می‌کنند.
مقداری از انرژی گرمایی بازتاب شده از سطح زمین توسط ابرها و این گازها به دام می‌افتد و این امر سبب می‌شود میزان گرمایی که قرار است از سطح زمین خارج و مجدد به جو بازتاب داده شود، کاهش پیدا کند.
این گازها را به این دلیل گازهای گلخانه‌ای می‌‌خوانند که عملکردشان بیشتر شبیه عملکرد شیشه در یک گلخانه است.
شیشه گلخانه هم درست مثل این گازها در برابر نور خورشید شفاف است و به نور اجازه عبور را می‌دهد اما در مقابل انرژی را در داخل گلخانه به دام می‌اندازد و آن را به گرما تبدیل می‌کند.
گرمایش مشابه زمین به وسیله گازهای موجود در جو اثر گلخانه‌ای خوانده می‌شود.
ما می‌توانیم اینطور تصور کنیم که این گازها در حقیقت مثل «پتوهایی گرم» بر روی سطح زمین عمل می‌کنند: یعنی هر چقدر که غلظت این گازها بیشتر باشد، گرمای بیشتری هم نزدیک زمین به دام می‌افتد و بالطبع دمای سطح زمین هم بیشتر می‌شود.
اثر گلخانه‌ای، حیات را بر روی کره زمین شکوفا می‌کند و بدون آن دمای سطح زمین به شدت افت خواهد کرد.
اما امروزه غلظت گازهای گلخانه‌ای در نتیجه فعالیت‌های انسانی، به حدی افزایش یافته که اغلب دانشمندان تغییر اقلیم جهان را حاصل آن می‌دانند.
واژه گرمایش جهانی برای تشریح افزایش درجه حرارت ناشی از اثر گلخانه‌ای به کار می‌رود و تغییر اقلیم جهانی هم به مجموعه کامل ویژگی‌های اقلیمی اعم از الگوهای بارش و باد برمی‌گردد.
آنها نیز اکنون در حال تغییر هستند و این تغییرات در آینده نیز ادامه خواهد داشت.
در ۱۳۰ سال گذشته چه بر سر زمین آمده؟
طی ۱۳۰ سال گذشته؛ به واسطه فعالیت‌های انسانی بالاخص سوزاندن سوخت‌های فسیلی و پاکتراشی جنگلهای مناطق حاره، غلظت دی‌اکسیدکربن جو زمین به ازای قسمت در میلیون (ppm) به طور چشمگیری افزایش یافته.
پیش از سال ۱۹۸۰م. (۱۳۵۹ ه.ش.) درجه حرارتهای سالانه جهانی نسبت به میانگین دما سردتر بوده‌اند اما بعد از این سال درجه حرارتهای سالیانه نسبت به میانگین گرمتر شده‌اند.
تعیین میانگین درجه حرارت سالانه بر اساس دوره سال‌های ۱۹۶۱م. (۱۳۴۰ ه.ش.) تا ۱۹۹۰م. (۱۳۶۹ ه.ش.) و مقایسه آن با میانگین درجه‌حرارت گویای یک تفاوت نامتعارف است. اغلب دانشمندان بر این باور هستند که افزایش دی‌اکسیدکربن و دیگر گازهای گلخانه‌ای علت این افزایش ملموس دمای جهانی است.
در طی ۱۰۰ سال گذشته مقادیر دی‌اکسیدکربن(CO۲)، متان و برخی گازهای ناچیز دیگر در سطح جهانی به طور پیوسته افزایش داشته و علت عمده آن هم سوزاندن سوخت‌های فسیلی از جمله ذغال‌سنگ، نفت و گاز طبیعی است. پاکتراشی جنگلهای استوایی طی عملیات الوارکنی و گسترش زمین‌های زراعی جدید نیز به نوبه خود در افزایش غلظت دی‌اکسیدکربن نقش دارد.
در برهه کنونی انسانها به واسطه همین نوع فعالیت‌ها، حدود ۷۰ میلیون تن دی‌اکسیدکربن را هر روزه در جو زمین رها می‌سازند.
ظرف ۱۰۰ سال گذشته غلظت دی‌اکسیدکربن جو زمین از ۲۹۰ قسمت در میلیون به ۳۹۰ قسمت در میلیون رسیده و برآورد شده که این میزان تا نیمه دوم قرن حاضر نیز دو برابر افزایش خواهد داشت.
پژوهشگران تغییرات اقلیمی و مجمع بین‌المللی تغییرات آب و هوایی به این اجماع علمی کلی رسیده‌اند که افزایش میزان گازهای گلخانه‌ای به‌طور مشخص بر وضعیت اقلیم جهانی و اکوسیستم‌ها اثر گذاشته و در آینده نیز این اثرات بیشتر خواهد شد.
تغییر اقلیم جهانی و گرم شدن بی‌سابقه کره زمین
مجمع بین‌المللی تغییرات آب و هوایی یک گروه تحقیقاتی متشکل از تعدادی دانشمندان برجسته است که توسط سازمان ملل و برای بررسی وضعیت تغییرات اقلیمی در سطح جهانی دور یکدیگر گرد آمده‌اند.
بررسی گسترده مدارک و شواهد این نتیجه را تایید می‌کند که دمای سطحی جهان طی قرن گذشته (قرن بیستم میلادی) ۰.۶ درجه سانتیگراد افزایش یافته است. (IPCC 2007; Robinson et al. 2008) در واقع از سال ۲۰۱۰م. (۱۳۸۹ ه.ش.) گرم‌ترین سال‌ها طی ۱۲۵ سال گذشته در اروپا و احتمالاً گرم‌ترین سال‌ها طی ۵۰۰ سال گذشته آغاز شده‌اند. (Barriopedro et al. 2011) از طرفی دما در عرض‌های جغرافیایی بالا مثل سیبری، آلاسکا و کانادا بیش از دیگر نواحی افزایش یافته است.
درجه حرارت آب اقیانوس‌ها هم طی ۱۰۰ سال اخیر به طور متوسط ۰.۱ درجه سلسیوس افزایش یافته است.
در نتیجه این اتفاق، برخی گونه‌های دریایی خاص قلمروشان را گسترش داده و در حال فاصله گرفتن از مناطق استوایی هستند.
تپه‌های مرجانی و سایر زیستگاه‌های دریایی هم به دلیل افزایش دمای آب در معرض خطر هستند.
در دهه گذشته مرگ و میر گسترده جلبک‌های همزیست با مرجان‌ها در اقیانوس‌های آرام و هند، یک نمونه از پیامدهای نامتعارف افزایش دمای آب بود.
همزیستی جلبک‌ها با مرجان‌ها متضمن تامین کربوهیدرات‌های حیاتی برای بقای مرجان‌هاست.
مرجان‌های سفید متعاقب نابودی جلبک‌ها، تلفات گسترده‌ای داشتند که میزان تخمینی این تلفات در تپه‌های مرجانی اقیانوس هند معادل ۷۰ درصد برآورد شده.
گرمتر شدن آب‌ها در دهه‌های آتی می‌تواند برای تپه‌های مرجانی و آبزیانی که به نوعی به آنها وابسته هستند، مصیبت‌بار باشد.
به علاوه افزایش میزان دی‌اکسیدکربن(CO۲) جو پیش از این، اسیدیته اقیانوس‌ها را هم افزایش داده و این امر باعث شده که نرم‌تنان، سخت‌پوستان و سایر گونه‌های دریایی دیگر توانایی چندانی برای ترشح پوسته‌های اسکلتی محافظ از جنس کربنات کلسیم نداشته باشند.
طبیعی است که این مساله در آینده اثرات مخرب بالقوه‌ای بر وضعیت اکولوژیکی و شیمیایی محیط‌های دریایی خواهد داشت.
در صورت ادامه گرمایش جهانی چه خواهد شد؟
اقلیم‌شناسان پیش‌بینی می‌کنند که در نتیجه افزایش میزان دی‌اکسیدکربن و سایر گازها تا سال ۲۱۰۰م. (۱۴۷۹ ه.ش.) دما بیش از ۲ الی ۴ درجه سانتیگراد افزایش خواهد یافت.
بدیهی است که اگر میزان دی‌اکسیدکربن سریعتر از میزان پیش‌بینی شده افزایش یابد، افزایش دما می‌تواند حتی بیشتر از این هم باشد و بالعکس. یعنی اگر همه کشورها انتشار گازهای گلخانه‌ای‌شان را در آینده خیلی نزدیک کاهش دهند، آنگاه دما هم به نسبت کمتر تغییر خواهد کرد.
بر اساس برآوردها افزایش دما در عرض‌های بالای جغرافیایی و قاره‌های بزرگ حداکثری خواهد بود.
بارش باران یکی از نشانه‌هایی است که در مقیاس جهانی افزایش داشته و احتمالاً این رویه ادامه خواهد داشت اما این وضعیت در نواحی مختلف طبیعتاً متفاوت خواهد بود چنانکه برخی نواحی بالعکس شاهد کاهش بارندگی‌ها بوده‌اند.
علاوه بر این احتمال تشدید حوادث غیرمترقبه آب و هوایی مثل هاریکن (تندباد خیلی شدید بالای ۶۰ گره)، سیلاب، بوران برف و خشکسالی‌های منطقه‌ای مرتبط با گرمایش نیز وجود دارد. شرایط گرمتر در جنگلهای خشک و ساواناها، به معنای احتمال آتش‌سوزی‌ها خواهد بود.
اما در نواحی ساحلی، این طوفان‌ها هستند که منجر به افزایش ویرانی شهرها و سایر سکونت‌گاه‌های انسانی خواهند شد و ضمناً می‌توانند به پوشش گیاهی ساحلی اعم از سواحل دریا و تپه‌های مرجانی به شدت آسیب برسانند. در سال ۲۰۰۵م.(۱۳۸۴ ه.ش.) مجموعه‌ای از هاریکن‌های مهیب همچون تندباد کاترینا جنوب ایالات متحده و شمال خلیج مکزیک را درهم کوبیده و ویران کردد. همان زمان دانشمندان معتقد بودند که این اتفاق نشانه‌ای از آن چیزی است که در آینده به کرات رخ خواهد داد.
در زون‌های معتدله شمالی و جنوبی در نتیجه تغییر اقلیم جهانی، تغییرات پیش از این آشکارا شروع شده است، چنانچه بسیاری از گیاهان و جانوران که در نواحی مرتفع‌تر کوهستانی رشد می‌کردند و یا آنهایی که دامنه پراکنش‌شان تا نواحی قطبی امتداد پیدا می‌کرد، ظاهراً دیگر توانایی سازگاری با این شرایط را که به سرعت در حال تغییر است، ندارند.
تغییر اقلیم جهانی و گرم شدن بی‌سابقه کره زمین
عدم توانایی آنها برای سازگاری سریع و بقا تحت این شرایط متغیر اقلیمی و بالاخص گرمایش غیرطبیعی حاصل از فعالیت‌های انسانی نسبت به گذشته نه‌تنها سریعتر شده بلکه حتی دامنه آن هم گسترده‌تر شده.
نتیجه روشن است، اکثر گونه‌ها توانایی پراکنش سریع و همگامی با تغییرات اقلیمی را ندارند و لذا در همان شرایط اقلیمی خاص باقی می‌مانند و اغلب هم از بین می‌روند. در این شرایط، گونه‌های با پراکنش محدود و یا توانایی جابه‌جایی کم مانند مارها، دوزیستان و پرندگان جنگلی بی‌شک محکوم به انقراض خواهند بود.
نرخ انقراض به واسطه تغییر اقلیم برای گونه‌های با قلمرو محدود بین ۹ تا ۱۳ درصد پیش‌بینی می‌شود، ضمناً پیش‌بینی شده که بالغ بر یک میلیون گونه تا سال ۲۰۵۰م. (۱۴۲۹ ه.ش.) برای همیشه منقرض خواهند شد.
اگر گرما از این هم بیشتر شود و میزان دی‌اکسیدکربن تصاعدی پیش برود، آنگاه این خسران می‌تواند حتی از این هم بیشتر باشد چرا که در این صورت شرایط برای گونه‌های مهاجم مساعد می‌شود و عملاً بایستی منتظر شیوع گونه‌های آفت بود.
جالب است بدانید که پیش‌بینی شده با افزایش دما به واسطه تغییر اقلیم در ایالات متحده، شرایط برای افزایش دامنه پراکنش گونه بیگانه مار پیتون برمه‌ای از جنوب فلوریدا به سمت حاشیه شمالی خلیج مکزیک و ایالت‌های اطراف مهیا شود و نمونه‌هایی از این دست می‌تواند در آینده خود را نشان دهد.
به احتمال زیاد تا پایان قرن حاضر، بیش از ۳۰ درصد زمین‌های پهناور کشاورزی مناطق معتدله که در آنها محصولاتی مثل گندم، ذرت و سویا کشت می‌شود؛ به واسطه افزایش دمای زمین از بین خواهند رفت.
احتمالاً زمین‌های کشاورزی در آینده نه چندان دور مجبور هستند که از مناطق استوایی بیشتر فاصله بگیرند و شاید برای حفظ تولیدشان حتی بیشتر هم گسترش پیدا کنند.
بسیاری از مناطقی که خاک آنها به صورت بالقوه برای کشاورزی در آینده مناسب است، هم‌اکنون تحت پوشش مناطق حفاظت‌شده محیط زیست هستند که از آن جمله می‌توان به پارک‌های ملی اشاره کرد.
تغییر اقلیم جهانی
در آینده به احتمال زیاد شرایطی ایجاد خواهد شد که در آن حفظ تنوع زیستی مستقیماً در تضاد با نیاز غذایی انسانها قرار خواهد گرفت.
شاید حتی در آینده نه چندان دور استپ‌های پهناور شمالی سیبری و دشت‌های توندرای شمال کانادا به عنوان بهترین گزینه برای تامین معاش انسانها به زیر کشت بروند.
افزایش درجه حرارت جو پیش از این سبب ذوب شدن یخچال‌های کوهستانی و کوچک شدن کلاهک‌های یخی قطب‌ها شده و این فرآیند در آینده نه تنها ادامه خواهد داشت بلکه حتی شتاب هم خواهد گرفت.
مجمع بین‌المللی تغییرات آب و هوایی پیش‌بینی می‌کند که در نتیجه رهاسازی آب و به‌علاوه انبساط حرارتی آب اقیانوس‌ها طی ۱۰۰ سال آینده سطح آب‌های آزاد بین ۲۰ تا ۶۰ سانتیمتر افزایش خواهد یافت و بالطبع آن جوامع ساحلی پست همچون جزایر مالدیو در اقیانوس هند و جنوب بنگلادش به زیر آب خواهند رفت.
جمعی از دانشمندان حتی این پیش‌بینی‌ها را خیلی محافظه‌کارانه خوانده و رقم ۱۳۰ سانتیمتر را محتمل‌تر دانسته‌اند.
بدیهی است که این مرز افزایش سطح آب دریاها برای کشورهایی مانند بنگلادش و تالابهای ساحلی سرتاسر جهان فاجعه‌بار خواهد بود.
تحت این شرایط اکثر شهرهای ساحلی مانند میامی و نیویورک ناگزیر به ساخت دیواره‌های ساحلی با هزینه‌های گزاف خواهند بود و در غیر این‌صورت به هنگام بالا آمدن سطح آب دریاها بالاخص در هنگام بروز امواج طوفانی ناشی از تندبادهای خیلی شدید بالای ۶۰ گره به زیر آب خواهند رفت.
شواهد موجود حاکی است که افزایش سطح آب دریاها پیش از این شروع شده و در طی ۱۰۰ سال گذشته تقریباً ۲۰ سانتیمتر افزایش یافته که این رقم برای به زیر آب بردن برخی جزایر کفایت می‌کند.
پایان پیام
نویسنده: فرناز حیدری
خرید از سایت‌های معتبر با کد تخفیف گلونی
کلیک کنید
کد خبر : 233450 ساعت خبر : 1:47 ب.ظ